Two horns of a dilemma: Polysemy or homonymy?

Yıl 2010, Cilt: 51 Sayı: 2, 241 - 270, 01.08.2010

Ömer Acar

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001042

Cited By: 5

Öz

Two horns of a dilemma: Polysemy or homonymy?Polysemy is a general phenomenon in most of languages in the world. This phenomenon is termed in Arabic as (ىنعملا ددعت/يظفللا كارتشالا). In turkish and some other languages there are different terms to refer to the phenomenon of polysemy and the phenomenon of homography/homonymy (يظفللا كارتشالا). The difference between both terms is as: When there is relationship between the different meanings of the word, this is called polysemy. On the other hand, if there are not any relationship between the different meanings of the word this is called homonymy. Such a distinction between the two terms are found in many languages such as English and French. For example, both of these terms -homography and homonymy- is often called «eşseslilik/eşadlılık» in the Turkish language. And polysemy is the term which used in English to denote the words having many meanings. We do not see such a distinction between the terms polysemy and homonymy in the Arabic language. Seems that the views of earlier linguists on the terms of the (يظفللا كارتشالا), are fitting with the phenomenon of homonymy in English and “eşadlılık” inTurkish. As we have seen that the more appropriate solution in this matter is the use of different terms to two different phenomena

Anahtar Kelimeler

Polysemy, homonymy, homography, linguistics, Arabic Language

Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî

Öz

Çokanlamlılık, genel olarak dünya dillerinde görülen bir olgudur. Arap dilinde bu olgudan iştirâk-i lafzî/teaddudu’l-ma‘nâ; bu olguyu ifade eden kelimelerden ise müşterek lafızlar olarak bahsedilmektedir. Türkçeyle birlikte pek çok dilde, çokanlamlılık ile karıştırılması muhtemel olan eşadlılık veya eşseslilik olgusunu karşılamak üzere ayrı terimler kullanılmaktadır. Bu iki olguyu birbirinden ayıran en önemli fark şudur: Çokanlamlılıkta aynı kelimenin değişik anlamları arasında mutlaka bir ilişkinin bulunması gerekirken, eşadlılıkta bunun tersi söz konusudur. Yani bir kelimenin farklı anlamları arasında ortak bir yön bulunuyorsa, bu kelime çokanlamlı; aksi takdirde eşadlı/eşseslidir. Arap dilinde ilk dönemlerden itibaren lafz-ı müşterekle alakalı öne sürülen şartların esasında Türkçedeki eşadlılık, İngilizcedeki homonymy/homography olgusu için geçerli olduğu görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Çokanlamlılık, eşadlılık, dilbilim, yan anlam, Arap dili

Kaynakça

• Akdemir, Hikmet, Belâgat Terimleri Ansiklopedisi, İzmir: Nil Yayınları, 1999.
• Aksan, Doğan, Anlambilim- Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınları, 1999.
• ____, Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim, Beşinci Baskı, Ankara: TDK Yayınları, 1995.
• Albayrak, Halis, Tefsir Usûlü, İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• el-Antâkî, Muhammed, Dirâsât fî Fıkhi’l-Luğa, Beyrut: Dâru’ş-Şarki’l- Arabî, 1969.
• Atakan Altınörs, Dil Felsefesi Sözlüğü, İstanbul: Paradigma, 2000.
• Bilgegil, M. Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
• Bolelli, Nusrettin, Belâgat-Arap Edebiyatı Bilgi ve Teorileri, İstanbul: İFAV Yay., 1993.
• el-Bustânî, Butrus, Kitâbu Dâirati’l-Me‘ârif (L’Encyclopédie Arabe), Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, tsz.
• Cebel, Abdulkerîm Muhammed Hasan, Fî İlmi’d-Dilâle-Dirâse Tatbîkıyye fî Şerhi’l-Enbârî li’l-Mufaddaliyyât, Kahire: Dâru’l-Ma‘rife el- Câmi‘iyye, 1997.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi I-II, Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Cündioğlu, Dücane, Anlamın Buharlaşması ve Kur’an, İstanbul: Tibyan, 1997, İkinci Baskı.
• ____, Sözlü Kültür’den Yazılı Kültür’e Anlam’ın Tarihi, İstanbul: Tibyan, 1997.
• Çetin, Esma, Dâmegânî’nin el-Vücûh ve’n-Nezâir İsimli Eserindeki Metodu, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Uludağ Ü. Sos.Bil.Enst., 2006.
• Çetin, Nihad M., “Arap Dili ve Edebiyatı” TDV İslâm Ansiklopedisi, c.III, ss. 282-309.
• ed-Dâmegânî, Ebû Abdillah Hüseyin b. Muhammed, Kâmûsu’l-Kur’ân ev Islâhu’l-Vucûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk: Abdulaziz Seyyidu’l-Ehl, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1985.
• Arap Belâgati: el-Câhiz’den ‘Abdu’l-Kâhir’e Kadarki Süreç 433-460 269
• Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: İz Yayınları, 1996.
• Ebû Zehra, Muhammed, İslâm Hukuku Metodolojisi ‘Fıkıh Usûlü’, çev. Abdülkadir Şener, Ankara: Fon Matbaacılık, 1981.
• el-Ezrârî, Takiyyuddîn Ebî Bekr Ali b. Abdillâh el-Hamevî, Hizânetu’l-Edeb, Beyrut: Dâru ve Mektebetu’l-Hilâl, 1987.
• el-Gazâlî, Ebû Hâmid, Mi‘yâru’l-İlm, thk: Suleyman Dunyâ, Kahire: Dâru’l- Me‘ârif, 1961.
• Güven, Şahin, Kur’ân’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasında Çokanlamlılık Sorunu, İstanbul: Denge Yayınları, 2005.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân, el-Hasâis, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, Beyrut: Âlemu’l-Kutub, tsz.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed, es-Sâhibî fî Fıkhi’l-Luğati’l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Suneni’l-Arab fî Kelâmihâ, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1997.
• İbn Manzûr, Mumammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, Birinci Baskı, I- XV, tsz.
• İşler, Emrullah, “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlışlar”, Kur’an ve Dil Sempozyumu, içinde, ss. 385-397.
• ____, “ ‘Secde’ Kelimesi ve Türkçeye Çeviri Sorunu”, İslâmiyât, 1998, c. 1, S. 3, ss. 105-115.
• el-Kazvînî, Celâluddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘duddîn b. ‘Umar, el- Îdâh fî Ulûmi’l-Belâğa, Beyrut: Dâru İhyâi’l-‘Ulûm, 1998.
• Koç, Nurettin, Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1992.
• el-Mubârek, Muhammed, Fıkhu’l-Luğa ve Hasâisu’l-Arabiyye, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1960.
• el-Muneccid, Muhammed Nureddîn, el-İştirâku’l-Lafziyyu fi’l-Kur’âni’l- Kerîm-Beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, Dimaşk: Dâru’l-Fikr, 1998.
• Palmer, Frank Robert, Semantik-Yeni Bir Anlambilim Projesi, çev. Ramazan Ertürk, I. Baskı, Ankara: Kitâbiyât, 2001.
• er-Râzî, Muhammed b. ‘Umar b. el-Huseyn, el-Mahsûl, thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-‘Alvânî, Riyad: Câmiatu’l-İmâm Muhammed b. Suûd el- İslâmiyye, 1980. es-Sâlih, Subhî, Dirâsât fî Fıkhi’l-Luğa, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1989. es-Sa‘rân, Mahmud, İlmu’l-Luğa- Mukaddimetun li’l-Kârii’l-Arabî, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, tsz.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman, el-Kitâb, thk. Abdusselâm Muhammed Harun, Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1988, III. Baskı.
• Sözen, Edibe, Söylem/Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite, İstanbul: Paradigma, 1999, Birinci Basım
• es-Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Muzhir fî ‘Ulûmi’l-Luğa ve Envâ‘ihâ, thk. Fuâd Ali Mansûr, Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• ____, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1996.
• Şa‘bân, Zekiyyuddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh), çev. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Şimşek, Mehmet Ali, Arap Dilinde Çok Anlamlılık ve Karine İlişkisi, Basılmamış Doktora Tezi, Konya:2000.
• Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügatı, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
• Takiyyuddîn el-Mısrî, Ebu’r-Rebî‘ Suleyman b. Buneyn b. Halef b. ‘Ivaz, İttifâku’l-Mebânî ve’ftirâku’l-Me‘ânî, Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1985.
• TDK Sözlük, Ankara: TDK Yayınları, 1998.
• The Golden Dictionary-İngilizce-Türkçe-Türkçe-İngilizce, haz. Necmettin Arıkan, Gülderen Yenal, Gülsevin Taşpınar, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları, 1986.
• el-Vâfî, Alî Abdu’l-Vâhid, Fıkhu’l-Luğa, Kahire: Dâru Nahdati Mısr li’t- Tıbâ‘a ve’n-Neşr, tsz.
• Ya‘kûb, İmîl Bedî‘- Mîşâl Âsî, el-Mu‘cemu’l-Mufassal fi’l-Luğati ve’l-Edeb, (Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. ‘Abdillah, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l- Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Zeydân, ‘Abdulkerîm, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, İstanbul: Dersaâdet, tsz.
• http://www.angelfire.com/tx4/ lisan/ fiqhlughah/polysemy.htm (12.02.2010).