İbn Meymūn’un Mişne Tora Adlı Eseri ile İslam Hukuku Muḫtaṣar Edebiyatı Arasındaki İlişki Üzerine

Yıl 2022, Cilt: 63 Sayı: 1, 379 - 387, 31.05.2022

Hadi Ensar Ceylan

Öz

Bu yazıda İbn Meymūn’un Mişne Tora adlı eserinin, İslam hukukundaki muḫtaṣar edebiyatından şekil ve içerik yönünden etkilenerek yazıldığı iddia edilmektedir. Bu etki, Mālikī fakih İbn Ruşd’un el-Muḳaddemāt ve’l-Mumehhedāt adlı eseriyle karşılaştırılarak ortaya konulmaktadır. Her iki eserin de birer fıkıh muḫtaṣarı olmalarına rağmen itikadi bahisleri içeren bölümlerle başlaması, ilmin önemi ve adabına ilişkin hükümleri içermesi iddiamızı destekleyen öne çıkan delillerdir. Bu bağlamda İbn Meymūn’un eserinin, bölüm başlıkları açısından tasnifinin de klasik İslam hukuku kitaplarındaki bölümlemeye oldukça benzemesi dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İbn Meymūn, Mişne Tora, İslam Hukuku, Muḫtaṣar, İbn Ruşd

Teşekkür

Bu araştırma notunu hazırlarken kıymetli değerlendirmelerini esirgemeyen Yasin Meral'e teşekkürlerimi sunarım.

On the Relationship between Maimonides's Mishneh Tora and Mukhtaṣar Literature in the Islamic Law

Öz

In this research note, I will argue that Maimonides's book, Mishneh Tora, was influenced by the mukhtaṣar books of Islamic law. In this book, Maimonides summarized the rules of law in a way that has never been seen before in the history of Jewish law, without mentioning the disputations between Jewish ʿulamāʾ. This way of writing law books is known as mukhtaṣar literature in the Islamic tradition. What supports that Maimonides may have been influenced by the Muslims is that he included the basics of faith and educational etiquette at the beginning of the book in question. The fact that there is a similar content in the book of the Islamic jurist Ibn Rushd al-Jadd, a member of the Mālikī school of law, named al-Muqaddamāt, who died very close to the date of Maimonides's birth in the same place in Qurṭuba, suggests that Maimonides may have taken this book as an example.

Anahtar Kelimeler

Maimonides, Mishneh Tora, Islamic Law, Mukhtaṣar, Ibn Rushd al-Jadd

Kaynakça

• Bayder, Osman. “İslam Hukukunun Yahudi Hukukuna Etkisi Şer’î Hükümler ve İlletleri Bağlamında.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 43:2 (2017): 293-312.
• Bayder, Osman. el-Hidâye Bir Fıkıh Metninin Hanefî Geleneğe Etkisi. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2020.
• İbn Balabān, ʿAlāʾuddīn ʿAlī el-Fārisī. er-Ravḍatu’s-Seniyye fī Fıḳhi’l-Ḥanefiyye. Tah. Muḥammed Vāʾil el-Ḥanbelī. İstanbul: Dāru’s-Semmān, 2019.
• İbn Meymūn, Musa. İlim Kitabı Sefer ha-Mada‘ Yahudiliğin İnanç ve Ahlak İlkeleri. Çev. Yasin Meral, Büşra Şahin, Safiye Merve Özkaldı, Mukadder Sipahioğlu, Rumeysa Bektaş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.
• İbn Ruşd, Ebū’l-Velīd Muḥammed b. Aḥmed. el-Muḳaddemātu’l-Mumehhedāt. Tah. Muḥammed Ḥucī. Beyrūt: Dāru’l-Ġarbi’l-İslāmī, 1988.
• Libson, Gideon. “Islamic Influence on Medieval Jewish Law? Sefer Ha’arevuth (“Book of Surety”) of Rav Shmuel Ben Hofni Gaon and Its Relationship to Islamic Law.” Studia Islamica 73 (1991): 5-23.
• Meral, Yasin. Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı İbn Meymûn (Maimonides) Örneği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Özen, Şükrü. “Osmanlı Hukuk Literatürü: Tespitler ve Teklifler.” Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları Tespitler Problemler Teklifler, ed. Ali Akyıldız, Ş. Tufan Buzpınar, Mustafa Sinanoğlu, içinde 97-116. İstanbul: İsam, 2007.
• Rosenthal, Franz. Bilginin Zaferi İslam Düşüncesinde Bilgi Kavramı. Çev. Lami Güngören. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2004.
• eṣ-Ṣadru’ş-Şehīd, ʿUmer b. ʿAbdilʿazīz el-Buḫārī. Şerḥu’l-Cāmiʿi’ṣ-Ṣaġīr. Tah. Ṣalāḥ ʿAvvād Cumʿa, Ḫamīs Deḥḥām ʿAlī, Ḥātim ʿAbdullāh Şevīş. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2006.
• Taştan, Osman. “Merkezileşme Sürecinde İslâm Hukuku: Bölgeselliğe Veda veya Şafi‘î Faktörü.” İslâmiyât 1:1 (1998): 25-34.