Types of Words (Alfāẓ) in Abū Bakr al-Jaṣṣāṣ’ Approach to the Principles of Islamic Jurisprudence (Uṣūl al-Fiqh) and a Suggestion for a Diagrammatic Division

Yıl 2022, Cilt: 63 Sayı: 2, 607 - 715, 30.11.2022

Kâmil Çalışkan

https://doi.org/10.33227/auifd.1052293

Cited By: 1

Öz

Abū Bakr Aḥmad b. ʿAlī al-Rāzī al-Jaṣṣāṣ (d. 370/981), does not systematically present the types of words (alfāẓ) he mentions in the context of the Principles of Islamic Jurisprudence (uṣūl al-fiqh) in his works through their relations with one another, nor does he give a system of division to categorize these different types of words (alfāẓ). The topic of this article is the analysis of the types of words (alfāẓ) in al-Jaṣṣāṣ’ books, Sharḥ al-Jāmiʿ al-Kabīr, Sharḥ Mukhtaṣar al-Ṭaḥāwī, al-Fuṣūl fī al-Uṣūl, Aḥkām al-Qurʾan, and Sharḥ Adab al-Ḳāḍī. For this purpose, this article examines the following types of words (alfāẓ) in terms of their nature and their relations with one another as they appear in al-Jaṣṣāṣ’ works: muḥkam (perspicuous), mutashābih (obscure), ẓāhir (apparent), mushtarak (homonymous), ḥaqīqah (truth), majāz (metaphor), ṣarīḥ (explicit), kināyah (implicit), muṭlaq (absolute), muqayyad (limited), mubham (equivocal), ʿumūm (general), khuṣūṣ (specific), naṣṣ (evident), mujmal (ambivalent), and mufassar (elaborated). This study then shares an outline of some basic principles and conclusions which become apparent upon this analysis. Finally, this article offers a diagrammatic division of the types of words (alfāẓ) in al-Jaṣṣāṣ' approach to uṣūl al-fiqh, with explanations and some commentary upon it. Through this analysis, the overarching harmony and consistency, despite its flexibility, of his approach to the types of words (alfāẓ) becomes apparent. Furthermore, it has been concluded that the possibility of representing al-Jaṣṣāṣ’ notions of words in such a diagram can be interpreted as that his approach to the types of words (alfāẓ) has a comprehensive and systematic nature on a fundamental level.

Anahtar Kelimeler

Uṣūl al-Fiqh, al-Jaṣṣāṣ, Word, Types of Words (alfāẓ), Division, Diagram

Ebū Bekr el-Ceṣṣāṣ’ın Usul Anlayışında Lafız Türleri ve Diyagramatik Bir Taksim Önerisi

Öz

Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī el-Ceṣṣāṣ (ö. 370/981), fıkıh usulü bağlamında eserlerinde yer verdiği lafız türlerini birbirleri ile ilişkileri üzerinden sistematik ve bütüncül olarak bir arada sunmamakta, lafız türlerine ilişkin bir taksim de vermemektedir. Bu çalışma, el-Ceṣṣāṣ’ın Şerḥu’l-Cāmiʿi’l-Kebīr, Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥāvī, Uṣūlu’l-Fiḳh -el-Fuṣūl fī’l-Uṣūl-, Aḥkāmu’l-Ḳurʾān ve Şerḥu Edebi’l-Ḳāḍī eserlerinde geçen lafız türlerinin kapsamlı ve bütüncül olarak incelenmesini konu edinmektedir. Bu doğrultuda makalede, sırasıyla muḥkem, müteşabih, ẓāhir, müşterek, hakikat, mecāz, ṣarīḥ, kināye, muṭlaḳ, muḳayyed, mubhem, ʿumūm, ḫuṣūṣ, naṣṣ, mücmel ve müfesser lafız türleri mahiyetleri ve birbirleriyle ilişkileri üzerinden ele alınmıştır. Bu inceleme sırasında el-Ceṣṣāṣ’ın lafız türlerine yaklaşımına dair ulaşılan bazı ilke ve tespitler ayrı bir bölüm altında paylaşılmıştır. Ardından el-Ceṣṣāṣ’ın usul anlayışında yer alan lafız türleri diyagramatik bir taksim üzerinden açıklamalı olarak sunulmuş, taksime ilişkin bazı yorum ve çıkarımlarda bulunulmuştur. Çalışmamızda, el-Ceṣṣāṣ’ın lafız türleri kullanımının esneklik içermekle birlikte genel bir uyum ve tutarlılık arz ettiği görülmüş, bir diyagram üzerinden sunulabilme imkanının bu kullanımların arka planda bir sistematik ve bütünsellik barındırdığı yönünde değerlendirilebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uṣūl-ı Fıḳh, el-Ceṣṣāṣ, Lafız, Lafız Türleri, Taksim, Diyagram

Kaynakça

• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Şerḥu’l-Cāmiʿi’l-Kebīr. Tah. Tuba Hacer Korkmaz. (Korkmaz, Tuba Hacer. “Şerhu’l-Cessâs a’le’l-Câmi’i’l-Kebîr Adlı Eserin Tahkiki.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2018, içinde).
• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥāvī. 8 c. Medīne: Dāru’l-Beşāʾiri’l-İslāmiyye – Dāru’s-Sirāc, 2010.
• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Uṣūlu’l-Fiḳh el-Musemmā bi’l-Fuṣūl fī’l-Uṣūl. Tah. ʿUceyl Cāsim en-Neşemī. 4 c. Kuveyt: Vizāratu’l-Evḳāf ve’ş-Şuʾūni’l-İslāmiyye, 1994.
• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Uṣūlu’l-Ceṣṣāṣ el-Musemmā el-Fuṣūl fī’l-Uṣūl. Tah. Muḥammed Muḥammed Tāmir. 2 c. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2010.
• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Aḥkāmu’l-Ḳurʾān. 3 c. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2013.
• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Şerḥu Edebi’l-Ḳāḍī. Tah. Ferḥāt Ziyāde. Ḳāhira: American University in Cairo Press, 1978.
• Çöklü, Ramazan. "Cessâs’a Göre Âm Lafızda İstiğrak Şartı." Kocaeli İlahiyat Dergisi 6:1 (2022): 151-174.
• ed-Debūsī, Ebū Zeyd ʿAbdullāh b. Muḥammed. Taḳvīmu’l-Edille. Tah. Ḫalīl Muḥyiddīn el-Meys. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2016.
• el-Lāmişī, Ebu’s̠-S̠enā Maḥmūd b. Zeyd. Kitāb fī Uṣūli’l-Fiḳh. Tah. ʿAbdulmecīd Turkī. Beyrūt: Dāru’l-Ġarbi’l-İslāmī, 1995.
• eṣ-Ṣaymerī, Ebū ʿAbdillāh el-Ḥuseyn b. ʿAlī, Mesāʾilu’l-Ḫilāf fī Uṣūli’l-Fiḳh, Tah. Merter Rahmi Telkenaroğlu. İstanbul: Dāru Bābi’l-ʿİlm, 2020.
• es-Semerḳandī, ʿAlāʾuddīn Ebū Bekr Muḥammed b. Aḥmed. Mīzānu'l-Uṣūl fī Netāʾici'l-ʿUḳūl. Tah. Muḥammed Zekī ʿAbdulberr. ed-Devḥa: Meṭābiʿu'd-Devḥa el-Ḥadīs̱e, 1984.
• es-Seraḫsī, Ebū Bekr Muḥammed b. Ebī Sehl. Uṣūlu’s-Seraḫsī. Tah. Ebu’l-Vefā el-Afġānī. 2 c. Byy: Dāru’l-Kitābi’l-ʿArabī. 1372.
• eṭ-Ṭaḥāvī, Ebū Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed. Muḫtaṣaru’ṭ-Ṭaḥāvī, Kāhira: Dāru’l-Kitābi’l-ʿArabī, 1370.
• Tāmir, Muḥammed Muḥammed. Muḳaddimetu’t-Taḥḳīḳ li’l-Fuṣūl fi’l-Uṣūl, (el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Uṣūlu’l-Ceṣṣāṣ el-Musemmā el-Fuṣūl fī’l-Uṣūl. Tah. Muḥammed Muḥammed Tāmir. 2 c. Beyrūt: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2010, içinde).
• ʿUceyl Cāsim en-Neşemī. Temhīd li'l-Fuṣūl fī'l-Uṣūl, (el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Uṣūlu’l-Fiḳh el-Musemmā bi’l-Fuṣūl fī’l-Uṣūl. Tah. ʿUceyl Cāsim en-Neşemī. 4 c. Kuveyt: Vizāratu’l-Evḳāf ve’ş-Şuʾūni’l-İslāmiyye, 1994, içinde).