Does the Possibility of the Existence of Other Worlds Before a Created (Ḥādith) World Necessitate the Existence of Time Before that World? A Logical Analysis of a Debate on the Eternity of the World in Tehāfut al-Falāsifa

Yıl 2024, Cilt: 65 Sayı: 1, 289 - 315, 31.05.2024

Ayşenur Erken

https://doi.org/10.33227/auifd.1353218

Öz

The first issue of Abū Ḥāmid al-Ghazālī’s (d. 505/1111) Tahāfut al-Falāsifa concerns the eternity of the world. This issue consists of four arguments defended by the falāsifa for the eternity of the world, along with a debate on these arguments. The second argument, known as the argument from time, is distinguished by its use of the concept of time to reach the conclusion that the world is eternal. In Tahāfut al-Falāsifa, two different forms of this argument are presented. In the second form of the argument from time, the relationship between possibility and time is brought to the fore, and it is concluded that time is eternal based on the possibility of the world’s existence. In this debate, structured as a dialogue between al-Ghazālī and the falāsifa, the falāsifa argue that the possibility of the existence of other worlds before a contingent world would lead to the existence of time before the world. In contrast, al-Ghazālī puts forward possible objections that argue that the existence of this possibility does not necessitate the existence of time. This article concludes that the criticisms directed at the second form of the time argument in Tahāfut al-Falāsifa provide data that casts doubt on the soundness of the argument and that the argument is insufficient to prove the eternity of the world.

Anahtar Kelimeler

Logic, Tehāfut al-Falāsifa, Time, Eternity, Possibility, al-Ġhazālī, Debate

Ḥādis Bir Âlemden Önce Başka Âlemlerin Var Olma İmkânı, O Âlemden Önce Zamanın Varlığını Zorunlu Kılar mı? Tehāfutu’l-Felāsife’de Âlemin Kıdemi Hakkında Bir Münazaranın Mantıksal Analizi

Öz

Ebū Ḥāmid el-Ġazālī’nin (ö. 505/1111) Tehāfutu’l-Felāsife adlı eserinin birinci meselesi âlemin ḳıdemi hakkındadır. Bu mesele, felāsifenin âlemin ḳadīm olduğunu savunduğu dört delil ve bu delillere dair münazaradan oluşmaktadır. Zaman delili olarak adlandırdığımız ikinci delilin hususiyeti âlemin kadîm olduğu sonucuna ulaşmak için zaman kavramından yola çıkılmış olmasıdır. Tehāfutu’l-Felāsife’de, bu delilin iki ayrı şekline yer verilmektedir. Zaman delilinin ikinci şeklinde, imkân ve zaman ilişkisi gündeme gelmekte, âlemin var olma imkânına dayanarak zamanın kadîm olduğu sonucuna varılmaktadır. El-Ġazālī tarafından felāsife ile bir münazara olarak kurgulanan bu tartışmada felāsife, ḥādis bir âlemden önce başka âlemlerin var olmasının imkânının âlemden önce zamanın varlığına yol açacağını iddia etmektedir. Buna karşı el-Ġazālī, bu imkânın varlığının zamanın varlığını gerektirmediğini ileri süren muhtemel itirazları ileri sürmektedir. Bu makalede, Tehāfutu’l-Felāsife’de zaman delilinin ikinci şekline yöneltilen eleştirilerin delilin sağlamlığı konusunda şüphe oluşturacak verileri sağladığı ve delilin âlemin kıdemini ispatlama konusunda yetersiz kaldığı neticesine ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Tehāfutu’l-Felāsife, Zaman, Ḳadīm, İmkân, el-Ġazālī, Münazara

Kaynakça

• Ahmet Cevdet Paşa. Mantık Metinleri 2: Mīʿyār-ı Sedād-Ādāb-ı Sedād min ʿİlmi’l-Ādāb. İstanbul: İşaret Yayınları, 1998.
• Bäck, Allen. “Avicenna’s ‘Conception of the Modalities’.” Vivarium 30:2 (1992): 217-255.
• Craig, William Lane. “God, Time, and Eternity.” Religious Studies 14:4 (1978): 497-503.
• Davis, Richard Brian. “Time, Infinity, and the Creation of the Universe: A Study in Al-Kindi’s First Philosophy.” Auslegung 21:1 (1996):1-18.
• Davidson, Herbert A. Proofs for Eternity, Creation and the Existence of God in Medieval Islamic and Jewish Philosophy. New York: Oxford University Press, 1987.
• el-Ġazālī, Ebū Ḥāmid. Felsefenin Temel İlkeleri. Çev. Cemalettin Erdemci. Ankara: Vadi Yayınları, 2002.
• el-Ġazālī, Ebū Ḥāmid. Tehāfutu’l-Felāsife The Incoherence of the Philosophers. İng. çev. ve ed. Michael E. Marmura. Provo: Brigham Young University Press, 2000.
• el-Ġazālī, Ebū Ḥāmid. Tehāfutu’l-Felāsife. Çev. ve Tah. Mahmut Kaya ve Hüseyin Sarıoğlu. 1.Baskı. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu, 2014.
• el-Ġazālī, Ebū Ḥāmid. Mīʿyāru’l-ʿİlm. Çev. Hasan Hacak ve Ali Durusoy. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Goodman, Lenn Evan. “Ghazālī’s Argument from Creation (II).” International Journal of Middle East Studies 2:2 (1971): 168-188.
• Griffel, Frank. Gazālī’nin Felsefi Kelâmı. Çev. İbrahim Halil Üçer. Tah. Muhammed Fatih Kılıç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Ḫocāzāde, Muṣliḥuddīn Efendī. “Âlemin Kıdemini Savunan Filozofların Görüşlerinin Çürütülmesi.” Osmanlı Felsefesi: Seçme Metinler, ed. Ömer Mahir Alper, içinde 107-157. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
• Hospers, John. An Introduction to Philosophical Analysis. Londra: Routledge, 1997.
• Hourani, George F. “The Dialogue Between al-Ghazālī and the Philosophers on the Origin of the World I.” The Muslim World 48:3 (1958): 183-191.
• İbn Ruşd, Ebu’l Velid. Tehāfutu’t-Tehāfut Tutarsızlığın Tutarsızlığı. Çev. Kemal Işık ve Mehmet Dağ. Samsun: Ondokuz Mayıs üniversitesi Basımevi, 1986.
• İbn Sīnā, Ebū ʿAlī. En-Necāt fī’l-Ḥikmeti’l-Manṭıḳiyye ve’ṭ-Ṭabīʿiyye ve’l-İlāhiyye. Tah. Mācid Faḫri.̄ Beyrut: Dāru’l-Āfāḳi’l-Cedīde, 1985.
• Marmura, Michael Elias. “The Conflict Over the World’s Pre-Eternity in the “Tahāfuts” of Al-Ghazālı̄ and Ibn Rushd.” Doktora Tezi, University of Michigan, Michigan, 1959.
• Marmura, Michael Elias. “The Logical Role of the Argument from Time in the Tahāfut’s Second Proof for the World’s Pre-Eternity.” Probing in Islamic Philosophy: Studies in the Philosophies of Ibn Sīnā al-Ghazālī and Other Major Muslim Thinkers, içinde 219-231. Binghamton: Global Academic Publications, 2005.
• Moad, Edward Omar. “Time, Space and Imagination: On the Second Proof in the First Discussion of the Incoherence of the Philosophers.” İstanbul: İFAV, 2011.
• Moad, Edward Omar. “Al-Ghazali’s Position on the ‘Second Proof’ of the ‘Philosophers’ for the Eternity of the World, in the First Discussion of the Incoherence of the Philosophers.” Sophia,” 54:4 (2015): 429-441.
• eş-Şehristānī, Muḥammed b. ʿAbdilkerīm. Kitābu Muṣāraʿati’l-Felāsife, Tah. Suheyr Muḥammed Muḫtār, Kahire: yy, 1976.
• et-Tūsī, ʿAlaeddīn ʿAlī b. Muḥammed. Tehāfutu’l-Felāsife: Kitābu’z-Ẓuḥr. Ed. Riḍā Seʿādeh. Beyrut: Dāru’l-ʿAlemiyye, 1983.
• Van Den Bergh, Simon. “Notes.” Averroes’s Tehāfut al-Tehāfut: The Incoherence of the Incoherence, 2 c, İng. çev. Simon Van Den Berg, içinde 1-218. Cambridge: Gibb Memorial Trust, 1987.