Liberalizmde Hobbes: Gerilim ve İkilikler

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 128 - 148, 26.11.2024

Rezzan Ayhan Türkbay

https://doi.org/10.25294/auiibfd.1512548

Öz

Liberalizm, modern bir ideoloji olarak ortaya çıktığı dönemden itibaren çeşitli koşullara uyarlanarak varlığını sürdürmektedir. Liberalizmin, temel argümanları sabit kalmakla birlikte, günümüze dek birçok düşünce ve ideolojiye eklemlenmesi onu türdeş olmayan bir teori haline getirmiştir. Çeşitli ölçütler çerçevesinde yapılan tartışmalarda liberalizm, farklı iyi hayat anlayışlarına ilişkin olarak genellikle iki ana eksen içinde değerlendirilmiştir. Bir tarafta, içeriği değişen yorumlara maruz kalabilen belli bir iyi hayat anlayışını liberalizmin zorunlu koşulu olarak kabul eden kapsamlı liberalizm ekolü; diğer tarafta ise farklı iyi hayat anlayışlarının bir arada yaşayabileceği çerçeve arayışı içinde olan siyasal liberalizm ekolü yer almaktadır. Modern dünyada farklılıkların belirginleşmesiyle liberalizmin meşruluğunun sorgulanması ve liberalizme yönelik eleştirilerin artması iki eksen arasında gerilim ve çelişkileri artırmıştır. Thomas Hobbes liberal düşüncenin henüz doğmadığı ama tarihsel olarak öncüllerinin oluştuğu bir dönemde eserlerini vermiş olmasına rağmen liberalizmin meşruluk arayışlarındaki kritik meseleler açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Hobbes ve liberalizm arasındaki ilişkinin ele alınma amacı, Hobbes’un liberalliği ve liberalizmin iki ana ekseni içindeki konumu tartışmalarının, liberalizmin kendi gerilim ve ikiliklerinin analizine imkân sağlamasıdır. Bu analiz, metodoloji, bireycilik, güvenlik-özgürlük denklemi, sözleşme düşüncesi ve tarafsızlık temaları üzerinden yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hobbes, Liberalizm, Birey, Özgürlük, Toplum Sözleşmesi, Tarafsızlık

Hobbes in Liberalism: Tensions and Dualities

Öz

Since its emergence as a modern ideology, liberalism has been adapted to different conditions. Although its basic arguments have remained constant, its articulation with many ideas and ideologies has made it an inconsistent theory. In discussions based on various criteria, liberalism has generally been evaluated along two main axes in relation to different conceptions of the good life. On the one hand, there is the comprehensive school of liberalism, which accepts a certain conception of the good life, the content of which may be subject to different interpretations, as a necessary condition of liberalism; on the other hand, there is the school of political liberalism, which seeks the framework within which different conceptions of the good life can coexist. In the modern world, the questioning of the legitimacy of liberalism and the increasing criticism of liberalism as differences become more apparent have increased the tensions and contradictions between the two axes. Although Thomas Hobbes wrote his works in a period when liberal thought had not yet been born, but its historical antecedents had been formed, he is very important in terms of critical issues in the search for the legitimacy of liberalism. In this study, the main purpose of discussing the relationship between Hobbes and liberalism is that discussions of Hobbes's liberality and his position within the two main axes of liberalism enable the analysis of liberalism's own tensions and dualities. This analysis is based on the themes of methodology, individualism, the security-liberty equation, contractarianism, and neutrality.

Anahtar Kelimeler

Hobbes, Liberalism, Individual, Liberty, Social Contract, Neutrality

Kaynakça

• Akman, Ş.T. (2021). Ampirizm: İngiliz Ekonomi Politik ve Hukuki Düzeninin Kurucu Epistemolojisinin Felsefi Kökenleri ve Gelişimi. Hacettepe HFD 11 (2), 857-931. DOI: 10.32957/hacettepehdf.989083
• Alkan, Y.S. (2021). John Rawls’un Siyasal Liberalizmi ve Demokrasi: Daha Kapsayıcı Bir Kamusal Politik Tartışma Formülü (Mü?). Eray Yağanak (Ed.), Demokrasi Felsefesi Çağdaş Yaklaşımlar (ss. 86- 112). Bilge Kültür Sanat.
• Aydın, B. (2019). Toplumsal Sözleşme Teorilerinin Marx ve Foucault Temelli Eleştirisi. Liberal Düşünce Dergisi 24 (94), 65-87. Ayhan Türkbay, R. (2014). John Gray: Liberalizmin Eleştirisi ve Yeniden İnşa Süreci. H.A Demirci, İsmet Parlak, Nigar Değirmenci (Ed.), Siyaset Bilimi Araştırmaları Teori ve Türkiye Uygulamaları (ss. 153-179). Seçkin.
• Ayhan Türkbay, R. (2023). Toplum Sözleşmesi Teorilerine Hegel’in Eleştirisi. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 22 (2), 593-622. https://doi.org/10.20981/kaygi.1217647
• Bal, H. (2014). Siyaset Felsefesinde Ele Alınış Biçimiyle Özgürlük Meselesi (Üç Farklı Özgürlük Anlayışı). Journal of Turkish Studies 9 (2), 291-304. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6547
• Baştürk, E. (2014). Leviathan’ı Yeniden İcat Etmek: Neo-Liberal Zamanlarda Gözetim ve Çıplak Hayat, B. Gülşen vd. (Der.), Günümüzü Felsefe ile Düşünmek Sempozyum Bildirileri içinde (ss.409-417). Ege Üniversitesi Yayınları.
• Baştürk, E. (2022). Tempus Fugit Schmitt’ten Habermas’a Çağdaş Politik Felsefe. Folkitap.
• Berlin, I. (2007). İki Özgürlük Kavramı. (M. Erdoğan, Çev.). Liberal Düşünce Dergisi 12 (45), 59-72.
• Berten, A., Silveira P., & Pourtois, H. (2006b). Giriş. (E. Özkaya, Çev.). A. Berten, P. Silveira, & H. Pourtois, (Der.), Liberaller ve Cemaatçiler (ss. 29-48). Dost Kitabevi.
• Berten, A., Silveira P., & Pourtois, H. (2006a). Genel Giriş. (E. Özkaya, Çev.). A. Berten, P. Silveira, & H. Pourtois, (Der.), Liberaller ve Cemaatçiler (ss. 9-23). Dost Kitabevi.
• Cevizci, A. (2016). On Yedinci Yüzyıl Felsefesi. Say Yayınları.
• Copleston. F. (1998). Felsefe Tarihi Hobbes Locke. (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınevi.
• Çelik, R. (2016). Kapsamlı Liberalizmden Siyasal Liberalizme: Adaletin Siyasal Alan İçerisinde Gerekçelendirilmesi. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 22, 83-98.
• Çetin, H. (2001). Liberalizmin Temel İlkeleri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi Doç.Dr. Feramuz AYDOĞAN’ın Anısına 2 (1), 219-237.
• Dumont, L. (2013). Bireycilik Üzerine Denemeler: Doğuş. XIII. Yüzyıldan başlayarak siyaset kategorisi ve devlet. (H. Tufan, Çev.). C.B. Akal (Der.), Devlet Kuramı (ss.141-174). Dost Kitabevi.
• Durkheim, E. (2012). Hobbes Üzerine. (M. Odabaş, Çev.). Alfa Yayınları.
• Erdoğan. M. (2009). Liberalizmin Tarihi ve Felsefi Temelleri, Eski Yeni 15, 5-17.
• Erfidan, Y.S. (2021). İki Özgürlük Anlayışı ve Thomas Hill Green’in Pozitif Özgürlüğe Etkisi, Liberal Düşünce Dergisi 26 (102), 29-53. https://doi.org/10.36484/liberal.886327
• Esgün, T.G. (2018). Leviathan'ın Hayaletleri: Schmitt ve Neumann'da Hukuk ve Devlet. DTCF Dergisi 58 (1), 905-930. http://dx.doi.org/10.33171/dtcfjournal.2018.58.1.42
• Galston, W.A. (1982). Defending Liberalism. The American Political Science Review 76 (3), 621-629.
• Galston, W. A. (1991). Liberal Purposes: Goods, Virtues, and Diversity in the Liberal State. Cambridge University Press.
• Galston, W.A. (1995). Two Concepts of Liberalism. Ethics 105 (3), 516-534.
• Gaus, G. F. (2004). The Diversity of Comprehensive Liberalisms, Gerald F. Gaus&Chandran Kukathas, (Ed). The Handbook of Political Theory, (pp. 100-114). Sage Publications.
• Gökberk, M. (1961). Felsefe Tarihi. Remzi Kitabevi.
• Görüşük, L. (2023). Oakeshott’un Leviathan’ı veya Hobbes’un Politik Felsefesinin Liberal Yorumu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 78 (1), 49-72. https://doi.org/10.33630/ausbf.1130672
• Gray, J. (2003). Liberalizmin İki Yüzü. (K. Değirmenci, Çev.). Dost Kitabevi.
• Gray, J.(2004). Post-Liberalizm Siyasal Düşünce (M. Günay, Çev.). Dost Kitabevi.
• Günsoy, F. (2021). Modern Din Eleştirisi, Liberalizm ve Modern Doğal Hak Düşüncesi: Leo Strauss’un Hobbes Yorumu. E. Kardeş (Ed.), Çağımız ve Thomas Hobbes (ss. 15-76). Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Günsoy, F., & Turowski, M. (2020). Thomas Hobbes’un Politik Düşüncesinde Sosyal Düzen Fikrinin İki Kaynağı: Yaşam Ve Ölüm (Korkusu). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (19), 1-14. https://doi.org/10.29029/busbed.617743
• Hardin, R. (1991). Hobbesian Political Order. Political Theory 19 (2), 156-180.
• Heath, J. & Potter, A. (2012). İsyan Pazarlanıyor. (T. Tosun, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Hegel, G. W.F. (1999). On the Scientific Ways of Treating Natural Law, on its Place in Practical Philosophy, and its Relation to the Positive Sciences of Right. L. Dickey, H.B. Nisbet (Ed.). Political Writings (pp. 102-180). Cambridge University Press.
• Hobbes, T. (2018a). De Cive Yurttaşlığın Felsefi Temelleri. (C. Zarakolu, Çev.). Belge Yayınları.
• Hobbes, T. (2018b). Leviathan veya Bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi ve Kudreti. (S. Lim, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Hobbes, T. (2020). Behemoth ya da İngiltere İç Savaşının İçyüzü. (A. Yılmaz, Çev.). Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Karatoprak, H. İ. (2022). Liberal Siyasal Ontolojinin ve Epistemolojinin Temelleri [Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Keedus, L. (2012). Liberalism and the Question of “The Proud”: Hannah Arendt and Leo Strauss as Readers of Hobbes. Journal of the History of Ideas 73 (2), 319-341. https://doi.org/10.1353/jhi.2012.0017
• Kılınç, Z.A. & Haşlak, İ. (2019). Medeniyet Tasavvuru Olarak Liberalizm. Journal Of Political Administrative And Local Studies 2 (2), 62-74.
• Köker, L. (2008). İki Farklı Siyaset, Bilgi Teorisi-Siyaset Bilimi İlişkileri Açısından Pozitivizm ve Eleştirel Teori, Dipnot Yayınları.
• Kraynak, R.P. (1982). Hobbes's Behemoth and the Argument for Absolutism. The American Political Science Review 76 (4), 837-847
• Larmore, C. (1999). Political Liberalism. Political Theory 18 (3), 339-360.
• MacCallum, G. C. (1967). Negative and Positive Freedom. The Philosophical Review 76 (3), 312-334.
• Nagel, T. (1987). Moral Conflict and Political Legitimacy. Philosophy & Public Affairs 16 (3), 215-240.
• Neal, P. (1987). A Liberal Theory of the Good?. Canadian Journal of Philosophy 17 (3), 567-581.
• Oakeshott, M. (2000). Hobbes on Civil Association. Liberty Fund.
• Owen, J.J. (2005). The Tolerant Leviathan: Hobbes and the Paradox of Liberalism. Polity 37 (1), 130-148.
• Öztürk, A. (2010). İki Liberalizm Teorisi ya da Liberalizmin Bölen Metodolojik-İdeolojik Ayraçlar Üzerine Bir Soruşturma. A. Öztürk (Der.), Yeni Sağ Yeni Sol (ss.299-334). Phoenix Yayınevi.
• Öztürk, A. (2008). II. Rawls Dönemi: Biçimsel Aklın Çözülüşü mü?. Armağan Öztürk (Der.), Toplumsal Üzerine Yeni Perspektifler ( ss. 9-30) Dipnot Yayınları.
• Pettit, P. (1998). Cumhuriyetçilik: Bir Özgürlük ve Yönetim Teorisi, Ayrıntı.
• Rawls, J. (1985). Justice as Fairness: Political not Metaphysical. Philosophy and Public Affairs 14 (3). 223-251.
• Rawls, J. (2007). Siyasal Liberalizm. (M.F. Bilgin, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Raz, J. (1986). The Morality of Freedom. Oxford University.
• Rossi, E. (2010). Modus Vivendi, Consensus, and (Realist) Liberal Legitimacy. Public Reason 2(2). 21-39.
• Sartori, G. (1996). Demokrasi Teorisine Geri Dönüş. (T. Karamustafaoğlu ve M. Turhan, Çev.). Yetkin Yayınları.
• Senemoğlu, O. (2017). Locke ve Rousseau’nun İnsan Doğası ve Toplum Düşüncesi. İnsan ve Toplum 7 (1), 187-222. http://dx.doi.org/10.12658/human.society.7.13.M0183
• Simpson, G. (2001). Two liberalisms. EIJL (2001), 12 (3), 537-571.
• Skinner, Q. (2018). Hobbes ve Cumhuriyetçi Özgürlük. (E. Zeybekoğlu, Çev.). Dost Kitabevi.
• Strauss, L. (1995). Notes On Carl Schmitt, The Concept Of The Political. (H. Lomax, Çev.). H. Meier (Der.), Carl Schmitt And Leo Strauss: The Hidden Dialogue (pp. 91-119). University of Chicago Press.
• Strauss, L. (2013). Tabii Hak ve Tarih. (O. Erözden, Çev.). C.B. Akal (Der.), Devlet Kuramı (ss.269-320). Dost Kitabevi.
• Sunar, İ. (2008). Düşün ve Toplum. Doruk.
• Talisse, D.E. (2005). Liberalism, Pluralism and Political Justification, The Harvard Review of Philosophy 13 (2), 57-72.
• Tannenbaum, D.G. (2016). Siyasi Düşünce Tarihi. (Ö. Orhan, Çev.). BB101 Yayınları.
• Taşgetiren, Ö. (2017). Liberal Nötrlük Mümkün Mü, Gerekli Mi?, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 22 (42), 107-142. DOI: 10.20519/divan.335620
• Taylor, C. (2006). Yanlış Anlaşmalar: Cemaatçi- Liberal Tartışması. (E. Özkaya, Çev.). A. Berten, P. Silveira, & H. Pourtois, (Der.), Liberaller ve Cemaatçiler (ss. 77-104). Dost Kitabevi.
• Uslu, C. (2012). Liberal Farklılık Teorisinin İki Örneği: Kymlicka ve Kukathas, Muhafazakâr Düşünce 8 (32), 75- 104.
• Uslu, C. (2014). Liberal Tarafsızlık ve Modus Vivendi. Turkish Studies 9 (2), 1539-1556.
• Vergara, F. (2006). Liberalizmin Felsefi Temelleri. (B. Arıbaş, Çev.). İletişim Yayınları.
• Waldron, J. (2004). Liberalism, Political and Comprehensive. Gerald F. Gaus&Chandran Kukathas, (Ed). The Handbook of Political Theory, (pp. 89-99). Sage Publications.
• Walter, R. (2011). Hobbes, Liberalism, and Political Technique. European Legacy 16 (1), 53-69. DOI: 10.1080/10848770.2011.543374
• Wilkins, K. (2014). Hobbesian Liberalism: A Study of Proto-Liberal Ideas in Leviathan. CLA Journal (2), 84-96.
• Yalman, G. (2012). Devlet. G. Atılgan ve E.A. Aytekin (Haz.), Siyaset Bilimi Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler içinde (ss. 69-85). Yordam Kitabevi
• Yayla, A. (2002). Liberalizm, 4.Baskı, Liberte Yayınları.
• Zabcı, F. (2013). Thomas Hobbes: Devlet ya da “Ölümlü Tanrı”ya Övgü. M.A. Ağaoğulları (Der.), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler (ss.427-455). İletişim Yayınları.
• Zarakolu, C. D. (2013). Thomas Hobbes’un Siyaset Felsefesi. Belge Yayınları.