İş Yerinde Yalnızlık ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Akademisyenler Üzerine Bir Uygulama

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 1, 137 - 158, 25.04.2016

Birol Demirbaş Doç. Dr. Gürkan Haşit

Öz

Yalnızlık, hayatın her alanında olduğu gibi iş yerinde de görülebilmekte ve bireyi olumsuz etkilemektedir. Bireyi olumsuz etkilemesine ve yaygın görülmesine karşın iş yerinde yalnızlığın işten ayrılma niyetine olan etkisi ile ilgili oldukça az sayıda görgül çalışma bulunmaktadır. Nitekim literatürde Türkiye’deki akademisyenlerin gerek iş yerinde yalnızlık düzeyleri gerekse işten ayrılma niyetleri konusunun yeterince incelenmediği görülmektedir. Bu nedenle makalenin amacı, akademisyenlerin iş yerindeki yalnızlık düzeyini araştırmak ve bunun işten ayrılma niyetine etkisini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda tasarlanan anket devlet üniversitelerinde çalışan 251 akademisyen üzerinde uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analiz edilmesi sonucunda akademisyenlerin iş yerinde yalnızlık düzeyleri düşük bulunmuştur. İş yerinde yalnızlık düzeyinin yaşa, çalışma alanına, unvana, yöneticilik görevine ve ders yüküne göre anlamlı bir farklılık göstermediği buna karşın cinsiyete, medeni duruma ve ücret memnuniyetine göre anlamlı şekilde farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Çalışmada akademisyenlerin iş yerinde yalnızlık düzeyleri ile işten ayrılma niyetleri arasında anlamlı ve pozitif yönlü orta derece bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Ayrıca iş yerinde yalnızlığın işten ayrılma niyetini olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yalnızlık,, İş Yerinde Yalnızlık,, İşten Ayrılma Niyeti,, Akademisyen, Devlet Üniversiteleri

Kaynakça

• Ak, B. (2008). Verilerin Düzenlenmesi ve Gösterimi. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (s. 1-47). Ankara: Asil.
• Aytaç, M., Aytaç, S., Fırat, Z., Bayram, N. & Keser, A. (2001). Akademisyenlerin Çalışma Yaşamı ve Kari- yer Sorunları. Uludağ Üniversitesi Araştırma Fonu İşletme Müdürlüğü Proje No 99/29, Bursa.
• Aytaç, S. (2009). İş Stresi Yönetimi El Kitabı İş Stresi: Oluşumu, Nedenleri, Başa Çıkma Yolları, Yönetimi. http://www.turkis.org.tr/source.cms.docs/turkis. org.tr.ce/docs/ file/ec109.pdf (07.05.2014).
• Baş, T. (2008). Anket (5. Baskı). Ankara: Seçkin.
• BEBKA (2014). 2013 Yılı Ajans Faaliyet Raporu (Ocak-Aralık 2013), http://www.bebka.org.tr/ad- min/datas/sayfas/files/2013_YILI_AJANS_FAA- LİYET_RAPORU.pdf (07.05.2014).
• Bhagat, R. S. (1982), Conditions Under Which Stronger Job Performance-Job Satisfaction Relationships May Be Observed: A Closer Look at Two Situational Contingencies, Academy of Management Journal, 25(4), 772–789.
• Bluedorn, A.C. (1982). The Theories of Turnover: Causes, Effects, and Meaning, Research in the Sociology of Organizations, 1, 75-128.
• Boylu, Y., Pelit, E. & Güçer, E. (2007). Akademisyenlerin Örgütsel Bağlılık Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44 (511), 55-74.
• Buluş, M. (1997). Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlık. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 82-90.
• Cam, E. (2004) Çalışma Yaşamında Stres ve Kamu Kesiminde Kadın Çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-10, http://www.j- humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/ viewFile/71/210, (07.05.2014).
• Cammann, C., Fichman, M., Jenkins, G.D., & Klesh, J.R. (1983). Assessing the Attitudes and Perceptions of Organizational Members (S.E. Seashore, E.E. III Lawler, P.H. Mirvis and C. Cammann, Eds.), In Assessing Organizational Change: A Guide to Methods, Measures, and Practices, New York: Wiley.
• Chan, S.H. & Qiu, H.H. (2011). Loneliness, Job Satisfaction, and Organizational Commitment of Migrant Workers: Empirical Evidence from China. The International Journal of Human Resource Management, 22(5), 1109-1127.
• Cook, J. D., Hepworth, S. J., Wall, T. D., & Warr, P. B. (1981). The Experience of Work A Compendium and Review of 249 Measures and their Use, Academic Pres.
• Coşkuner, S. & Şener, A. (2013). Akademisyenlerin İş ve Aile Karakteristiklerinin Evlilik, Aile ve Yaşam Tatmini İle İlişkisi: İş ve Aile Çatışmasının Aracı Rolü. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, Kasım, 1-25, http://www.sdergi.hacette- pe.edu.tr/AKADEMISYENLERIN_IS_VE_AILE_ ALANI_KASIM2013.pdf (09.05.2014).
• Dağdeviren, N., Musaoğlu, Z., Ömürlü, İ. K. & Öztora, S. (2011). Akademisyenlerde İş Doyumunu Etkileyen Faktörler. Balkan Medical Journal, 28(4), 69-74.
• Demirbaş, B. (2014). İş Yerinde Yalnızlığın İşten Ayrılma Niyetine Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Uygulama. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilecik.
• Demirgil, H. (2008). Parametrik Olmayan (Non- Prametric) Hipotez Testleri. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (s. 83-112). Ankara: Asil.
• DiTommaso, E. & Spinner, B. (1997). Social and Emotional Loneliness: A Reexamination of Weiss’ Typology of Loneliness. Personality and Individual Differences, 22(3), 417-427.
• Dixon, M. L. (2007). Leadership Styles, Diversity in Work Groups, Work Group Effectiveness, and Turnover Intention. (Unpublished Doctor of Philo- sophy Dissertation). Lynn University, Florida.
• Doğan, T., Çetin, B. & Sungur, M.Z. (2009). İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(4), 271-277.
• Dost, M. T. & Cenkseven, F. (2007). Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Öğretim Elemanlarının Mesleki Sorunları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 203-218.
• Durgut, M. A. (2009). İnsan Kaynakları Uygulamalarının İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Duy, B. (2003). Bilişsel-Davranışçı Yaklaşıma Dayalı Grupla Psikolojik Danışmanın Yalnızlık ve Fonk- siyonel Olmayan Tutumlar Üzerine Etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erkuş, A. & Fındıklı, M. A. (2013). Psikolojik Sermayenin İş Tatmini, İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(2), 302-318.
• Eroğlu, A. (2008). Faktör Analizi. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (s. 319-331). Ankara: Asil.
• Ertosun, Ö. G. & Erdil, O. (2012). The Effects of Loneliness on Employees’ Commitment and Intention to Leave. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 41, 469-476.
• Flynn, A. A. (2000). Dimensions of Faculty Organizatio- nal Commitment Related to Tenure, Performance and Turnover Intention. (Unpublished Doctor of Philosophy Dissertation), University of Illinois, Chicago.
• Gierveld, J. (1998). A Review of Loneliness: Concept and Definitions, Determinants and Consequences. Reviews in Clinical Gerontology, 8(1), 73-80.
• Gumpert, D. E. & Boyd, D. P. (1984). The Loneliness of the Small-Business Owner. Harvard Business Review, 62(6), 18-24.
• Güngörmüş, K. (2011). Hemşirelerin Duygusal Zekâları İle İş Yaşamında Yaşadıkları Yalnızlık Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sağlık Bilimleri Enstitüsü Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı, Erzurum.
• Gürbüz, S. & Bekmezci, M. (2012). İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Bilgi İşçilerinin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Duygusal Bağlılığın Aracılık ve Düzenleyicilik Rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 41(2), 189-213.
• Hamamcı, Z. & Duy, B. (2005). Bilişsel Davranışçı Yaklaşıma Dayalı Sosyal Beceri Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Yalnızlık Düzeyleri ve Fonksiyonel Olmayan Tutumları Üzerindeki Etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 3-20.
• İnandı, Y., Tunç, B., Uslu, F. (2013). Eğitim Fakültesi Öğretim Elemanlarının Kariyer Engelleri İle İş Doyumları Arasındaki İlişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 219-238.
• İşçi, E. (2010). Psikolojik Sözleşme İhlalinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Güvenin Rolü. (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kalaycı, Ş. (2008). Çoklu Doğrusal Regresyon Modeli. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (s. 257-269). Ankara: Asil.
• Kaplan, M. S. (2011). Öğretmenlerin İş Yerinde Yalnızlık Duygularının Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyi ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Karaduman, M. (2013). İş Yaşamında Yalnızlık Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile İlişkisi ve Öğretmenler Üzerinde Bir Uygulama. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Karakurt, A. (2012). Öğretmenlerin İş Yerinde Yalnızlık Düzeyinin Örgütsel Destek ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmeddin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kastenbaum, R. J. (1993). Loneliness. Encyclopedia of Adult Development içinde (p. 282-285), USA: Oryx Press.
• Kaya, Y. M. (2008). Yükseköğretim Kurumlarında Çalışan Akademisyenlerin Çalışma Biçimlerinin Örgütsel Bağlılıklarına ve İşten Ayrılma Niyetlerine Etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kaymaz, K., Eroğlu, U. & Sayılar, Y. (2014). Effect of Loneliness at Work on the Employees’ Intention to Leave. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(1), 38-53.
• Koçak, R. (2005). Duygusal İfade Eğitimi Programının Üniversite Öğrencilerinin Aleksitimi ve Yalnızlık Düzeylerine Etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(3), 29-45.
• Kozaklı, H. (2006). Üniversite Öğrencilerinde Yalnızlık ve Sosyal Destek Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin Karşılaştırılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Lam, L. W. & Lau, D. C. (2012). Feeling Lonely at Work: Investigating the Consequences of Unsatisfactory Workplace Relationships. The International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4265-4282.
• Mercan, N., Oyur, E., Alamur, B., Gül, S. & Bengül, S. (2012). İşyeri Yalnızlığı ve Sosyal Fobi Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 213-226.
• Nayak, N. (2002). Job Satisfaction and Organizational Commitment as Factors of Turnover Intention of IRS Procurement Employees. (Unpublished Doctor of Philosophy Dissertation). Walden University.
• ÖSYM, 2012-2013 Öğretim Yılı Öğretim Ele- manlarının Akademik Görevlerine Göre Sayıları, http://www.osym.gov.tr/dosya/1-69420/ h/28ogretimelemanakdgrv.pdf (10 Nisan 2014).
• Özçelik, H. & Barsade, S. (2011). Work Loneliness and Employee Performance. Academy of Management Proceedings, 1, 1-6.
• Özdemir, M. Ç., Yüksel, G., Cemaloğlu, N., Çakmak, M., Çeliköz, N., Erişen, Y., Unsal, H. & Doğan, O. (2006). Türkiye Üniversiteleri Öğretim Elemanı Araştırması, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Özdevecioğlu, M. (2004). Algılanan Örgütsel Desteğin İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkileri. Amme İdaresi Dergisi, 37(4), 97-115.
• Özdevecioğlu, M., Karaca, M., Demirtaş, Ö. & Bayram, A. (2013). Mesleki Stres ve Tükenmişliğin Zihinsel Kayıplar (Cognitive Failure) Üzerindeki Etkisi. 1. Örgütsel Davranış Kongresi (15-16 Kasım 2013), Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi, Sakarya, 7-15, http://www.odk.sakarya.edu.tr/1_Orgutsel_ Davranis_Kongresi_Kitabi.pdf (07.05.2014).
• Özmen, Ö.T., Özer, P. S. & Saatçioğlu, Ö. Y. (2005). Aka- demisyenlerde Örgütsel ve Mesleki Bağlılığın İncelenmesine İlişkin Bir Örnek Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-14.
• Öztürk, H., Sevindik, F. N. & Yaman, S. Ç. (2006). Öğrencilerde Yalnızlık ve Sosyal Destek İle Bunlara Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 383-394.
• Paula, K. (2011). Yalnızlık Hissi: Teorik Yaklaşımlar. (çev.) S. Zengin ve M. Kızılgeçit, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 11(3), 217-229.
• Peplau, L. A. & Perlman, D. (1982). Perspectives on Loneliness. L.A. Peplau ve D. Perlman (Ed.), Lone- liness: A Sourcebook of Current theory, Research and therapy içinde (p. 1-18). John Wiley & Sons.
• Perlman, D. & Peplau, L.A. (1998). Loneliness, Encyclopedia of Mental Health, Vol. 2, New York Academic Press, pp. 571-581.
• Polat, M. & Meydan, C. H. (2010). Örgütsel Özdeşleş- menin Sinizm ve İşten Ayrılma Niyeti İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 145-172.
• Poyraz, K. & Kama, B. (2008). Algılanan İş Güvencesinin, İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 143-164.
• Rokach, A. & Bauer, N. (2004). Age, Culture, and Loneliness Among Czechs and Canadians. Current Psychology, 23(1), 3-23.
• Russell, D. (1996). UCLA Loneliness scale (version 3): Reliability, validity, and factor structures. Journal of Personality Assessment, 66 (1), 20-40.
• Russell, D., Peplau, L. A. & Cutrona, C. E. (1980). The revised UCLA loneliness scale: Concurrent and discriminant validity evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 39 (3), 472-480.
• Russell, D., Peplau, L. A. & Ferguson, M. L. (1978). Developing a measure of loneliness. Journal of Personality Assessment, 42 (3), 290-294.
• Selçukoğlu, Z. (2001). Araştırma Görevlilerinde Tükenmişlik Düzeyi ile Yalnızlık Düzeyi ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Silman, F. ve Doğan, T. (2013). Social Intelligence as a Predictor of Loneliness in the Workplace. Spanish Journal of Psychology, 16 (36), 1-6.
• Sungur, O. (2008). Korelasyon Analizi. Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri içinde (s. 113-127). Ankara: Asil.
• Şişman, M. & Turan, S. (2004). Bazı Örgütsel Değişkenler Açısından Çalışanların İş Doyumu ve Sosyal Duygusal Yalnızlık Düzeyleri (MEB Şube Müdür Adayları Üzerinde Bir Araştırma). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 117-128.
• Teoman, D. D. (2007). Performans Değerlendirme Sürecinde Oluşan Adalet Algısı, Bu Algının İç, Dış ve Sosyal Ödüllerle Olan İlişkisinin İşten Ayrılma Niyetine Olan Etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Tonta, Y. (2011). Parametrik Olmayan Testler. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, TÜBA Açık Ders Malzemesi, Ankara, http://www.acikders.org.tr/ dersler/ sbay-tonta/sbay-dokumanlar/sbay-12- non-parametrik-testler.pptx, (11 Nisan 2014).
• Turan, A. F. (2010). Üniversite Öğrencilerinin İlişki- lerle İlgili Bilişsel Çarpıtmalarını Yordamada Yalnızlık, Benlik Saygısı, Yaş, Cinsiyet ve Romantik İlişki Yaşama Durumunun Rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Türk Dil Kurumu (2014). Yalnızlık. Güncel Sözlük için- de, http://www.tdk.gov.tr (08.05.2014).
• Türk Eğitim-Sen (2009). Türkiye’de Üniversite Sorunu ve Üniversite Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, (Araştırma Yöneticisi V. Bilgin), Ankara.
• Vasumathi, A., Govindarajalu, S., Anuratha, E.K. & Amudha, R. (2003). Stress and Coping Styles of an Enterpreneur: An Empirical Study. Journal of Management Research, 3(1), 43-51.
• Weiss, R. S. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge, MA: MIT Press.
• Wright, S. L. (2007). The Experience of Loneliness in Organisations. Paris, France: European Academy of Management Conference (16-19 May 2007), http://ir.canterbury.ac.nz/handle/10092/1856, (22.01.2014), pp. 1-36.
• Wright, S. L., Burt, C.D.B. & Strongman, K.T. (2006). Loneliness in the Workplace: Construct Definition and Scale Development. New Zealand Journal of Psychology, 35(2), 59-68.
• Wright, S.L. (2005). Loneliness in the Workplace. (Unpublished Doctor of Philosophy). University of Canterbury.
• Wright, S.L. (2012). Is It Lonely at the Top? An Empirical Study of Managers’ and Nonmanagers’ Loneliness in Organizations. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied, 146(1-2), 47-60.
• Yazıcıoğlu, Y. & Erdoğan, S. (2007). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri (Genişletilmiş 2. Baskı), Ankara: Detay.
• Yıldız, S. M. (2013). Spor ve Fiziksel Etkinlik İşletmelerinde İş Yaşam Kalitesinin Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Ege Akademik Bakış, 13(3),317- 324.
• Yılmaz, E. & Altınok, V. (2009). Okul Yöneticilerinin Yalnızlık ve Yaşam Doyum Düzeylerinin İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(59), 451-469.
• Yılmaz, E. (2008). Organizational Commitment and Loneliness and Life Satisfaction Levels of School Principals. Social Behavior and Personality, 36(8), 1085-1096.
• Yüksel, F. (1991). İçsel ya da Dışsal Denetimli Olmanın ve Bazı Değişkenlerin Üniversite Öğrencilerinin Yalnızlık Düzeyine Etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yürür, S. & Ünlü, O. (2011). Duygusal Emek, Duygusal Tükenme ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(2), 81-104.