Savaşın Çocukları: İkinci Dünya Savaşı Yıllarında İstanbul’da Sokak Çocukları Sorunu ve Çözüm Arayışları

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 173 - 182, 20.06.2018

Murat Burgaç

https://doi.org/10.18037/ausbd.552445

Cited By: 2

Öz

1 Eylül 1939’da Hitler’in Polonya’yı işgali, iki gün sonra da İngiltere ve Fransa’nın Almanya’ya savaş ilan etmesiyle II. Dünya Savaşının fitili ateşlendi. Türkiye, dünyanın önemli bir bölümünü yaklaşık altı yıl boyunca kasıp kavuracak olan bu ateş çemberinden uzak kalmayı başardı fakat savaşın getirdiği ekonomik sarsıntılardan kaçabilme konusunda aynı başarıyı gösteremedi. Ülkede derin bir ekonomik kriz ve bu krize bağlı olarak çeşitli toplumsal sorunlar ortaya çıktı. Bu sorunlardan biri de şüphesiz sokak çocuklarıydı. Sorunun en yoğun olarak yaşandığı kent ise kuşkusuz İstanbul’du. Savaş yılları boyunca İstanbul’da sokakta çalışmak ve/veya yaşamak zorunda kalan çocuk sayısında ciddi bir artış yaşandı. Sorunun büyümesine, bu çocukların kamusal alan için bir tehdit aynı zamanda toplum vicdanı için bir yara haline gelmesine paralel olarak, devlet çeşitli önlemler aldı ve bir takım projeler geliştirildi. 

Bu makalede II. Dünya Savaşı yıllarında İstanbul’daki sokak çocukları sorununun ortaya çıkışı, sorunun büyümesi ve çözüm arayışları konuları irdelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Sokak Çocukları, II. Dünya Savaşı, Ekonomik kriz

Kaynakça

• Altürk, Z. V. (1943, 20 Haziran). İstanbul’un Serseri Çocukları Hakkında Bir Anket: Dr. Fethi Erden Faaliyeti Anlatıyor, Vakit, s. 3.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Muamelat Genel Müdürlüğü Kataloğu (MGMK), Fon Kodu (FK): 030.10.0.0, Yer No (Y.No): 179.236.5. BCA, MGMK, FK: 030.10.0.0, Y.No: 174.201.6. BCA, MGMK, FK: 030.10.0.0, Y.No: 179.236.5. BCA, MGMK, FK: 030.10.0.0, Y.No: 185.274.10. BCA, MGMK, FK: 30.10.0.0, Y.No: 14.80.18.
• Berkes, N. (1944, 11 Ağustos). Başıboş Çocuklar, Tan, s. 3.
• Çavuşoğlu, T. – Çetin, S. - Topçu, K. İlk Korunmaya Muhtaç Çocuklar Kanununun Çıkmasında ÇEK Raporu ve CHP Meclis Grubu Raporunun Etkileri, http://www.turgaycavusoglu.com/index.php?option=com_content&view=article&id=68&Itemid=86.
• Çocuk Esirgeme Kurumu (ÇEK) (1942). Ondokuzuncu ve Yirminci Yıllar 1940-1941 İş Raporu. Ankara: Başvekalet.
• ÇEK (1947). ÇEK İstanbul Merkezi ile İlçe ve Bucaklarının 1945-46 Senesine Ait Mesai Hülasaları. İstanbul: Başvekalet.
• ÇEK İstanbul Merkezi (1941). 1940-41 Yılı Kongresinde Okunan Umumi Rapor. İstanbul: Halk.
• ÇEK İstanbul Merkezi (1943). 1942-1943 Yılı Kongresinde Okunan Umumi Rapor. İstanbul: Halk.
• Ennew, J. (1998). Sokak Çocukları ve Çalışan Çocuklar, Çiçek Öztek (çev). Ankara: Pelin.
• İçli, T. (2009). Çocuk Suç ve Sokak. Ankara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. İstanbul’daki Kimsesiz Çocuklar. (1940, 5 Ekim). Akşam, s. 2.
• Kesler, S. (1943, 2 Nisan). Sokaklardaki Çocuklarla Savaşma Usulleri II, Tan, s. 3.
• Kimsesiz Çocuklar Devlet Çiftliklerinde Yetiştirilecekler. (1943, 26 Aralık). Vakit, s. 1.
• Kimsesiz Fakir Çocuklar Ziraat İşlerinde Nasıl Çalıştırılacak. (1944, 25 Şubat). Vakit, s. 1, 4.
• Kimsesiz ve Metruk Çocukların Himayesi (1943,16 Nisan). Vakit, s. 1.
• Metinsoy, M. (2007). İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye, İstanbul: Homer.
• Öget, İ. Z. (1942, 1 Ekim). Serseri Çocuklar, Tan, s. 2.
• Önen, Y. R. (1941, 22 Ocak). Darülaceze, Vakit, s. 5.
• Özer, S. (2013). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Bekarlık Vergisine İlişkin Tartışmalar, Akademik Bakış, 12, s. 173-191.
• Parti Grubunda. (1944, 20 Aralık). Vakit, s. 1, 4. Parti Grubunda. (1945, 27 Haziran). Akşam, s. 2.
• Parti Kaza Kongreleri Dün Başladı. (1944, 6 Kasım). Tanin, s. 3.
• Rado, Ş. (1943, 19 Nisan). Devletin Eli, Akşam, s. 2.
• Rado, Ş. (1945, 22 Kasım). Gibi Görünmek, Akşam, s. 2.
• Sarıkaya, M. – Çavuşoğlu, T. İstanbul Serseri ve Satıcı Çocuklar Projesi, http://www.turgaycavusoglu.com/index.php?option=com_content&view=article&id=68&Itemid=86.
• Serseri Çocuklar. (1941, 20 Kasım). Akşam, s. 3.
• Serseri Çocuklar Ziraat İşlerinde Çalıştırılacaklar. (1943, 3 Aralık). Akşam, s. 3.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC) (1943). Devre (D).7, cilt (c).2, Ankara: TBMM.
• TBMMZC (1944). D. 8, c. 11, Ankara: TBMM. TBMMZC (1945). D. 8, c. 19, Sıra Sayısı: 1/137, Ankara: TBMM.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2010). İstatistik Göstergeler 1923-2009, Ankara: TÜİK.