Devletin Kurumsal Girişimciliği: Türk Havayolu Taşımacılığı Alanında Slot Tahsisine İlişkin Ardışık ve Çelişik Kurumsal İşler (1992-2010)

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 2, 173 - 196, 25.06.2020

Akansel Yalçınkaya Deniz Taşcı

https://doi.org/10.18037/ausbd.758054

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, bir örgütsel alan olarak Türk havayolu taşımacılığı alanında 1992-2010 yılları arasında, devletin slot tahsisine yönelik kurumları yaratmaya, sürdürmeye ve yıkmaya ilişkin kurumsal işler üzerindeki rolünü anlamak ve açıklamaktır. Araştırma kapsamında, devletin gerçekleştirdiği kurumsal işleri tespit edebilmek ve devletin kurumsal girişimciliğini betimlemek için alan düzeyinde bir analiz gerçekleştirilmiştir. Analiz birimi olarak Türk havayolu taşımacılığı alanı incelenmiştir. Bu amaçla, araştırma süreci nitel durum çalışmaları şeklinde tasarımlanmış ve veriler, yarı-yapılandırılmış görüşmeler, çeşitli belgeler, arşiv materyalleri, gazete haberleri ile belgesellerden oluşan kaynaklardan toplanmıştır. Araştırma bulguları, bir kurumsal girişimci olarak devletin, alanda kurumları yaratmaya, sürdürmeye ve bozmaya yönelik kurumsal işler gerçekleştirdiğini göstermektedir. Sonuç olarak, devlet, Türk havayolu taşımacılığı alanında önemli bir kurumsal girişimcidir.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Girişimcilik, Devlet, Havayolu Taşımacılığı, Kurumsal Iş, Slot

Kaynakça

• Ağlargöz, O. (2016). “Sormak ya da sormamak”: Yönetim ve organizasyon alanında ilginç kuramsal katkı arayışı ve araştırma sorusunun rolü. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 71(2), 517-541.
• Battilana, J., Leca, B., & Boxenbaum, E. (2009). How actors change institutions: Towards a theory of institutional entrepreneurship., The Academy of Management Annals, 3(1), 65-107.
• Berger, P. & Luckmann, T. (1966). The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge. New York: Doubleday.
• Bryman, A. (1988). Quantity and auality in social research. London: Routledge.
• Bryman, A. (1989). Research methods and organization studies. London: Routledge.
• Burrell, G. & Morgan, G. (1979). Sociological paradigms and organisational analysis. London: Heinemann.
• Child, J., Lu, Y., & Tsai, T. (2007). Institutional entrepreneurship in building an environmental protection system for the People's Republic of China. Organization Studies, 28(7), 1013-1034.
• Çizmeci, Y. (1994). Sultan Air öyküsü., İstanbul: Kendi.
• Davis, G. F. & Marquis, C. (2005). Prospects for organization theory in the early twenty-first century: Institutional fields and mechanisms. Organization Science, 16(4), 332-343.
• Devlet Denetleme Kurulu. (2011). 08/06/2011 Tarih ve 2011/2 Sayılı Devlet Denetleme Kurulu Araştırma ve İnceleme Raporu. Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu Başkanlığı.
• DiMaggio, P. (1988). Interest and agency in institutional theory. İçinde L. G. Zucker (Eds.), Institutional patterns and organizations: Culture and environment (s.3-21). Cambridge: Ballinger.
• DiMaggio, P. J. ve Powell, W. W. (1983). The iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
• DPT. (2000). Avrupa Birliği müktesebatının üstlenilmesine ilişkin Türkiye ulusal programı (2001-2003). Ankara: T.C. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• Eisenhardt, K. M. (1989). Building theories from case study research. Academy of Management Review, 14(4), 532-550.
• Erdağı, O. (2009). Slot, no slot ve verimlilik. http://www.airporthaber.com/thy-haberleri/oktay-erdagi8217dan-muthis-degerlendirme-15311h.html (18 Mayıs 2018).
• Erener, S. (2002). Türk Hava Yolları ve Türkiye’de slot koordinasyon uygulamaları. İstanbul: Türk Hava Yolları.
• Garud, R., Hardy, C., & Maguire, S. (2007). Institutional entrepreneurship as embedded agency: An introduction to the special issue. Organization Studies, 28(07), 957-969.
• Gephart, R. P. (2004). Qualitative research and the Academy of Management Journal. Academy of Management Journal, 47(4), 454-462.
• Gerede, E. (2015). Havayolu taşımacılığındaki ekonomik düzenlemeler. İçinde E. Gerede (Eds.), Havayolu taşımacılığı ve ekonomik düzenlemeler: Teori ve Türkiye uygulaması (s.47-80). Ankara: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Gerede, E. ve Orhan, G. (2015), Türk havayolu taşımacılığındaki ekonomik düzenlemelerin gelişim süreci. İçinde E. Gerede (Eds.), Havayolu taşımacılığı ve ekonomik düzenlemeler: Teori ve Türkiye uygulaması (s.163-208). Ankara: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü.
• Hardy, C. ve Maguire, S. (2008). Institutional entrepreneurship. İçinde R. Greenwood, C. Oliver, R. Suddaby & K. Sahlin-Andersson (Eds.), The SAGE handbook of organizational institutionalism (s.198-217). Los Angeles: Sage.
• Hassu, M. (2004). Rekabet hukuku ve hava taşımacılığı sektörü. (Rekabet Kurumu uzmanlık tezi). Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Hirsch, P. M. & Lounsbury, M. (1997). Putting the organization back into organization theory: Action, change, and the new institutionalism. Journal of Management Inquiry, 6(1), 79-88.
• Koç, U. (2013). Taking the state seriously: The effects of the state on institutional change and field-level logics. İçinde Ç. Önder (Eds.), 4. Örgüt kuramı çalıştayı bildirileri kitabı (s.23-52). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Lawrence, T. B., & Suddaby, R. (2006). Institutions and institutional work. İçinde S.R. Clegg, C. Hardy, T.B. Lawrence & W.R. Nord (Eds.), The SAGE handbook of organization studies içinde (s.215-254). Thousand Oaks: Sage.
• Lawrence, T.B., Suddaby, R., & Leca, B. (2009). Institutional work: Actors and agency in institutional studies of organizations. Cambridge: Cambridge University.
• Leišytė, L. & Sigl, L. (2018). Academic institutional entrepreneurs in Germany: navigating and shaping multilevel research commercialization governance. Triple Helix, 5(1), 1-23.
• Maguire, S., Hardy, C. & Lawrence, T. B. (2004). Institutional entrepreneurship in emerging fields: HIV/AIDS treatment advocacy in Canada. Academy of Management Journal, 47(5), 657-679.
• Meyer, J. W. ve Rowan B. (1983). The structure of educational organizations. İçinde J. Meyer & R. Scott (Eds.). Organizational environments: Ritual and rationality (s.71-98). Beverly Hills: Sage.
• Meyer, J. W. & Scott, W. R. (1983). Organizational environments: Rituals and rationality. Beverly Hills: Sage.
• Nasra, R. & Dacin, M. T. (2010). Institutional arrangements and international entrepreneurship: the state as institutional entrepreneur. Entrepreneurship Theory and Practice, 34(3), 583-609.
• Özen, H. & Özen, Ş. (2011). Interactions in and between strategic action fields: A comparative analysis of two environmental conflicts in gold-mining fields in Turkey. Organization & Environment, 24(4), 343-363.
• Özen, Ş. (2010a). Yeni kurumsal kuramın siyasal sistem varsayımları ve Türkiye açısından bir değerlendirme. İçinde Ş. Özen (Eds.), 1. Örgüt kuramı çalıştayı bildirileri kitabı (s. 17-32). Ankara: Başkent Üniversitesi.
• Özen, Ş. (2010b). Yeni kurumsal kuram: Örgütleri çözümlemede yeni ufuklar ve yeni sorunlar. İçinde S. Sargut & Ş. Özen (Eds.), Örgüt kuramları (s.237-331). Ankara: İmge.
• Özen, Ş. (2011). Yeni kurumsal kuramın dayandığı siyasal sistem varsayımları ve Türkiye açısından bir değerlendirme. İçinde F. Kartal (Eds.) Türkiye’de kamu yönetimi ve kamu politikaları (s.45-66). Ankara: TODAİE.
• Özen, Ş. & Özen, H. (2009). Peasants against mncs and the state: The role of the Bergama struggle in the institutional construction of the gold-mining field in Turkey. Organization, 16(4), 547-573.
• Özen, Ş. (2014). Rhetorical variations in the cross-national diffusion of management practices: A comparison of Turkey and the US. İçinde G. S. Drori, M. Höllerer & P. Walgenbach (Eds.), Global themes and local variations in organization and management: Perspectives on glocalization, (s. 119-132). London: Routledge.
• Peton, H. & Pezé, S. (2014). The unsuspected dynamics of the regulative pillar: The case of Faute Inexcusable in France. M@n@gement, 17(3), 145-179.
• Rekabet Kurumu. (2006). Rekabet Kurumu Başkanlığı’nın 14.9.2006 tarih ve 2006-4-85 Dosya ve 06-63/863-253 Karar sayılı kararı. Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Rekabet Kurumu. (2008). Rekabet Kurumu Başkanlığı’nın 10.4.2008 tarih ve 2008-4-79 Dosya ve 08-28/322-106 Karar sayılı kararı. Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Rekabet Kurumu. (2011). Rekabet Kurumu Başkanlığı’nın 30.12.2011 tarih ve 2010-4-82 Dosya ve 11-65/1692-599 Karar sayılı kararı. Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Rekabet Kurumu. (2012). Rekabet raporu. Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Rekabet Kurumu. (2014). Rekabet Kurumu Başkanlığı’nın 25.12.2014 tarih ve 2010-4-82 Dosya ve 14-54/932-420 Karar sayılı kararı. Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Sargut, A. S. (2012). Sosyal bilim olarak örgüt ve yönetim araştırma alanları: bilimsel meşruiyet sorunları nasıl aşılır? Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 1-15.
• Scott, W. R. (1995). Institutions and organizations. Foundations for organizational science. London: A Sage Publication Series.
• Scott, W. R. (2008). Institutions and organizations. Thousand Oaks: Sage.
• Selçuk, O. (2012). Turkish Airlines as a soft power tool in the context of Turkish foreign policy (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Boğaziçi University, İstanbul.
• Selçuk, O. (2013). Turkish Airlines: Turkey’s soft power tool in the Middle East. Akademik Ortadoğu, 7(2), 175-199.
• Selznick, P. (1996). Institutionalism" old" and" new". Administrative Science Quarterly, 41(2), 270-277.
• SHGM. (2005). Slot koordinasyon merkezi hakkında bilgi notu. www.shgm.gov.tr/doc3/slot.doc (20.12.2016).
• Strang, D. & Bradburn, E.M. (2001). Theorizing legitimacy or legitimating theory? Neoliberal discourse and HMO policy. İçinde J. Campbell & O.K. Pedersen (Eds.), The second movement in institutional analysis: Neoliberalism in perspective (s.129-158). Princeton: Princeton University.
• Strang, D. & Sine, W. D. (2002). Interorganizational institutions. İçinde J.A.C. Baum (Eds.), The Blackwell companion to organizations (s.497-519). Oxford: Blackwell.
• Strauss, A. & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. Newbury Park: Sage.
• Şenyücel, O. (2011). Sivil havacılık sektöründe Rekabet Kurumu’nun yeri. İçinde Rekabet Kurumu (Eds.), Ulaştırma sektöründe serbestleştirme, rekabet ve rekabet hukuku sempozyumu bildiri kitabı (s.259-268). Ankara: Rekabet Kurumu Başkanlığı.
• Taşcı, D. & Erdemir, E. (2010). Kurumlar nasıl ortaya çıkar? Yeni kurumsal kuram perspektifinden bir sosyal inşâ süreci olarak saatleri ayarlama enstitüsü. İçinde Ş. Özen (Eds.), 1. Örgüt kuramı çalıştayı bildirileri kitabı (s. 129-152). Ankara: Başkent Üniversitesi.
• TBMM. (2005). Tutanak Dergisi 115. Birleşim. Cilt:88. Ankara: TBMM.
• THY. (2008). THY 2008 faaliyet raporu. İstanbul: Türk Hava Yolları.
• THY. (2011). THY 2011 faaliyet raporu. İstanbul: Türk Hava Yolları.
• Tsui, A. S. (2004). Contributing to global management knowledge: A case for high quality indigenous research. Asia Pacific Journal of Management, 21(4), 491-513.
• Tsui, A. S. (2007). From homogenization to pluralism: International management research in the academy and beyond. Academy of Management Journal, 50(6), 1353-1364.
• Türkeli, S. (2012). Kurumsal alanın oluşumu ve değişiminde mikro-makro aktör ve yapıların etkileşimi: Türkiye’deki tam teşekküllü özel hastaneler alanı örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Ulaştırma Bakanlığı. (2005). B.11.0.APK.0.10.01.610-01 sayılı yazılı soru önergesi cevabı. Ankara: Ulaştırma Bakanlığı.
• Yalçınkaya, A. (2014). Bilim felsefesinde belirlenimcilik tartışmaları: Eleştirel gerçekçi bir giriş. Bilgi, 28, 1-21.
• Yalçınkaya, A. & Taşcı, D. (2017). Bir kurumsal girişimci olarak devlet: yeni kurumsal kuram bağlamında bir değerlendirme. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 2(1), 71-90.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Zucker, L.G. (1988). Where do institutional patterns come from? Organizations as actors in social systems. İçinde L.G. Zucker (Eds.), Institutional patterns and organizations: Culture and environment (s.23-49). Cambridge: Ballinger.
• Havada rekabet fiyattan uçuş saatlerine sıçradı. (2005a, 19 Haziran). Hürriyet.
• Birbirinize çelme takmayın ‘slot’a uymayanı uçurmam. (2005b, 17 Haziran). Hürriyet.
• Saat ayarı işi, THY'den alındı. (2005, 15 Haziran). Milliyet.
• Atlasjet: THY haksızlık etti. (2005, 15 Haziran). Radikal.