AB-Türkiye İlişkileri Bağlamında Toplumsal Cinsiyet Politikaları AB İlerleme Raporları Perspektifinden Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 2, 197 - 214, 25.06.2020

Ali Ayata Hande Saadet Takkaç

https://doi.org/10.18037/ausbd.758060

Cited By: 3

Öz

Toplumsal cinsiyet, bireylerin biyolojik cinsiyetinin çok daha ötesine geçerek bireyin cinsiyetine toplumsal ve kültürel özellikler yüklenen anlamlar ile ortaya çıkan farklı bir kavramdır. Toplumsal cinsiyet konusunda yürütülen çalışmalar sadece kadınlarla ilgili olmayıp, cinsel kimliklerin hesaba katılarak farklı cinsel eğilimlerin ve bunlara yönelik ayrımcı tutumların dikkate alınmasını zorunlu kılar. Bunun yanında ilgili gurubun haklarını bilmesi ve kullanabilmesi, toplumun diğer üyeleri ile uyum içinde yaşayabilmesi ve diğerleri gibi etkin bir rol alabilmesi ile doğrudan bağlantılıdır. Dünya tarihinde bireylerin sahip olduğu en eski farklılıklardan birisi olan cinsiyet konusu, insan haklarının benimsenmesi ile eşitsizlik olmaktan çıkarılmaya çalışılmıştır. İnsan hakları konusundaki yükselen duyarlılık, bireylerin üzerlerinde barındırdıkları farklılıkların bir önemi olmaksızın eşit oldukları anlayışını pekiştirmiştir. Toplumsal cinsiyet olgusu, derinliği sabit olmamakla birlikte dünyanın pek çok ülke ve toplumunda yaşanan bir eşitsizlik sorundur. Türkiye, AB ile ilişkilerinin önemli bir ayağını oluşturan toplumsal cinsiyet konusunda uzun yıllar boyunca ikircikli bir tutum izlemişse de, özellikle son yıllarda hem kendi iç motivasyonu hem de AB üyelik müzakere süreçlerinin zorlamalarıyla ilerlemeler kaydetmiştir. 1998 yılından itibaren AB Komisyonu tarafından ortaya konulan Türkiye İlerleme Raporlarında bu alandaki gelişmeler ve iyileşmeler yanında yetersizlik ve eksiklikler sürekli dile getirilmiştir. Gelinen noktada, toplumsal cinsiyet konusu Türkiye’nin AB ile ilişkilerinde henüz tam anlamıyla çözüm üretemediği ve kısa vadede çözüm üretilmesi de mümkün olmayacak sorun alanları arasında yer almaktadır. Bu çalışmada öncelikle toplumsal cinsiyet konusu kavramsal çerçevede incelenmiş, daha sonra da toplumsal cinsiyet konusunun AB bünyesindeki gelişimi ele alınmıştır. AB İlerleme Raporları yıllar itibarı ile ayrı ayrı incelenerek, toplumsal cinsiyet konusunda Türkiye’nin mevzuat ve uygulama boyutunda yaşadığı gelişmeler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Kadın Erkek Eşitliği, AB-Türkiye İlişkileri

Kaynakça

• Ateş, N. (2018), Toplumsal cinsiyet bağlamında türk siyasal yaşamında kadının yeri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (1998).Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesi üzerine Avrupa Komisyonu düzenli raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_1998.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (1999).Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesi’ne ilişkin Avrupa Komisyonu düzenli raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_1999.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2000).Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesi’ne üzerine Avrupa Komisyonu düzenli raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2000.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2001).Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım sürecine ilişkin ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/Adaylik Sureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2001.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2002).Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım sürecine ilişkin ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/Adaylik Sureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2002.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2003). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım sürecine ilişkin ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/Adaylik Sureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2003.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2004).Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesine ilişkin düzenli raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/ IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2004.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2005). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2005.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2006). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2006.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2007). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/turkiye_ilerleme_rap_2007.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2008). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/turkiye_ilerleme_rap_2008.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2009). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/turkiye_ilerleme_rap_2009.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2010). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/turkiye_ilerleme_rap_2010.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2011). Avrupa Komisyonu Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/Ilerleme Raporlari/2011_ilerleme_raporu_tr.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2012). Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konsey’e sunulan Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/2012_ilerleme_raporu_tr.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2013). Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konsey’e sunulan Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/2013%20ilerleme%20raporu/2013_ilerleme_raporu_tr.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2014). Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konseye ve Sosyal ve Ekonomik Komiteye ve Bölgeler Komitesine sunulan Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/ilerleme RaporlariTR/2014_ilerleme_raporu_tr.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2015). Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konseye ve Sosyal ve Ekonomik Komiteye ve Bölgeler Komitesine sunulan Türkiye ilerleme raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/5%20Ekim/ 2015_ilerleme_raporu_tr.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2016). Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konseye ve Sosyal ve Ekonomik Komiteye ve Bölgeler Komitesine sunulan Türkiye raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/files/pub/2016_ ilerleme_raporu_tr.pdf
• Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu (2018). Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Parlamentosu ve Konseye ve Sosyal ve Ekonomik Komiteye ve Bölgeler Komitesine sunulan Türkiye raporu, Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/siteimages/pub/ komisyon_ulke_raporlari/2018_turkiye_raporu_tr.pdf
• Ayata, A. (2009). Türkiye usulü Avrupa Birliğine yakınlaşma, Akademik Araştırmalar Dergisi, 40, 32–43.
• Çifçi, S. (2018). 20-65 yaş arası kişilerin toplumsal cinsiyet algısı ve etkileyen faktörler Mardin örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dicle Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Eray, Ş. (2015). Yeni kurumsalcı yaklaşımlar çerçevesinde Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği kamu politikası: eğitim ve siyasal katılım alt politika örnekleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Göçmener, S. (2008). Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde Türkiye’de kadın-erkek eşitliği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gülel, D. (2012). A comparative study to show resemblances in gender policies of the EU member states that derive from acquis communautaire obligations and to reflect their differences which arise from diversified political and socio-economic conditions (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Günay, G., Bener, Ö. (2011). Kadınların toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde aile içi yaşamı algılama biçimleri, TSA, 15(3), 157-171.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma ve Yöntemi (15. Baskı), Ankara: Nobel.
• Koray, M. (2011). Avrupa Birliği ve Türkiye’de “Cinsiyet” eşitliği politikaları: Sol feminist bir eleştiri, Çalışma ve Toplum, 2, 1-42.
• Pehlivan, P. V. (2017). Toplumsal cinsiyet bağlamında kuramsal yaklaşımlar: Bir literatür incelemesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(31), 497-521.
• Saraç, S. (2013). Toplumsal cinsiyet, içinde toplumsal cinsiyet ve yansımaları, Ankara: Atılım Üniversitesi.
• Soy, H. (2017). Toplumsal cinsiyet: kadının toplumsal ve hukuki konumu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tatlıer Baş, M. M. (2011). Avrupa Birliği’nde toplumsal cinsiyet eşitliğinin ana plan ve politikalara yerleştirilmesi: Hollanda, Romanya ve Türkiye örneklerinin irdelenmesi (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi), T.C Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Yücel, G. (2016). Avrupa Birliği eğitim ve kültür politikaları, (Ed. Ali Ayata ve Murat Ercan), İçinde: Avrupa Birliği ve Türkiye ile ilişkileri –ilişkilerin siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel çerçevesi, s. 111-130, 2. Baskı, Ankara: Nobel.