Kuva-yı Milliye’den Düzenli Orduya Geçiş Süreci Gelişmeleri ve Birinci İnönü Savaşı’na Etkileri

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: Özel Sayı, 25 - 42, 01.04.2021

Rıdvan Bal

https://doi.org/10.18037/ausbd.907715

Öz

Bu çalışmanın amacı işgale uğrayan Anadolu topraklarında gerçekleştirilen bağımsızlık savaşına giden sürecin başlangıcını incelemektir. Türk halkının mücadelesini, Türk Kurtuluş Savaşını (İstiklal Harbini) anlatan yayınların ve dokümanların analizi, bu çalışmanın araştırma yöntemini oluşturmuştur. Kuva-yı Milliye olarak adlandırılan oluşum, bölgesel kurtuluş için bir araya gelmiş vatansever insanların kurduğu ve merkezî bir komutanlığa bağlı olmayan silahlı direniş gruplarıdır. Bir çeşit gerilla savaşı uygulayan, genellikle kendilerini emir komuta eden liderlerinin ya da yaşadıkları bölgelerin adı ile anılan bu kuvvetler, başlangıçta işgal kuvvetlerine ciddi zararlar vermiştir. Büyük Millet Meclisi’nin açılışından itibaren askerî harekâta yönelik uygulamalar hayata geçirilmeye başlanmış, bu doğrultuda Kuva-yı Milliye’nin sonlandırılıp düzenli orduya geçiş kararı alınmıştır. Düzenli ordu saflarına katılmayı reddeden Çerkez Ethem isyan etmiş, tüm uyarı ve görüşmelere rağmen bu girişimi barış yoluyla çözülememiştir. Batı ve Güney Cephelerine bağlı birliklerden oluşan bir takip kuvveti ile Kuva-yı Seyyare’ye karşı başlatılan harekât, isyancıların saf dışı bırakılmaları, bazılarının teslim olarak düzenli ordu saflarına katılışı ve bir bölümünün de Çerkez Ethem ile beraber Yunan ordusuna sığınmasıyla sonuçlandırılmıştır. Bu gelişmeleri bir fırsata çevirmek isteyen Yunan Küçük Asya ordusu 6 Ocak 1921 günü ileri harekâta geçerek İnönü’ye ulaşmıştır. Şiddetli muharebelerin yaşandığı İnönü’de yer yer Türk mevzilerini ele geçiren Yunan birlikleri, takviye kuvvetlerinin gelmemesi ve Türk askerlerinin savunma hattında güçlü direnişi nedeniyle 10/11 Ocak’tan itibaren eski mevzilerine geri çekilerek savaşı sonlandırmıştır. Batı Cephesinde Yunan ordusuna karşı icra ettiği ilk muharebeden galip çıkan düzenli ordu birliklerinin bu başarısı gelecek savaşlar için umut vermiş ve tüm ulusun moralini yükseltmiştir.

Anahtar Kelimeler

Millî Mücadele, Kuva-yı Milliye, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Birinci İnönü Savaşı, Düzenli Ordu

Kaynakça

• Abadan, Y. (1972). Mustafa Kemal ve çetecilik, İstanbul: Varlık Yayını.
• Akcan, E. (2015). Millî Mücadele’den sonra Demirci Mehmet Efe. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 57, 1-16. Erişim adresi: https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/623772.
• Altay, F. (1949). İstiklal harbimizde süvari kolordusu. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Altay, F. (1970). 10 yıl savaş ve sonrası. İstanbul: İnsel Yayınları.
• Armaoğlu, F. (1983). 20. yüzyıl siyasi tarihi 1914-1980. Ankara: İş Bankası Yayını.
• Atatürk, M. K. (2011). Nutuk. Z. Korkmaz (Yay. haz.). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atay, F. R. (1955). Atatürk’ün bana anlattıkları. İstanbul: Sel Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (1977). Tek adam Mustafa Kemal, C.2, (6. bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). (1921). Kuvve-i Seyyare eski kumandanı Ethem ve kardeşleri Tevfik ile Reşit’in vatana ihanetlerinden dolayı hükümetin bu konudaki resmî açıklamasını havi karar. 30. 18. 1. 1. / 2. 27. 3. (1337/1921, 08 Ocak).
• Bayur, Y. H. (1973). Türkiye Devletinin dış siyasası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Burgaç, M. (2018). Gediz Taarruzu ve Sonuçları. History Studies, 10(1), 47-60. Erişim adresi: http://www.historystudies.net/dergi//gediz-taarruzu-ve-sonuclari2018024ac240d.pdf.
• Cebesoy, A. F. (2011). Bilinmeyen hatıralar, Kuva-yı Milliye’nin iç yüzü. O. S. Kocahanoğlu (Yay. haz.). İstanbul: Temel Yayınları.
• Coşkun, A. (1996). Kuva-yı Milliye’nin kuruluşu, İstanbul: Cumhuriyet Yayını.
• Cura, B. (2004). Demirci Mehmet Efe (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: file:/// C:/ Users/User/Downloads/145824%20(1).pdf.
• Dinçer, H. (2011). TBMM’nin açılması ve yeni Türk Devletinin kuruluşu. T. F. Ertan (Ed.). Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi içinde (s. 113-123). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ercan, Y. (1985). Kuva-yı Milliye'nin yapısı ve niteliği üzerine bir tahlil. İkinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri içinde (s. 229-239). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
• Erdem, N. (2009). Yunan tarihçiliğinin gözüyle Anadolu harekâtı 1919-1923 (Doktora Tezi). Erişim adresi: file:///C:/Users/User/Downloads/239189.pdf.
• Erdem, Ş. C. (2002). Sadrazam Damat Ferit Paşa (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://katalog.marmara.edu.tr/eyayin/tez/T0047581.pdf.
• Eroğlu, H. (2009). Türk İnkılâp Tarihi, (3. bs.). Ankara: Savaş Yayınevi.
• Demirel, S. (2019). Türkçe telaffuz sözlüğü. İstanbul: RTÜK Yayını.
• Ertuna, H. (1974). Türk İstiklal Harbi C. 6, İstiklal Harbinde ayaklanmalar (1919-1921). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Ethem, Ç. (2000). Anılarım. İstanbul: Berfin.
• Genelkurmay Başkanlığı (1966), Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi, C. 2, Ks. 3. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Genelkurmay Başkanlığı (1984), Türk Silahlı Kuvvetleri tarihi, TBMM hükümeti dönemi, C. 4, Ks. 1.Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• İnönü, İ. (2006). Hatıralar. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Kaya, H. (2013). Millî Mücadele ve Refet (Bele) Paşa. KHO Bilim Dergisi, 23(2), 21-59. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/khobilim/issue/34211/378190.
• Keskin, A. (2020). Ankara’da yeni bir meclis açılması ve mebusların seçimine ilişkin belge. Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, 18(32), 185-189. Erişim adresi: https:// dergipark. org.tr/en/pub/askeritarih/issue/56159/773313.
• Kocatürk, U. (2000). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi kronolojisi 1918-1938, (3. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Kurat, A. N. (1990). Türkiye ve Rusya. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
• Kurşun, Z. (1993). Çerkez Ethem. İslâm Ansiklopedisi C. 8 içinde (s. 275-276). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayını.
• Kuvayımilliye. (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr .
• Macmillan, M. (2004). Paris 1919. (B. Dişbudak, Çev.). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Nadi, Y. (1978). Kurtuluş Savaşı anıları. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Okur, M. (2011). Gümrü, Moskova ve Kars antlaşmaları çerçevesinde Ermeni sorunu üzerine genel bir değerlendirme. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 73-90. Erişim adresi: https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/sobedergi/file/008/6_0.pdf.
• Özdemir, H. (2019). Savaşta ve barışta Kemal Atatürk. İstanbul: Doğan Kitap.
• Seyfeli, E. (1996). Millî Mücadele’nin ilk kurşununun Hatay’da atılması ve Mustafa Kemal Paşa. Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, 12(35), 397-405.
• Şişman, M. E. (2020). Hâkimiyet-i Milliye gazetesine göre Millî Mücadele döneminde isyanlar (1920-1921) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: file:///C:/ Users/User / Downloads/629446.pdf.
• Tavukçu, İ. (2019). Millî Mücadele’de İnönü Muharebeleri (Doktora Tezi). Erişim adresi: file:///C:/Users/User/Downloads/609267.pdf.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). (1921). Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa’nın birinci kuvvei seyyare kumandanı Ethem Bey’in isyankârane harekâtı hakkında beyanatı. TBMM Zabıt Ceridesi, I, 7/131, s. 228. (1337/1921, 08 Ocak).
• Türkmen, Z. (2001). İzmir’in işgali olayı ve Yunanlıların XVII. Kolordu mensuplarına yönelik gasp ve yağmalama hareketi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 121-155. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219169.
• Trikupis, N. ve Papulas, M. (2001). Yunan generallerinin itirafları. A. Şenel, (Tas.). Ankara: Berikan Yayınları.
• Turan, Ş. (1998). Türk Devrim Tarihi, 2. kitap. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Turan, Ş. (2004). Türk Devrim Tarihi, 1. kitap. (2. bs.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Uzun, Z. (2008). Millî Mücadele’de Çerkez Ethem ve Kuva-yı Seyyare’nin faaliyetleri (1919-1920) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: file:/// C:/ Users /User/ Downloads / 234589. pdf.