Teknoloji, Eğitim ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: MENA Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 3, 785 - 808, 28.09.2022

Nadide Elif Gözen , Türker Şimşek

https://doi.org/10.18037/ausbd.1181513

Öz

Günümüzde gelişmiş teknolojiye sahip ülkeler, gerçek gücün eğitimli insan olduğunu ifade etmektedirler. Bu bağlamda ülkeler, toplumlarına sağladıkları eğitim hizmetinin teknoloji ile harmanlanmasına ve bulundukları çağa uyumuna dikkat ederler. Sosyo-ekonomik refah üzerine kurulan eğitimin ekonomik büyümenin temel taşlarından biri olduğu, işgücü verimliliğini ve toplumların refah seviyesini artırdığı düşünülmektedir. Ülkelerin teknolojilerinde ve üretim süreçlerinde farklılık oluşturarak rekabet ortamını güçlendiren eğitim, MENA ülkeleri için de önemli bir olgudur. Çalışmanın amacı teknoloji, eğitim ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi açıklayarak, ekonomik büyümenin sağlanabilmesi için politika karar vericilerine öneriler sunmaktır. Çalışmada, eğitim verisi olarak ilköğretim kayıt oranları kullanılmıştır. Teknoloji verisi olarak internet kullanıcıları ve mobil hücresel abonelik verileri kullanılmıştır. Bu göstergeler aynı zamanda telekomünikasyon altyapısını da göstermektedir. Ekonomik büyüme değişkeni olarak kişi başına reel gayri safi yurt içi hasıla kullanılmıştır. Çalışma, 15 ülke için 1993-2018 dönemi yıllık verileri ile araç değişkenli genelleştirilmiş momentler metodu (IV-GMM) aracılığıyla test edilmiştir. Analizde internet, mobil ve eğitim değişkenlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin negatif yönlü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak teknoloji ve eğitimin birlikte kullanılmasını ifade eden (internet*eğitim) ve (mobil*eğitim) değişkenlerinin %1-%5 anlamlılık düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin pozitif yönlü olduğu görülmüştür.Elde edilen bulgular, literatürde bulunan MENA ülkeleri ile ilgili sınırlı sayıda çalışmaya katkıda bulunması açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim Hizmeti, Ekonomik Büyüme, Telekomünikasyon Altyapısı, MENA Ülkeleri, Genelleştirilmiş Momentler Metodu

Kaynakça

• Algan, N., Manga, M. ve Tekeoğlu, M. (2017). Teknolojik gelişme göstergeleri ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. International Conference on Eurasian Economies, 332-338. Erişim adresi: https://www.avekon.org/papers/1869.pdf
• Algan, N., Özmen, M. ve Karlılar, S. (2017). Bilgi ve iletişim teknolojilerinin ekonomik büyüme üzerine etkisi: G-20 ülkeleri için bir analiz. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 1-24. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuiibfd/issue/34826/385948
• Aytaç, D. ve Güran, M. (2010). Kamu harcamalarının bileşimi ekonomik büyümeyi etkiler mi? Türkiye ekonomisi için bir analiz. Sosyoekonomi, 13(13), 129-152. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosyoekonomi/issue/21073/226885
• Bakkal, H. (2016). Türkiye’de kamu harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi ve yeni kamu mali yönetiminin rolü. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(10), 125-138. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/duiibfd/issue/32257/357933
• Blankenau, W. F. ve Simpson, N. B. (2004). Public education expenditures and growth. Journal of Development Economics, 73(2),583-605. doi: 10.1016/j.jdeveco.2003.05.004
• Cass, D. (1965). Optimum Growth in an aggregative model of capitalaccumulation. TheReview of EconomicStudies, 32(3), 233-240. doi: 10.2307/2295827
• Demez, S. (2021). MENA Ülkelerinde dış ticaret ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel nedensellik analiziyaklaşımı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 12(1), 137-153. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayd/issue/62792/928306
• Donou-Adonsou, F., Lim, S. ve Mathey, S. A. (2016). Technologicalprogressandeconomicgrowth in Sub-SaharanAfrica: Evidencefromtelecommunicationsinfrastructure. International Advances in EconomicResearch, 22(1), 65-75. doi: 10.1007/s11294-015-9559-3
• Donou-Adonsou, F. (2019). Technology, educationandeconomicgrowth in Sub-SaharanAfrica. TelecommunicationsPolicy, 43(4), 353-360. doi: 10.1016/j.telpol.2018.08.005
• Dumitrescu, E. I. ve Hurlin, C. (2012). Testingforgrangernon-causality in heterogeneouspanels. EconomicModelling, 29(4), 1450-1460. doi:10.1016/j.econmod.2012.02.014
• Dünya Kalkınma Göstergeleri VeriTabanı. (2021, 3 Ocak). Erişim adresi: https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators
• Dünya Bankası. (2021, 20 Mayıs). Middle East and North Africa. Erişim adresi: https://www.worldbank.org/en/region/mena
• Erdoğan, S. ve Yıldırım, D. Ç. (2009). Türkiye’de eğitim–iktisadi büyüme ilişkisi üzerine ekonometrik bir inceleme. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(2), 11-22. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/beyder/issue/3479/47332
• Ghali, K. H. (1997). Governmentspendingandeconomicgrowth in SaudiArabia. Journal of Economic Development, 22(2), 165-172. Erişim adresi: http://jed.or.kr/full-text/22-2/Ghali.PDF
• Heki̇m Yılmaz, D. ve Kırışkan, İ. (2020). Türkiye’de Telekomünikasyon Altyapısı ve Ekonomik Büyüme. Bilig, (92), 55-84. doi: 10.12995/bilig.9203 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi. (1948, 10 Aralık). md.26, Birleşmiş Milletler (md.26). Erişim adresi: https://www.ihd.org.tr/insan-haklari-evrensel-beyannames/
• Kibritçioğlu, A. (1998). İktisadi büyümenin belirleyicileri ve yeni büyüme modellerinde beşeri sermayenin yeri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53(1-4), 207-230. doi: 10.1501/SBFder_0000001947
• Kocaman, M. (2019). MENA ülkelerinde ticari dışa açıklık ve ekonomik büyüme ilişkisi: Bootstrap panel granger nedensellik analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(3), 289-301. doi: 10.30784/epfad.643015
• Kurt, D.B. ve Güvenek, B. (2021). Beşeri sermayenin ekonomik büyümeye etkisi: Eğitim göstergeleri ile Avrupa Birliği ülkeleri örneği. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 17-39.doi: 10.33416/baybem.836429
• Lucas, R. E. (1973). Someinternationalevidence on output-inflationtradeoffs. TheAmericanEconomicReview, 63(3),326-334. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1914364
• Mallik, G. ve Chowdhury, A. (2001). Inflationandeconomicgrowth: EvidencefromfoursouthAsiancountries. Asia-Pacific Development Journal, 8(1), 123-135. Erişim adresi: https://www.unescap.org/sites/default/files/apdj-8-1-ResearchNote-Mallik-and-Chowdhury.pdf
• Maurseth, P. B. (2018). Theeffect of the internet on economicgrowth: Counter-evidencefromcross-country panel data. Economics Letters, 172, 74-77. doi: 10.1016/j.econlet.2018.08.034
• Menyah, K., Nazlıoglu, S. ve Wolde-Rufael, Y. (2014). Financial development, tradeopennessandeconomicgrowth in Africancountries: New insightsfrom a panel causalityapproach. EconomicModelling, 37, 386-394. doi:10.1016/j.econmod.2013.11.044
• Nişancı, M., Uçar, M. ve Karabıyık, İ. (2011). İktisadi büyüme ve kamu harcamaları arasındaki nedensellik ilişkisi.Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi,111, 1-17. Erişim adresi: http://www.e-akademi.org/makaleler/ mnisanci-mucar-ikarabiyik-1.pdf
• Noh, Y. H. ve Yoo, K. (2008). Internet, inequalityandgrowth. Journal of PolicyModeling, 30(6), 1005-1016. doi:10.1016/j.jpolmod.2007.06.016
• Oktayer, N. ve Susam, N. (2008). Kamu harcamaları-ekonomik büyüme ilişkisi: 1970-2005 yılları Türkiye örneği.Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 145-164. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2693/35440
• Ortaç, F.R. (2003). Cumhuriyetimizin 80. yılında eğitim harcamaları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 239-247. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/28344/301300
• Özkan, G.S. ve Çelik, H. (2018). Bilgi ve iletişim teknolojileri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki: Türkiye için bir uygulama. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-15.doi: 10.30711/utead.405474
• Özistek, B. (2019, 17 Mayıs). MENA’ya dijital bakış [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=bgIMEvtpgbE
• Pata, U. K. (2020). Türkiye’de eğitim ve ekonomik büyüme ilişkisi: Fouriereşbütünleşme testi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 6(2), 175-190. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ueyd/issue/56198/675607
• Ramsey, F. P. (1928). A mathematicaltheory of saving. The Economic Journal, 38(152), 543-559. Erişim adresi: http://piketty.pse.ens.fr/files/Ramsey1928.pdf
• Romer, C. D. (1996). Inflation and the growth rate of output. Working Paper, National Bureau of Economic Research, No: 5575. Erişim adresi: https://www.nber.org/papers/w5575
• Roodman, D. (2006). How to do xtabond2: An introduction to “Difference” and “System” GMM in stata. Working Paper, The Center for Global Development, No: 103. doi: 10.2139/ssrn.982943
• Solow, R. M. (1956). A ContributiontotheTheory of EconomicGrowth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94. doi: 10.2307/1884513
• Solow, R.M. (2001). Applyinggrowththeoryacrosscountries. The Word Bank Economic Review, 15(2), 283-288. Erişim adresi: https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/17444/773510JRN020010ory0across0Countries.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Kutluay Şahin, D. (2020). Eğitimin ekonomik büyüme üzerindeki etkileri: AB ülkeleri için panel veri analizi.Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 657-672. doi: 10.18074/ckuiibfd.717393
• Şimşek, T. (2015). Modern konjonktür teorileri çerçevesinde ekonomik dalgalanmalar: politik istikrarın etkileri üzerine panel veri analizi. (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları
• Tosun, B. (2021). Finansal kırılganlık: Gelişmekte olan ülkeler üzerine bir panel veri analizi. (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Trejos, S. ve Barboza, G. (2015). Dynamicestimation of therelationshipbetweentradeopennessandoutputgrowth in Asia. Journal of AsianEconomics, 36, 110-125. doi: 10.1016/j.asieco.2014.10.001
• Ünsal, E. (2011). Makro iktisat. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Yamak, R. ve Koçak, N. A. (2007). Bilgi teknolojisi harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkileri: 1993-2005.Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 2(1), 1-10. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/beyder/issue/3484/47380
• Yıldız, Ü. (2017). BRICS ülkeleri ve Türkiye’de ileri teknoloji ihracatı ve ekonomik büyüme ilişkisinin panel veri analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (53), 26-34. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/30731/300028
• Yilgör, M., Ertuğrul, C. ve Celepcioglu, M. (2012). Theeffect of publicexpenditure on economicgrowth: Turkeyexample. Investment Management and Financial Innovations, 9(2), 193-202. Erişim adresi: https://www.businessperspectives.org/images/pdf/applications/publishing/templates/article/assets/4729/imfi_en_2012_02c_Yilgor.pdf