Türk Bankacılık Sisteminde Riskliliğin Temel Belirleyicileri: Gelir Çeşitlendirmesi Önemli Bir Etken Mi?

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 3, 1015 - 1042, 28.09.2022

Ufuk Alkan Aykut Şengül

https://doi.org/10.18037/ausbd.1181549

Öz

Bu çalışma, Ocak 2012 ile Aralık 2021 dönemleri arasında Türkiye’de faaliyet gösteren 19 bankanın gelir çeşitlendirmesi yöntemi ile maruz kaldıkları riskler arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda banka riskini ölçmek için kullanılan Z-skor değişkenini etkileyen bankaya özgü faktörler ile makroekonomik faktörler panel regresyon analiziyle sınanmıştır. Yıllık veriler, TUİK, TCMB Elektronik Veri Dağıtım Sistemi ve TBB Veri Yönetim Sistemi’nden elde edilerek çalışma tamamlanmıştır. Söz konusu analiz sonucuna göre bankaların gelir çeşitlendirmesinin riskliliklerini azaltmaya olumlu katkı sağladığı anlaşılmıştır. Daha açık bir ifade ile faiz dışı gelirin artmasının bankaların riskliliklerinin göstergesi Z-skoru arttırabileceği (riskin düşmesi) yönünde genel beklentiyi doğrulayan bir sonuç elde edilmiştir. Fakat mevduat türüne göre değişen banka grupları için her zaman anlamlı olmadığı sonucu da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gelir Çeşitlendirmesi, Bankacılık, Z-skor, Faiz Dışı Gelir, Faiz Geliri

Kaynakça

• Abbas, F., Iqbal, S. ve Aziz, B. (2020). The role of bank liquidity and bank risk in determining bank capital: Empirical analysis of Asian banking industry. Review of Pacific Basin Financial Markets and Policies, 23(3), 1-21. https://doi.org/10.1142/S0219091520500204
• Acharya, V., Hasan, I. ve Saunders, A. (2006). Should banks be diversified? Evidence from individual bank loan portfolios. The Journal of Business, 79(3), 1355-1412. https://doi.org/10.1086/500679
• Aloğlu, Z. T. (2005). Bankacılık sektörünün karşılaştığı riskler ve bankacılık krizler üzerindeki etkileri. TCMB Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Erişim adresi: https://www3.tcmb.gov.tr/kutuphane/TURKCE/tezler/ziyatuncaloglu.pdf
• Atik, M. (2019). Türk bankacılık sektöründeki faiz dışı gelirlerin banka geliri ve riski üzerindeki etkisinin ölçülmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81(1), 271-292. https://doi.org/10.25095/mufad.510681
• BDDK. (2015). Bankaların sermaye yeterliliğinin ölçülmesine ve değerlendirilmesine ilişkin yönetmelik, Madde: 3/1 (ııı), 23/10/2015 tarihli ve 29511 sayılı Resmi Gazete, Erişim adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.21192&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=sermaye%20yeterlili%C4%9Fi
• BDDK. (2016). Faiz oranı riskinin yönetimine ilişkin rehber. Erişim adresi: https://www.bddk.org.tr/Mevzuat/DokumanGetir/957
• Bessis, J. (2002). Risk management in banking. (2nd Ed.). West Sussex, United Kingdom: John Wiley and Sons, Inc.
• Boyd, J. H., Graham, S. L. ve Hewitt, S. R. (1993). Bank holding company mergers with nonbank financial firms: Effects on the risk of failure. Journal of Banking & Finance, 17(1), 43-63. https://doi.org/10.1016/0378-4266(93)90079-S
• Chen, C. R., Huang, Y. S. ve Zhang, T. (2017). Non-interest income, trading, and bank risk. Journal of Financial Services Research, 51(1), 19-53. https://doi.org/10.1007/s10693-015-0235-9
• Comptroller Of The Currency, (2001). Liquidity: Comptroller’s handbook, comptroller of the currency: Administrator of the national banks. Washington, DC. Erişim adresi: https://www.occ.treas.gov/publications-and-resources/publications/comptrollers-handbook/files/liquidity/pub-ch-liquidity.pdf
• Delpachitra, S. ve Lester, L. (2013). Non‐interest income: Are Australian banks moving away from their traditional businesses?. Economic Papers: A journal of applied economics and policy, 32(2), 190-199. https://doi.org/10.1111/1759-3441.12032
• Demirgüç-Kunt, A. ve Huizinga, H. (2010). Bank activity and funding strategies: the impact on risk and returns. Journal of Financial Economics, 98(3), 626–650. https://doi.org/10.1596/1813-9450-4837
• Deyoung, R. ve Roland, K. (2001). Product mix and earnings volatility at commercial banks: Evidence from a degree of total leverage model. Journal of Financial Intermediation, 10(1), 54-84. https://doi.org/10.1006/jfin.2000.0305
• Ertürk, H. (2016). Bankacılık sektörünün karşılaştığı riskler ve risk yönetimi. Denetişim, (4), 62-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/208921
• Gallati, R. (2003). Risk management and capital adequacy. New York, USA: McGrawHill.
• Ghosh, A. (2020). Discerning the impact of disaggregated non-interest income activities on bank risk and profits in the post-Gramm-Leach-Bliley Act era. Journal of Economics and Business, 108(2), 1-21. https://doi.org/10.1016/j.jeconbus.2019.105874
• Gürbüz, A. O., Yanık, S. ve Aytürk, Y. (2013). Income diversification and bank performance: Evidence from Turkish banking sector. Journal of BRSA Banking and Financial Markets, 7(1), 9-29. Erişim adresi: https://www.bddk.org.tr/Content/docs/bddkDergiEn/dergi_0013_03.pdf
• Hidayat, W.Y., Kakinaka, M. ve Miyamoto, H. (2012). Bank risk and non-interest income activities in the Indonesian banking industry. J. Asian Econ, 23(4), 335-343. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2012.03.008
• Kayran, O. ve Kıyılar, M. (2021). Türkiye’deki mevduat bankalarına yönelik bir araştırma: Bankalarda gelir çeşitlendirmesinin performans üzerine etkileri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 419-439. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1558809
• Kınık, R. Ü. (2010). Bankalarda ürün yeniliğinin müşteri memnuniyeti açısından değerlendirilmesi: Bir özel banka uygulaması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Erişim adresi: http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/685/rukiye%20%C3%BClk%C3%BC%20k%C4%B1n%C4%B1k%20tez%20pdf.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Kohler, M. (2014). Does non-interest income make banks more risky? Retail- versus investment-oriented banks. Review of Financial Economics, 23(4), 182-193. https://doi.org/10.1016/j.rfe.2014.08.001
• Kohler, M. (2015). Which banks are more risky? The impact of business models on bank stability. Journal of Financial Stability, 16(1), 195-212. https://doi.org/10.1016/j.jfs.2014.02.005
• Laeven, L. ve Levine, R., (2009). Bank governance, regulation, and bank risk taking. Journal of Financial Economics, 93(2), 259-275. https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2008.09.003
• Lee, C. C., Yang. S. J. ve Chang, C. H. (2014). Non-interest income, profitability, and risk in banking industry: A cross-country analysis. The North American Journal of Economics and Finance, 27(c), 48-67. https://doi.org/10.1016/j.najef.2013.11.002
• Lepetit, L., Nys, E., Rous, P. ve Tarazi, A. (2008). Bank income structure and risk: An empirical analysis of European banks. Journal of Banking and Finance, 32(8), 1452-1467. https://doi.org/10.1016/j.jbankfin.2007.12.002
• Mercan, M. (2021). Determinant factors influence bank risk-taking: Evidence from commercial bank of Georgia. Globalization and Business, 11(1), 59-65. https://doi.org/10.35945/gb.2021.11.007
• Meriç, İ. (1980). Türk ticaret banka işletmelerinde işletme riski ve ekonomik karlılık. Ankara: O.D.T.Ü. İdari İlimler Fakültesi Yayını.
• Parasız, İ. (2000). Modern bankacılık teori ve uygulama. İstanbul: Banksis Yayınları.
• Pham, K. D., Ngo M. V., Nguyen, H. H. ve Le, V. L. T. (2021). Financial crisis and diversification strategies: The impact on bank risk, and performance. Economics and Business Letters, 10(3), 249-261. https://doi.org/10.17811/ebl.10.3.2021.249-261
• Schroeck, G. (2002). Risk Management and value creation in financial institutions. New York: John Wiley & Sons, Inc.
• Stiroh, K. J. (2004). Diversification in banking: Is noninterest income the answer?. Journal of Money, Credit, and Banking, 36(5), 853-882. https://doi.org/10.1353/mcb.2004.0076
• Şakar, H. (2002). Risk yönetimi açısından bankalarda aktif pasif yönetimi. İstanbul: MIDA Institute.
• TBB, (2022). İstatistiki raporlar. Erişim adresi: https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59
• Turgut, B. (2013). Türk bankacılık sektöründe ürün çeşitlendirmesinin karlılığa olan etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: https://polen.itu.edu.tr:8443/server/api/core/bitstreams/838bfc0d-a46c-41e8-a065-01b17145a56e/content
• Türkmen, S. Y. ve Yigit, I. (2012). Diversification in banking and its effect on banks’ performance: Evidence from Turkey. American International Journal of Contemporary Research, 2(12), 111-119. Erişim adresi: http://www.aijcrnet.com/journals/Vol_2_No_12_December_2012/12.pdf
• Uysal, E. U. (2009). Operasyonel risk yönetiminde senaryo analizi. Bankacılar Dergisi, 69(1), 73-85. Erişim adresi: https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Dergiler/Dokumanlar/269.pdf