Hekimlerin Sağlık İletişim Düzeyleri ve Kullandıkları Modellerin İncelenmesi: Odak Grup Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 201 - 226, 28.03.2024

Nihal Acar

https://doi.org/10.18037/ausbd.1371409

Öz

Sağlık hizmetlerinin sunumunda meydana gelen değişiklikler 1970 yılında küresel olarak yeni sağlık politikaları ortaya çıkartmıştır. Bunlardan biri olan sağlık iletişimi, ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile yakından ilişkili toplumsal ve bireysel sağlığın korunmasına yardımcı yeni bir uygulamadır. Sağlık iletişimi kavramı, ilk dönem, iletişim araştırmalarında sıklıkla hastalar açısından incelenmiştir. Fakat kavram temelde tüm sağlık çalışanları ile hasta ve hasta yakınlarını kapsamaktadır. Bu araştırma, alanda bulunan eksikliği kapatmak için hekimlerin iletişim düzeyleri ile iletişim modellerini belirlemek üzere nitel araştırma yöntemlerinden odak grup çalışması ile inşa edilmiştir. 10 hekim ile yürütülen araştırma sonunda doktorların “hekim-hasta” kategorisinde iletişim kurduğu saptanmıştır. Araştırmanın bir başka bulgusunda, hekimlerin sağlık iletişimi modellerinden retorik model dışında kalan 6 farklı modeli de hastanın sosyo-ekonomik ve psikolojik özelliklerine göre kullandıkları anlaşılmıştır. Araştırma sonunda hekimlerin, hastaları ile daha kaliteli bir sağlık iletişimi kurmaları için muayene sürelerinin uzatılması, günlük bakılan hasta sayısının azaltılması ve sağlık iletişimi politikalarının geliştirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık İletişimi, Hekim, Hasta, İletişim, Odak Grup

Examination of the Health Communication Levels of Physicians and the Models They Use: A Focus Group Study

Öz

Changes in the provision of health services brought about new health policies globally in 1970. One of them, health communication, is a new application that is closely related to the development levels of countries and helps to protect social and individual health. The concept of health communication has often been studied from the point of view of patients in early communication research. However the concept basically covers all health workers, as well as patients and patient relatives. This research was built with a focus group study from qualitative research methods to determine the communication levels and communication patterns of physicians in order to cover the deficiency found in the field. at the end of the research conducted with 10 physicians, it was found that doctors communicate in the “physician-patient” category. In another finding of the study, it was understood that physicians use 6 different models other than the rhetorical model from the health communication models according to the socio-economic and psychological characteristics of the patient. At the end of the research, it was proposed to extend the examination periods, reduce the number of patients being cared for daily and develop health communication policies in order for physicians to establish a better-quality health communication with their patients.

Anahtar Kelimeler

Health Communication, Physician, Patient, Communication, Focus Group

Kaynakça

• Alım, H. M. (2021). Dijital hastanelerde sağlık iletişimi çerçevesinde bütünleşik pazarlama iletişimi faaliyetleri üzerine bir araştırma: Tekirdağ ili örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ayaz, F. ve Ayaz, H. (2017). Sağlık iletişimi ve medyayı konu alan lisansüstü tezlere yönelik bir analiz. Atatürk İletişim Dergisi, 14, 147-172. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiletisim/issue/34005/364197
• Aydın, B. O. ve Şahin, E. (2016). Hastanede hasta ve hasta yakınları düzeyinde görülen iletişim problemlerinin çözümüne yönelik bir model önerisi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(15), 64-94. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/27575/290197
• Bozkanat, E. (2021). Kanıta dayalı sağlık iletişiminde kampanya tasarım türleri. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11(1), 103-114. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tojdac/issue/59046/805153
• Büyükaslan, A. (2018). Sağlık iletişiminde sektörel tespitler. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), 2-10. https://doi.org/10.17680/erciyesakademia.313921
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Çınarlı, İ. (2019). 21. Yüzyıl için sağlık iletişimi. Ankara: Nobel Kitapevi.
• Çimen, Ü. (2020). Aile hekimliği uygulamasının sağlık iletişimi bağlamında değerlendirilmesi ve Erzurum ili örneği. Ekev Akademi Dergisi, 24(82), 463-486. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosekev/issue/72040/1158625
• Çokluk, Ö. Yılmaz, K. ve Oğuz, E. (2011). A qualitative interview method: focus group interview. Journal of Theoretical Educational Science, 4(1), 95-107. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/akukeg/issue/29342/313994
• Doğanyiğit, S. Ö. (2021). Sağlık iletişiminde web 2.0 ve çevrimiçi sosyal destek: Facebook’ta kullanımlar doyumlar yaklaşımı bağlamında kanser hastaları grubu üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erdoğan, B. (2021). Sağlık iletişimi ve şiddet. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 26-29. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusaglik/issue/68082/972976
• Gülcan, C. (2021). Nitel bir veri toplama aracı: odak (focus) grup tekniğinin uygulanışı ve geçerliliği üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 94-109. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/meusbd/issue/63193/866942
• Gülnar, B. ve Acar, N. (2021). Salgın hastalıklar döneminde sosyal medyanın korku algısında meydana getirdiği değişimin incelenmesi: Covid-19. Nitel Sosyal Bilimler, 3(1), 140-163. https://doi.org/10.47105/nsb.904351
• Gündoğdu, G. (2022). Televizyon sağlık programlarının eleştirel sağlık iletişimi bağlamında izleyici yönünden analiz edilmesi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8(2), 186-205. Erişim adresi: https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/10855
• Güven, B. ve Boztepe Taşkıran, H. (2019). Sağlık iletişiminde doktor-hasta ilişkisi modelleri ve ilişki taraflarının değerlendirmelerini tespit etmeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Halkla İlişkiler ve Reklam Çalışmaları Dergisi, 2(1), 7-38. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/hire/issue/44401/507145
• Güven, Z. H. ve Keleş, S. (2022). Diş hekimliğinde hastaların tedaviye karar verme ve tedavi kurumu seçimindeki eğilimleri üzerine nitel bir araştırma. Sağlık ve Toplum 32(1), 190-205. Erişim adresi: https://ssyv.org.tr/wp-content/uploads/2022/04/21-Dis-Hekimliginde-Hastalarin-Tedaviye-Karar-Verme-ve-Tedavi-Kurumu-Secimindeki-Egilimleri-Uzerine-Nitel-Bir-Arastirma.pdf
• Güzel, Ş., Akman Dömbekci, H. ve Arı, A. (2022). Hasta ve hekim iletişimi: Özel hastane örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 38-55. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/72364/1096940
• Işık, E. ve Semerci, Ç. (2019). Nitel araştırmalarda veri üçgenlemesi olarak odak grup görüşmesi, bireysel görüşme ve gözlem. Turkish Journal of Educational Studies, 6(3), 53-66. https://doi.org/10.33907/turkjes.607997
• Işık, T. (2021). Sağlık iletişimi bağlamında hekim-hasta, hasta-hekim iletişimi inceleme çalışması: özel bir hastane analizi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 720-753. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/igdirsosbilder/issue/66834/1045380
• Kazaz, M. ve Acar, N. (2021). Oluşturma yöntemlerine göre yalan haberin incelenmesi: Twitter'da Covid-19. Selin Karaköse (Ed.). Covid-19 salgınında çok boyutlu etkiler içinde (s. 176-235). Ankara: İksad Yayınevi
• Koçak, A. ve Bulduklu, Y. (2013). Sağlık iletişimi: yaşlıların televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonları. Selçuk İletişim, 6(3), 5-17. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19021/200613
• Kutlu, M., Çolakoğlu, N. ve Özgüvenç, Z. P. (2010). Hasta hekim ilişkisinde empatinin önemi hakkında bir araştırma. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 2(2), 127-143. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/spkd/issue/29280/313471
• Mansur, F. (2022). Sağlık iletişiminde yaşanan sorunların hekimlere yönelik şiddete etkisi. İşletme Akademisi Dergisi, 3(1), 57–69. https://doi.org/10.26677/TR1010.2022.964
• Okay A. (2012). Sağlık iletişimi. İstanbul: Derin Yayınları. Sabırcan, F. ve Doğu Öztürk, İ. (2020). Sağlık iletişiminde kamu spotu kullanımı üzerine bir değerlendirme “sen de başarabilirsin” kamu spotu örneği. İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1(1), 34-51. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/itbfkent/issue/53101/691183
• Schiavo, R. (2007). Health communication from theory to practice. San Francisco: A Wiley Imprint.
• Şahin, Ş., Suher, K. ve Bir, A. A. (2009). Odak grup yönetimi: Uygulamacılar açısından bir değerlendirme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 11, 51-74. Erişim adresi: http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/issue/7368/96467
• Şahsuvaroğlu, T. ve Ekşi, H. (2013). Odak grup görüşmeleri ve sosyal temsiller kuramı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 28(28), 127-139. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruaebd/issue/367/2097
• Şantaş, F. ve Tekin, R. (2020). Sağlık kurumlarında iletişim yetkinliğinin değerlendirilmesine yönelik bir araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(2), 241-250. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaysad/issue/56571/786690
• Tabak, R. S. (2003). Sağlık iletişimi. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Tanrıverdi, H. (2014). Sağlık yönetiminde iletişim. Altındiş, S (Ed.) Sağlık işletmeciliği yönetimi içinde (s. 2-23). Erzurum: Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Uslu Ak, B. (2022). Benefitting from focus group technique in social research and practice. Current Perspectives İn Social Sciences, 26(1), 9-14. Erişim adresi: Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/atasobed/issue/69347/1100311
• Vardarlıer, P. ve Öztürk, C. (2020). Sağlık iletişiminde sosyal medya kullanımının rolü. Sosyolojik Düşün, 5(1), 1-18. https://doi.org/10.37991/sosdus.730815
• Yang, F. ve Huang, Z. (2021). Health communication and trust in institutions during the COVID-19 lockdown in China’s urban communities. Urban Gov, 1, 17-22. https://doi.org/10.1016/j.ugj.2021.10.001
• Yuan, S., Sterie, A. C. ve Menichetti, J. (2022). Setting the agenda for health communication research: Topics and methodologies. Paper Presented at International Conference for Communication in Healthcare, Glasgow. Erişim adresi: https://discovery.dundee.ac.uk/en/publications/setting-the-agenda-for-health-communication-research-topics-and-m
• Yıldırım A. ve Şimşek H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, M. B. ve Şireci, M. (2020). Malatya’da yer alan aile hekimliği merkezlerinde sağlık iletişimi uygulamalarına yönelik bir çalışma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 357-371. https://doi.org/10.18069/firatsbed.645157