Üsküdar’da Sirkat Suçu ve Müeyyideleri

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 567 - 582, 27.06.2024

Seher Yücetürk

https://doi.org/10.18037/ausbd.1373526

Öz

Hırsızlık suçunun geçmişi için kesin bir tarih olmamakla birlikte -tıpkı diğer suçlar gibi- insanın varoluşuna kadar götürülebilecek bir eylemdir denilebilir. Hırsızlık suçu öncelikle kişiler bazında, toplumsallaşma sürecinde ise toplum nezdinde işlenen suçlar kapsamına genişlemiştir. Ferdi boyutta değerlendirildiğinde fiillerin işlenmesi için, eylemi gerçekleştirecek davalı ve davacı olma noktasında en az iki kişiye ihtiyaç vardır. Bu aşamada suçun boyutu ve maddi anlamda daha kısıtlı bir alan kaplarken, toplumsallaşma sürecinde toplumda işlenen suçların etki alanlarının ve cezalarının daha geniş kapsamlı olacağı düşünülebilir. Klasik dönem Osmanlı Üsküdar’ında hırsızlığın toplumda bir iş haline mi getirildiği, bireysel olarak mı yapıldığı veya profesyonel ekipler ile mi yapıldığı tespit edilmeye çalışılacaktır. İlaveten çalışmada hırsızlık suçu işleyenler için şer’i hukuk kurallarının yaptırımlarının neler olduğu, cezaların uygulanıp uygulanmadığı, uygulandığı zaman hangi durumlarda uygulandığı gibi daha pek çok sorunsal Üsküdar mahkemelerine yansıyan davalar ve neticeleri araştırılarak cevaplanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadı Sicili, Mahkeme, Hırsızlık, Kadın, Ceza

Circus Crime and Sanctions in Üsküdar

Öz

Although there is no definitive date for the crime of theft, it can be said that - just like other crimes - it is an action that can be traced back to human existence. The crime of theft has expanded to include crimes committed primarily by individuals, and in the process of socialization, by society. When evaluated at an individual level, for the actions to be committed, at least two people are needed, namely the defendant and the plaintiff, to carry out the action. At this stage, it can be thought that the crime will have a more limited area in terms of size and materiality, while the impact and punishments of crimes committed in society during the socialization process will be more comprehensive. It will be tried to determine whether theft was turned into a business in society in the classical period Ottoman Üsküdar, whether it was done individually or with professional teams. In addition, the study will try to answer many problematic questions such as what the sanctions of the Sharia law rules were for those who committed the crime of theft whether penalties were applied, and in what cases they were applied, by investigating the cases and their results reflected in the Üsküdar courts.

Anahtar Kelimeler

Qadi Registers, Court, Theft, Woman, Punishment

Kaynakça

• TDV ÜŞS No: Türkiye Diyanet Vakfı Üsküdar Şer’iyye sicilleri numarası.
• TDV ÜŞS No: 96 (H.1005-1006-1007-1008, M.1596-1598-1598-1600).
• TDV ÜŞS No: 97 (H.1001-1008, M. 1592- 1600).
• TDV ÜŞS No: 99 (H.1007-1009, M. 1598-1601).
• TDV ÜŞS No: 100 (H.1007-1009, M. 1598-1601).
• TDV ÜŞS No: 103 (H.1009-1010, M. 1601-1602).
• TDV ÜŞS No: 104 (H.1010, M. 1602).
• Aksoy, N. D. (2010). Osmanlı Devleti’nde kadınların şer’i mahkemeleri kullanması (Kayseri örneği), Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, 94(186), 165-199. Erişim adresi: https://doi.org/10.18037/ausbd.1205507
• Avcı, M. ve Özkan H. (2016). İslam-Osmanlı ceza hukukunda suça iştirak, H. Özkan (ed.). İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(2), 33-50. Erişim adresi: https://www.astanayayinlari.com.tr/wp-content/uploads/2020/12/2013-2.pdf
• Avcı, M. (2016). Osmanlı Hukukunda cezaların tasnifi, Fethi Gedikli (ed.), II. Türk Hukuku Tarihi Kongresi Bildirileri, (I), içinde (s. 639-665). İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Akgündüz, A. (2012). İslâm ve Osmanlı hukuku mevzuatı, F. Gedikli (ed.), I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, (I), içinde (s. 635-647). İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Akgündüz, A. (2002). Osmanlı kanunnameleri (Doğuşu, Çeşitleri ve Tarihi Seyri), içinde (s. 34-71). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
• Akgündüz, A. (1999). Kanunnamelerdeki ceza hukuku hükümleri ve şer’i tahlili, İslami Araştırmalar Dergisi, 12(1), 1-16. Erişim adresi: https://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/e12ac68cad8de54.pdf
• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı kanunnameleri ve hukukî tahlilleri: 3. kitap Yavuz Sultan Selim Devri kanunnameleri. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, A. (1987). 1274/1858 tarihli Osmanlı ceza kanunnamesinin hukuki kaynakları, tatbik şekli ve men-i irtikap kanunnamesi, Belleten Dergisi, 51(199), 153-191. doi: 10.37879/belleten.1987.153
• Aydın, M. A. (2002). Osmanlı hukukunun genel yapısı ve işleyişi. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Aydın, M. A. (1993). Osmanlı ceza hukuku, İslam Ansiklopedisi, 7, 478-482. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ceza#3-osmanli-ceza-hukuku
• Akyılmaz, G. (2012). Osmanlı hukukunda masuniyet-i şahsiyye ilkesi, F. Gedikli (ed.), I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri (I), içinde (s. 163-220). İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
• Aksın, A. ve Baytimur, S. O. (2018). Osmanlı Devleti’nde toplumsal suçlar ve cezalar (1789-1839). XVII. Türk Tarih Kongresi, 8(26), 395-430. Erişim adresi: https://www.ttk.gov.tr/kongreler/xvii-turk-tarih-kongresi-15-17-eylul-2014-ankara-iv-cilt-i-kisim/
• Akman, M. (2005). Osmanlı ceza hukuku çalışmaları üzerine bir icmal. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(5), 489-512. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/talid/issue/43403/529026
• Bardakoğlu, A. (1998). Hırsızlık, İslam Ansiklopedisi, 17, 384-396. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/hirsizlik
• Baytimur, S. O. (2018). Osmanlı Devleti’nde hırsızlık suçları ve uygulanan cezalar (1789-1839), Studies of the Ottoman Domaın, 8(15), 91-108. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohsc/issue/38999/456830
• Boynukalın, M. (2009). Suç, İslam Ansiklopedisi, 37, 453-457, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/suc
• Çetin, C. (2014). Osmanlı toplumunda mahalleden ihraç kararları ve tatbiki: Konya örneği (1645-1750). History Studies, (6), 43-70. Erişim adresi: https://www.historystudies.net/dergi/tar201512a8491.pdf
• Devellioğlu, F. (2003). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat: Eski ve yeni harflerle, (ed.). Güneyçal, A.S, (20), Ankara: Aydın Kitabevi.
• Demirtaş, H. N. (2012). Açıklamalı Osmanlı fetvaları, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Düzdağ, M. E. (1998). Şeyhülislam Ebussu΄ud Efendi’nin fetvalarına göre kanuni döneminde Osmanlı hayatı, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Ekinci, E. B. (2012). Osmanlı hukuku adalet ve mülk, İstanbul: Arı Yayınları.
• Erdoğan, A. (2019). Suç ve ceza: Osmanlı toplumunda bireysel suçlar ve cezalar (1559-1609), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Kaya, A. (2000). İhtilâs, islam ansiklopedisi, 21, 570-571. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ihtilas-fıkıh
• Koç, Y. ve Tuğluca, M. (2006). Klasik dönem Osmanlı ceza hukukunda yargılama ve toplumsal yapı. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, (2), 7-24. Erişim adresi: https://isamveri.org/pdfdrg/ D02894/2006_2/2006_2_KOCY_TUGLUCAM.pdf
• Levent, Z. (2022). Geç Osmanlı Dönemi’nde kadınların istihbarat memurluklarında istihdamı girişimi, Journal of Universal History Studies (Juhıs), 5 (1), 14-31. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/juhis/issue/70537/1081303
• Menekşe, Ö. (1998). XVII ve XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde hırsızlık suçu ve cezası (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul.
• Osmanağaoğlu-Karahasanoğlu, C. (2016). Klasik dönem Osmanlı hukukunda hırsızlık suçunun algılanması ve cezalandırılma şekilleri, içinde (s. 657-707). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Sami, Ş. (2002). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şevket, M. (1983). Osmanlı askerî teşkilatı ve kıyafeti (Osmanlı ordusunun kuruluşundan 1908 yılına kadar). Ankara: Harp Okulu Basımevi. Erişim Adresi: Erişim adresi: https://www.msb.gov.tr/Content/Upload/Docs/askeritariharsiv/31_osmanli_askeri_kiyafet.pdf
• Turan, E. (2019). Osmanlı hukukunda cezaların infazı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yücetürk, S. (2021), Şer’iyye sicillerine göre 17. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı’da kadın (Üsküdar-Kayseri örneklerinde). (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yücetürk, S. (2022). Osmanlı toplumunda suç: suç işleyenler ve işlenen suçtan mustarip olanlar, Ö. Subaşı ve diğerleri (ed.), Uluslararası sosyal bilimlerde kadın çalışmaları sempozyumu bildiri kitabı, içinde (s. 258-266). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Yücetürk, Z. (2022). 19. yüzyılda Livane halkının hukukî talep ve davaları (1800-1861), Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8(16), 617-640. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/karen/issue/74816/1172632