Yangından Etkilenen Kadının Psikososyal Gereksinimleri: Vaka Örneği

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 1 - 20, 27.03.2025

Latife Sürsavur , Nilgün Küçükkaraca

https://doi.org/10.18037/ausbd.1347844

Öz

Afetin beraberinde getirdiği zorluklarla baş edebilmek için öncelikle afetten etkilenen bireylerin psikososyal gereksinimlerini belirlemek önemlidir. Afetin yarattığı yıkımın kadınların yaşam deneyimleri ve gereksinimleri üzerinden değerlendirildiği takdirde politika, strateji ve planların cinsiyete duyarlı olabileceği fikri araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Araştırma, nitel araştırma tekniklerinden fenomenolojik yöntem kullanılarak tasarlanmıştır. Araştırmada Muğla İli Marmaris İlçesine bağlı Osmaniye Mahallesinde çıkan orman yangınında evini kaybeden Kerime’nin yangın sırasında ve sonrasındaki yaşam deneyimleri ve psikososyal gereksinimleri toplumsal cinsiyet bağlamında birebir derinlemesine görüşme aracılığıyla keşfedilmeye çalışılmıştır. Kerime kırk altı yaşında, evli ve üç çocuk annesidir. Orman yangınında evini ve ahırını kaybetmiştir. Evini kaybetmesinin ardından belediye tarafından tahsis edilen konteynerde kalamayacağını düşündüğünden ablasının eskiden yaşadığı eve yerleşmiştir. Yaşamını ailesi ile orada devam ettirmektedir. Kerime ile yapılan görüşmenin içerik analizinin yapılmasının ardından kadınların karşılaştıkları psikososyal sorunlar, fiziksel mekân ve alan deneyimleri, toplumsal cinsiyet odağında kadınların durumları, psikososyal hizmet beklentileri olmak üzere dört adet tema elde edilmiştir. Temalar ayrı başlıklar halinde yorumlanmıştır. Temalar bir bütün olarak tartışma kısmında değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulguları, Kerime’nin özel alan, sosyal alan ve kamusal alan dahil olmak üzere her alanda mekânsal değişim ve cinsiyet temelli eşitsizlikler sebebiyle, ekonomik, sosyal ve politik bağlamda kaynaklara erişimin tam sağlanamamasından dolayı dezavantajlı bir konumda bulunduğunu, afet sonrası hizmetlere erişim noktasında da yetersiz kaldığını göstermektedir. Afet sonrası politikaların geliştirilmesine katkı sunmak amacıyla, afetlerden etkilenen kadınların ihtiyaçlarının, deneyimlerinin toplumsal cinsiyet bağlamında anlaşılmasına katkı sağlayacak çalışmalara ihtiyaç olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Kadın, Sosyal Hizmet

Psychosocial Needs of a Woman Affected by Fire: Case Example

Öz

The idea that policies, strategies and plans can be gender sensitive if the destruction caused by the disaster is evaluated through women's life experiences and needs constitutes the purpose of the research. The research was designed with the phenomenological method, one of the qualitative research techniques. In the research, the life experiences and psychosocial needs of Kerime, who lost her house in the forest fire in Osmaniye Neighbourhood of Marmaris District of Muğla Province, during and after the fire, were tried to be explored through one-to-one in-depth interviews in the context of gender. Kerime thought that she could not stay in the container allocated by the municipality after the disaster, so she settled in the house where her sister used to live and continues her life there. After the content analysis of the interview, four themes were obtained: psychosocial problems faced by women, experiences of physical space and area, women's situation in the focus of gender, and psychosocial service expectations. The themes were interpreted under separate headings. The findings show that Kerime is in a disadvantaged position due to spatial change and gender-based inequalities in all areas including private, social and public spheres, inadequate access to resources in economic, social and political contexts, and inadequate access to post-disaster services. In order to contribute to the development of post-disaster policies, there is a need for studies that will contribute to the understanding of the needs and experiences of women affected by disasters in the context of gender roles.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Woman, Social Work

Kaynakça

• Abay, A. R. ve Abay Çelik, Z. E. (2023). Deprem Sonrası Ortaya Çıkan Sorunlar ve Sosyal Destek Ağlarının Rolü. Sosyolojik Bağlam, 4(1), 91-100.
• Acar Savran, G. (2004). Beden, Emek, Tarih: Diyalektik bir Feminizm için. İstanbul: Kanat Yayınları.
• AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı). (t.y.). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü: https://www.afad.gov.tr adresinden alındı
• AFAD. (2021, Temmuz 13). Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri ile İl Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Ekiplerinin Kuruluşu, Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik. Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210713-3.htm
• Altun, F. (2014). Afetlere Yönelik Sosyal Yardımlar ve Sosyal Hizmetler (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Blaikie, P. C. (1994). At risk: Natural hazards, people's vulnerability, and disasters. Routledge.
• Bradshaw, S. ve. (2013). Women, girls and disasters: A review for DFID. Department for International Development.
• CDP. (2023, Nisan 9). Center For Disaster Philanthropy. Erişim Adresi: https://disasterphilanthropy.org/resources/women-and-girls-in-disasters/
• Ceylan, H. (2018). Afetin Ardından: Kadınların Mekânı ve Toplumsal İlişkileri Üzerine. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 171-217.
• Clark, G. S. (1998). Assessing the Vulnerability of Coastal Communities to Extreme Storms: The Case of Revere. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 59-82.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. (M. B. Ed, Dü.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çelebi Boz, F. (2017). Afet ve Kalkınma İlişkisinde Kadın. The Journal of Academic Social Science Studies(59), 359-374.
• Dayanır, H. (2019). Afet Sonrası Barınma Alanlarının Mekansal Analizi ve Seferihisar Örneğinde Konteyner Kent Tasarımı (Yüksek Lisans Tezi). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Demirci, K. ve Avcu, T. (2021). Afet Süreçlerinde Kadın Bireylerin Yaşadığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri: İzmir İli Örneği. Batman University Journal of Life Sciences, 11(1), 86-105.
• Dünya Ekonomik Forumu. (2022). The global gender gap report 2022: Erişim Adresi: https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2022.
• Ecevit, Y. (2011). Feminist Bilimin Karşı Çıkışları ve Açılımları. Ankara: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Enarson, E. (1998). Through Women’s Eyes: A Gendered Research Agenda for Disaster Social Science. Disaster, 22(2), 157-173. https://doi.org/10.4135/9788132108078
• Enarson, E. (2000). Gender and natural disasters. International Labour Organization.
• Enarson, E. (2001). What women do: Gendered labor in the Red River Valley flood. Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 3(1), s. 1-18. doi:https://doi.org/10.1016/S1464-2867(01)00023-1
• Enarson, E. ve Chakrabarti Dhar, P. G. (2009). Women, Gender and Disaster: Global Issues and Initiatives. SAGE Publications India Pvt Ltd. doi:https://doi.org/10.4135/9788132108078
• Enarson, E. ve Dhar Chakrabarti, P. G. (2009). Woman, Gender and Disaster Global Issues and Initiatives. USA: SAGE Publications Inc.
• Erikson, C. (2014). Gender and wildfire: Landscapes of uncertainty. New York: Routledge.
• Fothergill, A. (1996). Gender, risk, and disaster. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 14(1), 33-56.
• Fothergıll, A. v. (2004). Poverty and Disasters in the United States: A Review of Recent Sociological Findings. Natural Hazards, 89–110.
• Gürsel, E. (2018). İdarenin doğal afetler neticesinde meydana gelen zararlardan sorumluluğu. R&S-Research Studies Anatolia Journal, 1(2), s. 330-343.
• Husserl, E. (2012). Ideas: General introduction to pure phenomenology. New York: Routledge.
• IFRC. (2010). World disasters report 2010: Focus on urban risk. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies.
• IFRC. (2020). Gender-Sensitive Approaches For Disaster Management. Erişim Adresi: https://www.ifrc.org/document/world-disasters-report-2020.
• International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (IFRC). (tarih yok). Women and disaster risk reduction: A review of the evidence. Erişim Adresi: https://www.ifrc.org/en/publications-and-reports/reports/.
• Irshad, H. Z. (2012). Long-term gendered consequences of permanent disabilities caused by the 2005 Pakistan earthquake. Disasters, 36(3), s. 452–464.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H. M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G. ve Ay, A. (2007). Afet Yönetimi ve Afet Odaklı Sağlık Hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi(28), s. 82-123.
• Kendra, J. ve Trainor, J. (2006). A snapshot of the 2004 Indian Ocean tsunami: societal impacts and consequences. Disaster Prevention and Management: An International Journal, s. 163-177.
• Kılıç, M. ve Çakır, Ö. (2022). Afetlerde Hayvanlar. Journal of Disaster and Risk, 5(1), s. 330-345.
• Krishnadas, J. (2007). Relocating the Master’s Domain: Social and Legal Locations of Gender from Post Disaster to Everyday Life. Social and Legal Studies, 16(1), 131-147.
• Mason, G. E. (2013). Pets, people, and disasters: A community approach to preparedness. Journal of Animal Science, 91(12), s. 5943-5950.
• Mileti, D. (1999). Disaster by design: A reassessment of natural hazards and disasters in the United States. Joseph Henry Press.
• Misomali, R. V. (2008). Rising Disasters and Their Reversal: An Identification of Vulnerability and Ways to Reduce It”. (J. Pınkowskı, Dü.) Boca Raton.: CRC Press, Taylor & Francis Group.
• Neumayer , E. ve Plümber, T. (2007). The gendered nature of natural disaster: Impact of catashtropic events on the gender gap in life expectancy. Annals of the Assosication American Geographers, 97(3), 1981-2002.
• NIDM. (2016). Gender aspects of Disaster Recovery and Reconstruction, e-learning on Disaster Risk Management.Erişim Adresi: http://www.onlinenidm.gov.in/pages/course_12.php.
• Okay, N. ve İlkkaracan, İ. (2018). Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Afet Risk Yönetimi. Dirençlilik Dergis, 2(1), 1-12.
• Ortakavak, Z. U. (2019). Sosyal kırılganlık indeksinin CBS ile haritalanması: İzmir İli örneklemi. Dirençlilik Dergisi, 3(1), 37-53.
• Parkinson, D. (2014, Kasım 1). Women’s experience of violence in the aftermath of the Black Saturday bushfires. A Thesis Submitted in Fulfilment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy School of Social Sciences, 1-256. Wellington: Monash University. Erişim Adresi: https://au-east.erc.monash.edu.au/fpfiles/.
• Quarantelli, E. L. (2005). A Social Science Research Agenda for the Disasters of the 21st century: Theoretical, Methodological and Empirical Issues and Their Professional Implementation”. What is a Disaster? New Answers to old Questions. (R. W. L.Quarantelli, Dü.) Bloomington: IN: Xlibris Corporation.
• Robert Bolin, M. J. (1998). Gender Inequality, Vulnerability and Disaster: Issues in Theory and ResearchThe Gendered Terrain of Disaster: Through Women’s Eyes. (.. E. Morrow, Dü.) Westport: CT: Praeger Press.
• Seggie, F. N. ve Bayyurt, Y. (2017). Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Shaw, R. (2014). Women’s Participation in Disaster Risk Reduction. In Disaster Risk Reduction: Frameworks and Strategies. Springer.
• Şahin, G. (2016). Yerel Yönetimlerde Afetlere Hazırlık ve Zarar Azaltma Sorumlulukları: İzmir Büyükşehir Belediyesi Örneği. KAYSEM 10- Kamu Yönetimi Sempozyumu, 935-966.
• UN Women. (2015). Acil durumlarda cinsiyete dayalı şiddet: Sorunları anlama. Erişim Adresi: https://wrd.unwomen.org/practice/resources/minimum-standards-prevention-and-response-gender-based-violence-emergencies.
• UNICEF - WHO. (2023). Women and girls bear brunt of water and sanitation crisis – new UNICEF-WHO report. Erişim Adresi: https://www.who.int/news/item/06-07-2023-women-and-girls-bear-brunt-of-water-and-sanitation-crisis-new-unicef-who-report.
• United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR). (2015). Women, gender and disaster risk reduction. Erişim Adresi: https://www.unisdr.org/files/46821_womengenderdisasterriskreduction.pdf.
• Walia, A. (2015). Gender And Dİsaster Management A Training Of Trainers (Tot) Module. National Institute of Disaster Management. Erişim Adresi: https://wrd.unwomen.org/sites/default/files/2021-11/gender.pdf.
• WHO (World Health Organization). (2011). Gender, climate change and health. Geneva: Public Health & Environment Department. Health Security and Environment Cluster (HSE).
• Yalçın, G. (2019). Doğal Afetlerin Etkilerine ve Afet Risk Yönetimine Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Bakış, Türk ve Japon Kadınlarının Duruş noktasından Doğal Afetler (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.