The Effect of Sense of Place and Its Belonging in the Reconstruction of Earthquake Areas: Example of February 6, 2023 Earthquake

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 103 - 130, 27.03.2025

Serenay Alkan , Nurettin Özgen

https://doi.org/10.18037/ausbd.1549515

Öz

There are three main objectives aimed at in this study. The first is to analyze the basic context and changes regarding the sense of place and belonging of individuals who personally experienced the earthquakes that occurred in the Pazarcık and Elbistan districts of Kahramanmaraş on February 6, 2023. Secondly, to understand whether the sense of place and belonging to the geographical environment of the participants who directly experienced the earthquake have undergone changes and to analyze the correlates of the sense of place. The third is to make evaluate how these emotional states of the participants may affect the construction of vital spaces (including housing and public spaces) after the earthquake.
Analyzing the reflections of the loss of life and multidimensional sociospatial destruction caused by earthquakes can be considered an important necessity in terms of understanding the emotional attachment of earthquake survivors to the 'places' they live in. This is because the meaning and importance that earthquake survivors attribute to the places where they live can turn into a space where the sense of place and belonging are dominant with more emotionally charged meanings rather than a cognitive instillation. In this context, the opinions of eleven (11) earthquake survivors were used by designing the study according to qualitative research design and the obtained data were analyzed with the content analysis technique. As a result, it is emphasized that in the reconstruction of provinces exposed to earthquakes, it is necessary to build regional and local contexts within their own dynamics, taking into account the sense of place and belonging.

Anahtar Kelimeler

Sense of place, Place belonging, Earthquake survivors, Kahramanmaraş, 6 February 2023

Deprem Alanlarının Yeniden İnşasında Yer Duygusu ve Aidiyetinin Etkisi: 6 Şubat 2023 Örneği

Öz

Bu çalışmanın üç temel amacı vardır. Birincisi, 6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen depremleri bizzat deneyimleyen bireylerin yer ve aidiyet duygusuna ilişkin temel bağlamı ve değişimleri analiz etmektir. İkincisi, depremi doğrudan deneyimleyen katılımcıların, yaşadıkları yere ve coğrafi çevreye yönelik aidiyetlerinin değişip değişmediğini anlamak ve yer duygusuna ilişkin bağıntıları çözümlemektir. Üçüncüsü, katılımcıların sahip oldukları bu duygu durumlarının, deprem sonrasında, yaşamsal mekânların (konut-barınma ve kamusal alanlar dâhil) inşasına ne tür etkide bulunabileceğine dair değerlendirmelerde bulunmaktır. Depremlerin neden olduğu can kayıpları ve çok boyutlu sosyomekansal yıkımların yansımalarını çözümlemek, depremzedelerin yaşadıkları ‘yer’lere ilişkin duygusal bağlılıklarının analiz edilmesi açısından önemli bir gereklilik sayılabilir. Çünkü depremzedelerin yaşadıkları mekânlara atfettikleri anlam ve önem, bilişsel bir kurulumdan ziyade, daha çok duygu yüklü anlamlarla yer duygusu ve aidiyetinin baskın olduğu bir alana dönüşebilmektedir. Bu kapsamda nitel araştırma desenine göre tasarlanarak on bir (11) depremzedenin görüşlerinden yararlanılmıştır ve elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Sonuç olarak depreme maruz kalan illerin yeniden inşasında bölgesel ve yerel bağlamların kendi dinamikleri içinde yer duygusuna bağlı yer aidiyetinin dikkate alınarak inşa edilmesinin gerekli olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yer duygusu, Yer aidiyeti, Yere bağlılık, 6 Şubat 2023 depremleri

Kaynakça

• Akpolat, Y., Kaya, G., Çalışkan, A. ve Karaağaç, Ş. (2021). İzmir deprem afetinden etkilenenler üzerine sosyolojik bir araştırma: Depremle ilgili toplumsal bilinci etkileyen faktörlerin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 723-753. Doi: http://dx.doi.org/10.16953/deusosbil.841864.
• Alakuş, İ. ve Erdoğdu, N. Ö. (2023). 1960 Sonrası resim sanatında mekânsal aidiyet temsili alarak eşya. Uluslararası İletişim ve Sanat Dergisi, 3(7), 59-79. Doi: 10.29228/iletisimvesanat.64781.
• Albrecht G, Sartore G-M, Connor, L., Higginbotham, N., Freeman, S., Kelly, B., Stain, H., Tonna, A. ve Pollard, G. (2007). Solastalgia: The distress caused by environmental change. Australasian Psychiatry, 15(1), 95-98. Doi: 10.1080/10398560701701288.
• Aldrich, D. P. (2012). Social, not physical, infrastructure: The critical role of civil society after the 1923 Tokyo earthquake. Disasters, 36(3), 398-419. Doi: 10.1111/j.1467-7717.2011.01263.x.
• Aliağaoğlu, A ve Yılmaz Çildam, S. (2017). Balıkesir’de şehirsel imaj: Şehirsel problemlerin tespitine yönelik bir araştırma. Doğu Coğrafya Dergisi, 37(22), 35-52. Doi: 10.17295/ataunidcd.281658.
• Antakya Fotoğrafları Saray Caddesi Manzaraları, (2023, 2 Aralık). Erişim adresi: https://twitter.com/antakyafoto/status/136 939130091144806.
• Ar, M. (2021). Mekân, yer ve yersizlik kavramları üzerine bir inceleme. Şehir ve Medeniyet Dergisi, 7(14), 8-25.
• Ayhan, D. (2022). Mekânsal aidiyet ve mekân sosyolojisine yeni bir bakış. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Behera, J. K. (2023). Role of social capital in disaster risk management: A theoretical perspective in special reference to Odisha, India, International Journal of Environmental Science and Technology, 20(3), 3385-3394. Doi: 10.1007/s13762-021-03735-y.
• Biswas, R. (2023). A brief overview of Turkiye Earthquake: insight into the building damage. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://arxiv.org/pdf/2305.13321v1.
• Borazan, A. E. (2022, 25 Mart). Sinemadan meclis binasına: Hatay meclis kültür sanat merkezi, Fırat Haber. Erişim adresi: https://gazete.firat.edu.tr/sinemadan-meclis-binasina-hatay-meclis-kultur-sanat-merkezi.html.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet belası. (1. Baskı). (B. Ertürk). İstanbul: Metis Yayınları.
• Cihan, Y. (2012, 7 Ekim). Malatya’da Niyazi Mısri caddesi yeniden düzenlendi. Yurthaber. Erişim adresi: https://www.mynet.com/malatyada-niyazi-misri-caddesi-yeniden-duzenlendi-180100466248.
• Cresswell, T. (2013). Geographic thought: A critical introduction. UK: John Wiley & Sons.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). California: SAGE Publications.
• Dinç, Y. (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrası yeniden yapılanma sürecinde yere bağlılığın değerlendirilmesi: Antakya (Hatay) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (83), 45-57.
• Dinç, Y. (2024). Yer değiştiren yerleşmeleri hümanist coğrafya perspektifinden okumak: Bozkır filmi içerik analizi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 53, 157-184, https://doi.org/10.32003/igge.1465894.
• Diker, M., Erkan, N. Ç. (2017). Kent kimliğinde ibadet yapıları: Antakya Örneği. Planlama, 27(2):180–192, Doi: 10.14744/planlama.2017.74755.
• Doğruel, F. ve Leman, J. (2009). “Conduct” and “councer-conduct” on the Southern border of Turkey: Multicultural Antakya. Middle Eastern Studies, 45(4), 593–610. Doi: 10.1080/00263200903009650.
• Entrikin, J. N. (1976). Contemporary humanism in geography. Annals of the Association of American Geographers, 66(4), 615-632. Doi: 10.1111/j.1467-8306.1976.tb01113.x.
• Eraslan, A. 2024. (2023). Depremleri sonrasında ‘birlikte yaşama kültürü’ bağlamında ‘Hataylılık’ kent aidiyeti ve yerellik. Antropoloji, (48), 59-73. Doi: 10.33613/antropolojidergisi.1475826.
• Eykay, İ., Dalgın, T., Çeken, H. (2015). İnanç Turizmi Potansiyeli Açısından Antakya’nın Değerendirilmesi. Journal of Life Economics, 2(2), 59-74.
• Geçkili, P. (2015). Aidiyet üzerinden mekân-insan ikiliği ve dönüşüm pratikleri, Arkitera, Erişim adresi: https://www.arkitera.com/proje/aidiyet-uzerinden-mekan-insan-ikiligi-ve-donusum-pratikleri/.
• Göksoy, S. K. ve Hacihasanoğlu, O. (2023). Sosyal sürdürülebilirlik ilkelerinin yere aidiyet parametresi ile değerlendirmesi: İstanbul Bahçelievler Merkez Mahallesi. Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi, 4(6), 33-56. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2704207.
• Gümüş, N. (2022). Kır-kent üzerinden yer duygusunu okumak: İzmir örneği. N. Özgen (Ed.). Yer ve duygu içinde (s. 117-155), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hayden, D. (1997). The power of place: Urban landscapes as public history (2nd Ed.). Cambridge: MIT Press.
• Taş, S. (2018, 5 Eylül). Hoşgörü kentinin göz bebeği: Uzun çarşı. Anadolu Ajansı. Erişim adresi:https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/hosgoru-kentinin-goz-bebegi-uzun-carsi/1246758.
• İçişleri Bakanlığı. (2024, 8 Şubat). Türkiye'nin birlik ve dayanışma gücü depremle sınandı, asrın felaketi asrın dayanışmasına dönüştü!, Erişim adresi: https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-birlik-ve-dayanisma-gucu-depremle-sinandi-asrin-felaketi-asrin-dayanismasina-donustu8.
• İnalhan, G. ve Finch, E. (2004). Place attachment and sense of belonging. Facilities, 22(5/6), 120-128. Erişim adresi: https://doi.org/10.1108/02632770410540333.
• İstanbul Teknik Üniversitesi. (2023, 17 Şubat). 6 Şubat 2023 Depremleri ön inceleme raporu. Erişim adresi:https://haberler.itu.edu.tr/docs/default-source/default-document library/2023_itu_deprem_on_raporu.pdf.
• Kalkan, M. (2019). Geçici-kalıcı konut bağlamında deprem sonrası yeniden yapılaşma stratejileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Mimarlık Anabilim Dalı, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Erişim adresi: https://avesis.ogu.edu.tr/yonetilen-tez/5a082130-e89f-4c46-941d-7d7ed66a3825/gecici-kalici-konut-baglaminda-deprem-sonrasi-yeniden-yapilasma-stratejileri.
• Kaypak, Ş. (2014). Antakya’nın kent kimliği açısından irdelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 373-392. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/19556/208658.
• Kırman, F. (2023). Deprem sonrası travmatik stres tepkileri ve sosyal medyada yansımaları. Antakiyat, 6(1), 15-30. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/antakiyat/issue/78038/1288869.
• Köşker, N. (2018). Mekân ve yer. N. Özgen (Ed.). Sosyal coğrafya içinde (s. 77-104). Ankara: Pegem Akademi. Tarihi Maraş Çarşıları Kahramanmaraş. (2014, 29 Ağustos). Erişim adresi: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kahramanmaras/gezilecekyer/tarihi-maras-carsilari.
• TMMOB. (2023). 6 Şubat 2023 Depremleri Tespit ve Değerlendirme Raporu 23 Şubat 2023. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/mo06022023depremtespit.pdf.
• Ley, D. (2014). Social geography and social action. (2nd Ed.). D. Ley, M.S. Samuels. Humanistic geography-prospects and problems, New York: Routledge.
• Meteoroloji Mühendisleri Odası. (2023). Beka sorunu ve afetler. Erişim adresi: https://meteorolojimuh.org.tr/wp-content/uploads/2024/09/mayis2023.pdf.
• Mutch, C. (2023). How schools build community resilience capacity and social capital in disaster preparedness, response and recovery. International Journal of Disaster Risk Reduction, 92, 103735. Doi: 10.1016/j.ijdrr.2023.103735.
• Neredekal Adıyaman Çarşı Camii. (2007, 10 Ocak). Erişim adresi: https://www.neredekal.com/adiyaman-carsi-camii-gezilecek-yer-detay/.
• Özgen, N. (2013). A qualitative research on perception of geography by training teachers of geography: Sample of Turkey. Higher Education of Social Science, 5(1), 25-34. Doi: 10.3968/j.hess.1927024020130501.4580.
• Özgen, N. (2020). Davranışsal coğrafyada temel kavramlar. N.Özgen ve S.Coşkun. (Ed.). Davranışsal coğrafya içinde (s. 1-51), Ankara: Pegem Akademi.
• Özgen, N. (2022a). Nitel araştırmalarda verilerin toplanması ve analizi (3. Baskı). N. Özgen (Ed.). Beşeri coğrafyada araştırma yöntemleri ve teknikler içinde (s. 158-199). Ankara: Pegem Akademi.
• Özgen, N. (2022b). Neo-klasik paradigmalar ve coğrafya bilimine etkileri. N. Özgen. (Ed.). Beşeri coğrafyada araştırma yöntemleri ve teknikler içinde (s. 200-266), Ankara: Pegem Akademi.
• Özgen, N. (2022c). Yer duygusu ile ilgili temel kavramlar. Özgen. (Ed.). Yer ve duygu içinde (s. 3-40), Ankara: Pegem Akademi.
• Özgür, E. M. (2021). Türk beşeri coğrafyasında ihmal edilmiş bir paradigma: Hümanist coğrafya. Ege Coğrafya Dergisi 30(1), 205-224, Doi: https://doi.org/10.51800/ecd.892187.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (3. Basım). (M. Bütün, S.B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion.
• Sadece Hatay. (2023, 13 Aralık). İskenderun ve Karaağaç Sahil ve Havadan Görüntüler [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/ watch?v=wPmrdvRXoQc.
• Samuels, M.S. (2014). Existentialism and human geography. (2nd Ed.). D. Ley, M.S. Samuels. Humanistic geography-prospects and problems, New York: Routledge.
• Seamon, D. (2015). A geography of the lifeworld: Movement, rest and encounter, London: Routledge.
• Tatli, M. (2023a). Sevinç Çokum’um “Kütahyalı kız” öyküsünde kültürel bellek. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 256-269. Doi:10.22466/acusbd.1301492.
• Tatli, M. (2023b). Göç-Hafıza-Mekân Fenomenolojik Bir Araştırma. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 8(1), 112-114.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, A. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Tuan, Y.-F. (1974). Topophilia: A study of environmental perception, attitudes, and values. New York: Columbia University Press.
• Tuan, Y. F. (1977). Space and place: The perspective of experience. London: Universty of Minnesota Press.
• Tuan, Y. F. (1979). Space and place: humanistic perspective. In Philosophy in geography. Dordrecht: Springer Netherlands.
• Varnacı Uzun, F. (2024) Antakya'ya yönelik yer duygusu: Şubat 2023 depremleri sonrası gitmek mi zor kalmak mı?. Ege Coğrafya Dergisi, 33(1), 1-30.
• Wang, D. and Li, D. (2020). Social capital, policy fairness, and subjective life satisfaction of earthquake survivors in Wenchuan, China: A longitudinal study based on post-earthquake survey data. Health and Quality of Life Outcomes, 18, 1-12. Doi: 10.1186/s12955-020-01594-8.
• Wong, B. (2023). Exploring the spatial belonging of students in higher education. Studies in Higher Education, 1-13. Doi: 10.1080/03075079.2023.2243285.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, S. ve Bilgili, M. (2024). Yer üzerine: Felsefi hermenötik bir yaklaşım. Liberal Düşünce Dergisi, 29, 114, 119-138. Doi:10.36484/liberal.1402268.
• Yıldız, F. ve Dursun, O. (2021). ‘Milli bir felâket’ve yaraları sarma çabasında bir basın gazetelerde 1939 Erzincan depremi ve ulusal dayanışmanın inşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (54), 49-76. Doi: 10.47998/ikad.875256.
• Yılmaz, M., Akyüz, N. (2023). Kentlileşme ve aidiyet bağlamında sosyolojik bir araştırma: Ankara örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 325-340. https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1197256.
• Yılmaz, Ş. N. ve Karaaziz, M. (2023, Mayıs). Küçük kıyametin izleri: Depremin toplum ruh sağlığı üzerindeki etkilerinin incelenmesi. 1. Uluslararası Deprem Çalışmaları Kongresi içinde (s. 8-10). İstanbul: Academy Global Publishing House. Erişim adresi: https://www.academia.edu/108003180/Academy_1_uluslararas%C4%B1_deprem_ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar_kongre_kitab%C4%B1.
• Yurtseven, B., Oğuz, D. (2023). Evaluation of the concepts of “Space, Place and Loss of place” through examples. GRID Architecture, Planning and Design Journal, 6(2), 805-836.