Osmanlı İmparatorluğu Ve Türkiye’de Kamusalık Kavramının Dönüşümü Ve Dışladıkları

Yıl 2009, , 1 - 21, 01.01.2009

Elif Ekin Akşit

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002085

Cited By: 4

Öz

Anahtar Kelimeler

-

OSMANLI İMPARATORLUĞU VE TÜRKİYE’DE KAMUSALIK KAVRAMININ DÖNÜŞÜMÜ VE DIŞLADIKLARI

Öz

Bu makale kamusallık kavramını On dokuzuncu ve Yirminci yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye'de eğitim politikalarındaki dönüşüm süreçlerine bakarak inceliyor. Böylece kamusallığın ne ölçüde dışarıda bıraktıkları üzerinden tanımlandığına dair fikir yürütüyor. Özellikle dışarıda kalanlardan küçük bir kısmı olan ama farklı olarak kamusallığın oluşum süreçlerinde merkezde duran şehirli ve eğitimli kadınları odağına alıyor. Böylece, kamusallığın oluşumunda kadınların dışarıda bırakılmalarının da bu katkının bir boyutu olduğunu savunuyor. Bu süreçte hamiyetli dernekler, öksüz kızların eğitimi gibi mekanizmaların amme hizmetine dönüşümü anlatılıyor. Cumhuriyet döneminde gelişen ve kadınların katkısı olmadan ete kemiğe bürünemeyecek olan kamusallık tipine, görünmese de sadece gündelik hayatın çetrefilli işlerini değil gündelik siyaseti de sürdüren kadınların, bu kavramın soyut niteliğine olan katkısı sorgulanıyor.

Anahtar Kelimeler

Kamusal Alan-Kamusallık, Halk, Kadınlar, Eğitim, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• ADIVAR, H. E. (1926), Memoirs of Halide Edip (New York, London: The Century Co.).
• AGAMBEN, G. (2001), Kutsal İnsan: Egemen İktidar ve Çıplak Hayat (İstanbul: Ayrıntı Yayınları) (Çev.: İsmail Türkmen).
• AKŞİT, E. E. (2009), “Haydi Kızlar Okula: Kızların Eğitimi, Kadınların Bilgisi ve Kamusal Alan Tartışmaları,” Toplum ve Bilim, 114: 7-26.
• AKŞİT, E. E. (2008a), “Women, the Modern State and Religious Space in Turkey,” WALL, John (ed.), Mediations in Cultural Spaces: Structure, Sign, Body (Newcastle: Cambridge Scholars Publishing): 154-168.
• AKŞİT, E. E. (2008b), “Halk Eğitiminin Başarısı ve Başarısızlığı,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD): 12.
• AKŞİT, E. E. (2006), “Ankara’nın Kılıkları,” CANTEK, Funda Şenol (ed.), Sanki Viran Ankara (İstanbul: İletişim Yayınları).
• AKŞİT, E. E. (2005), Kızların Sessizliği (İstanbul: İletişim Yayınları).
• AKŞİT, E. E. (2002), "Kadın Hareketi, Halide'nin Salih'i ve Hatıralar Kimin Tarihi," Tarih ve Toplum, 219/37: 10-13.
• ALBAYRAK, M. (1989), “Yeni Türk Harflerinin Kabulü Öncesinde, Halk Eğitimi ve Yazı Değişimi konusunda Türk Kamuoyunda Bazı Tartışmalar ve Millet Mektepleri'nin Açılması (1862- 1928),” Atatürk Yolu, 4.
• ALKAN, A. (2005), Yerel Yönetimler ve Cinsiyet: Kadınların Kentte Görünmez Varlığı (Ankara: Dipnot Yayınları).
• ALPKAYA, F. (1988), Cumhuriyet Rejiminin Bir Islah Çalışması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi Anabilim Dalı).
• ANDERSON, B. (2006), Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism (New York: Verso).
• ARENDT, H. (2003), İnsanlık Durumu (İstanbul: İletişim Yayınları).
• ARTAN, T. (1989), Architecture as a Theatre of Life: Profile of the Eighteenth Century Bosphorus, Thesis (Ph. D.) (Massachusetts Institute of Technology, Dept. of Architecture).
• AYDIN, M. (2006), “50 Yıllık Hukukçuyum, Mevzuatta Kamusal Alan Yok,” Zaman, 17 Şubat.
• BADRAN, M. (1995), Feminists, Islam, and Nation: Gender and the Making of Modern Egypt. (Princeton, New Jersey: Princeton University Press).
• BARDAKOĞLU, A. (2008), “The Structure, Mission and Social Function of the Presidency of Religious Affairs (PRA),” The Muslim World, 98: 173-181
• BAKOS, A. E. (1999), “'A Knowledge Speculative and Practical' The Dilemma of Midwives' Education in Early Modern Europe,” WHITEHEAD, Barbara (ed.), Women's Education in Early Modern Europe: A History: 1500-1800 (London: Routledge).
• BERKTAY, F. (2002), “Heidegger ve Arendt'te Özgürlük: Bir Kesişme Noktası,” KEYMAN, Fuat (ed.), Liberalizm, Devlet ve Hegemonya (İstanbul: Everest Yayınları).
• BOGDAN, J. (1990), “Losing Birth: The Erosion of Women's Control Over and Knowledge about Birth, 1650-1900,” ANTLER, Joyce / Sari Knopp BIKLEN, Sari Knopp (eds.), Changing Education: Women As Radicals and Conservators (Albany: State University of New York Press).
• BORA, A. (2006), "Zenciler Birbirine Benzemez,” Amargi - Üç Aylık Feminist Dergi, Dosya: Başörtüsü mü, Açıklık mı, Özgürlük mü? 1.
• BORA, A. (2004) "Kamusal Alan Sahiden "Kamusal" mı?," ÖZBEK, Meral (ed.), Kamusal Alan (İstanbul: Hil Yayın): 529-538.
• BORA, T. (2007), Medeniyet Kaybı (İstanbul: Birikim Yayınları).
• ÇAKIR, S. (1994), Osmanlı Kadın Hareketi (İstanbul: Metis Yayınları).
• ÇEÇEN, A. (1990), Halkevleri: Atatürk'ün Kültür Kurumu (Ankara: Gündoğan).
• ÇINAR, A. (2008), Subversion and Subjugation in the Public Sphere: Secularism and the Islamic Headscarf. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 33/4: 891-913.
• DAVIN, A. (1978), “Imperialism and Motherhood,” History Workshop Journal, 5: 9-66.
• DELİCE, S.T. (2006), Hemşirelik Mesleği ve Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Mesleğe Etkilerinin Betimlenmesi (Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi).
• DEMİRCİ, A. (2008) “1908 Parlamentosuna Göre Meşrutiyetin Değerleri ve İlkeleri,” 1908-2008: Jön Türk Devriminin Yüzüncü Yılı Konferansı (Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi, 28-30 Mayıs).
• DERBİL, S. (1950), “Kamu Hizmeti Nedir?,” AÜHF Dergisi, 7/3-4.
• DEWEY, J. (1939), Türkiye Maarifi Hakkında Rapor (İstanbul: Maarif Vekaleti).
• DODD, C. H. (1965), “The Social and Educational Background of Turkish officials,” Middle Eastern Studies, 1/3: 268-276.
• DÜNDAR, C. (2006), Yetiştik Çünkü Biz. Belgesel. http://www.candundar.com.tr/ index. php?Did=17#this.
• EMRE, C. (2003), Yönetim Bilimi Yazıları (Ankara: İmaj Yayınevi).
• ERDİN, S. (2008), "Yasaların Dili ," Mecmua: Ankara Hukuk Fakültesi Öğrencilerinin Fakültelerine Armağanı. (Ankara: Sözkesen Matbaacılık): 197-232.
• ERGEN, E. (2007), Türkiye’de Halkevleri ve Elazığ Örneği (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yüksek Lisans Tezi).
• ERGİN, O. N. (1941), Türkiye Maarif Tarihi (İstanbul: Osmanbey Matbaası).
• FATMA ALİYE/MAHMUT ESAT (2007), CAMBAZ, Firdevs (ed.), Çok Eşlilik/Taaddüd-i Zevcât (İstanbul: Hece Yayınları).
• FİLİZ, T. (2005), Milli Mücadele ve Cumhuriyet Döneminde Öğretmen Örgütlerinin Eğitim Sorununa Bakışı (1920–1935) (İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi).
• FORTNA, B. (2001), “Learning to Read in the Late Ottoman Empire and Early Turkish Republic,” Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 21/1-2: 34-41
• FOUCAULT, M. (2003), The Birth of the Clinic (London: Routledge) (Çev.: A.M. Sheridan).
• FOUCAULT, M. (1990), The History of Sexuality, Vol. 1 (New York: Vintage).
• FOUCAULT, M. (1979), “Omnes et Singulatim: Towards a Criticism of Political Reason,” The Tanner Lectures on Human Values, Stanford University, October 10, 16, http://foucault.info/documents/foucault.omnesEtSingulatim.en.html
• FRASER, N. (1992) "Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy" Habermas and the Public Sphere (Craig Calhoun, ed.). Cambridge, MA: MIT Press, 109-142.
• GOODMAN, D. (1992), “Public Sphere and Private Life: Towards a Synthesis of Current Historiographical Approaches to the Old Regime,” History and Theory, 31/1: 1-20.
• GÜRİZ, A. (1971), “Türkiye’de Siyasi Partilerin Nüfus Politikası Konusunda Görüşleri,” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28/1-4: 13-40.
• HABERMAS, J. (1989), The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry Into a Category of Bourgeois Society (Cambridge: MIT Press) (Çev. Thomas Burger).
• HABERMAS, J. (2000), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü (İstanbul: İletişim Yayınları) (Çev. Tanıl Bora ve Mithat Sancar).
• HASPULAT, Y. (2006), 1923- 1940 Yılları Arasında Eğitimde Köye Yönelme Hareketlerinin Toplumsal Dayanakları (Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi).
• HEPER, M. (1974), Bürokratik Yönetim Geleneği, (Ankara: ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi Yayınları).
• HEPER, M. (1966), Amme İdaresi Bibliyografyası (1958-1966) (Ankara: A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi).
• İNALCIK, H. (2000) Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet (İstanbul: Eren Yayıncılık) (Çev. Neyyire Gül Işık).
• İSTANBUL ARAŞTIRMA MERKEZİ (1985), “Millet Mektepleri- Köy Yatı Dersaneleri,” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 9-10.
• KAHRAMAN, H. B. (2002) “Modern Türk Siyasetinin Rousseaucu Kısıtlamaları Üstüne Rousseau-Kant Bağlamında bir Değerlendirme,” Toplum ve Bilim, 93: 55-82.
• KALE, S. D. (2002), “Women, Salons, and the State in the Aftermath of the French Revolution,” Journal of Women’s History: Women and the State, 13/4: 54-80.
• KAPLAN, L. (1998), Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960) (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu).
• KARAHANOĞULLARI, O. (2002), Kamu Hizmeti:Kavram ve Hukuksal Rejim (Ankara: Turhan Kitabevi).
• KARAÖMERLİOĞLU, A. (1998), “The Village Institutes Experience in Turkey,” British Journal of Middle Eastern Studies, 25/1: 47-73.
• KAŞGARLI Mahmut, (r1333), Divanu Lügat-it-Türk (İstanbul: Amire Matbaası).
• KIRLI, C. (2000), "Kahvehaneler ve Hafiyeler: 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı’da Sosyal Kontrol," Toplum ve Bilim, 83: 58-79.
• KIRBY, F. (2002), Türkiye'de Köy Enstitüleri (Ankara: Güldikeni Yayınları).
• KREISER, K. (2005), “Turban and Türban: ‘Divider between Belief and Unbelief’: A Political History of Modern Turkish Costume,” European Review, 13/3: 447–458.
• LANDES, J. (2003), “Republican Citizenship and Heterosocial Desire: Concepts of Masculinity in Revolutionary France,” DUDINK, Stefan / HAGEMANN, Karen / TOSH, John (eds.), Masculinity in Politics and War: Rewritings of Modern History (Manchester, U.K.: Manchester University Press).
• LANDES, J. B. (2003), “Further Thoughts on the Public/Private Distinction,” Journal of Women's History, 15/2: 28-39.
• LANDES, J. (2001), Visualizing the Nation: Gender, Representation and Revolution in Eighteenth- Century France (Ithaca London: Cornell University Press).
• LANDES, J. (ed.) (1998), Feminism, the Public and the Private (Oxford, New York: Oxford University Press).
• LANDES, J. (1989), Women and the Public Sphere in the Age of the French Revolution (Ithaca: Cornell University Press).
• MAHÇUPYAN, E. (1998), “Osmanlı’dan Günümüze Parçalı Kamusal Alan ve Siyaset,” Doğu Batı, 5:25-53.
• MARK, H. (2006), “Dzipanker Giyankes,” EKMEKÇİOĞLU, Lerna (ed.), Bir Adalet Feryadı: 'Osmanlı'dan Türkiye'ye Beş Ermeni Feminist Yazar (İstanbul: Aras Yayıncılık) (Çev.: Melissa Bilal).
• MCLAREN, M. (1993), “Possibilities for a Nondominated Female Subjectivity,” Hypatia, 8/1: 153- 159.
• MCMILLAN, D.A. (2000), “Energy, Willpower, and Harmony: On the Problematic Relationship between State and Civil Society in Nineteenth-Century Germany,” F. Trentmann (ed.), Paradoxes of Civil Society: New Perspectives on Modern German and British History (New York: Berghahn Books).
• MCNEELY, Ian F. (2002), Emancipation of Writing: German Civil Society in the Making, 1790s- 1820s (Ewing: University of California Press).
• NAJMABADI, A.(1997), The Erotic Vatan [Homeland] as Beloved and Mother: To Love, to Possess, and To Protect,” Comparative Studies in Society and History, 39/3: 442-467.
• NEGRI, T. (2002), “Towards an Ontological Definition of the Multitude, (Pour une définition ontologique de la multitude),” Multitudes, 9 (Çev.: Arianna Bove).
• NİŞANYAN, S. (2008), Sözlerin Soyağacı - Etimolojik Sözlük, http://www.nisanyansozluk. com/ search.asp?w=kamu.
• NÜFUS ETÜTLERİ ENSTİTÜSÜ (1978), Turkish Fertility Survey 1978 (Ankara: Hacettepe Nüfus Etütleri).
• OKTAY, C. (1991), Hum Zamirinin Serencamı (İstanbul: Bağlam Yayıncılık).
• ORTAYLI, İ. (1979), Türkiye İdare Tarihi (Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları).
• ÖZBEK, N. (2007), “Defining the Public Sphere During the late Ottoman Empire: War, Mass Mobilization and the Young Turk Regime (1908-18),” Middle Eastern Studies, 43/5: 795- 809.
• ÖZBEK, N. (2005), “Philanthropic Activity, Ottoman Patriotism, and the Hamidian Regime,1876– 1909,” International Journal of Middle East Studies, 37: 59–81.
• ÖZBEK, N. (2002), “Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Sosyal Devlet,” Toplum ve Bilim, 92: 7-33.
• ÖZDALGA, E. (1998), The Veiling Issue, Official Secularism and Popular Islam in Modern Turkey: Official Secularism and Popular Islam in Modern Turkey (London: Routledge).
• ÖZKİPER OKTAR, T. (1998), Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı: Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti (İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi).
• PAMUK, Ş. / TOPRAK, Z. (eds.) (1988), Türkiye'de Tarımsal Yapılar (1923-2000) (Ankara: Yurt Yayınları).
• PEKER, R. (1971), “Recep Beyin Nutku,” Halkevlerinin Doğuşu: 19 Şubat 1932 Açılışın ilk Haftası. Halkevci Kardeşler (haz.) (Ankara: Güneş Matbaacılık).
• PEREZ-DIAZ, V. (1992), “Civil Society and the State: Rise and Fall of the State as the Bearer of a Moral Project,” La Revue Tocqueville/The Tocqueville Review, XIII/2: 5-30.
• ROSE, N. (2006), The Politics of Life Itself: Biomedicine, Power, and Subjectivity in the Twenty- First Century (Princeton: Princeton University Press).
• ROSE, N. (1996), “The Death of the Social? Re-figuring the Territory of Government,” Economy and Society, 25/3: 327-356.
• SİRMAN, N. (2006), “Türkiye’nin Kamusunda Endişe,” Amargi - Üç Aylık Feminist Dergi, Dosya: Başörtüsü mü, Açıklık mı, Özgürlük mü?, 1.
• SZYLIOWICZ, J. S. (1971), “Elite Recruitment in Turkey: The Role of the Mulkiye,” World Politics, 23/3: 371-398.
• ŞEMSETTİN SAMİ (1317), Kamus-u Türki (Dersaadet: İkdam Matbaası).
• TANÖR, B. (2004), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (Yapı Kredi Yayınları, İstanbul).
• TANYU, H. (1967/8), Ankara ve Çevresinde Adak ve Adak Yerleri (Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi).
• TOLEDANO, E. R. (1998) Slavery and Abolition in the Ottoman Middle East (Seattle: University of Washington Press).
• TOROS, A. (1975), Tarsus II: Doğurganlığın Düzenlenmesi Üzerine Sosyal Bir Deneme (Ankara: Türkiye Kalkınma Vakfı).
• URAZ, M. (1941), Kadın Şair ve Muharrirler (İstanbul: Tefeyyüz Kitabevi).
• VAN OS, N. (2005), “Ottoman Muslim and Turkish Women in an International Context,” European Review, 13/3: 459-479.
• VELİDEDEOĞLU, H. V. (1975), Türk Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu Terim ve Sözcükler Kılavuzu (Ankara: Türk Dil Kurumu).
• ZİHNİOĞLU, Y. (2003), Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği (İstanbul: Metis Yayınları).
• BÇİ (1312), “Bir Çocuğun İnsaniyetperveranesi,” Çocuklara Mahsus Gazete, 13 Şubat: 1.
• (1925), 677 Numaralı Kanun: “Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir
• Takım Ünvanların Men ve İlgasına Dair Kanun,” http://proje.basbakanlik.gov.tr/
• mevzuat/metinx.asp?mevzuatkod=1.3.677&sourceXmlSearch=.
• (1933), “Darülfünundan Üniversiteye,” Resimli Şark, 35/29: 83.
• (2004), “Erdoğan Israr Ediyor,” Radikal, 11 Temmuz, http://www.radikal.com.tr/haber.php? haberno=121844.