Egemenlik Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2008, Cilt: 63 Sayı: 01, 55 - 80, 01.01.2008

H. Emrah Beriş

https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002053

Cited By: 9

Öz

Anahtar Kelimeler

-

EGEMENLİK KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE GELECEĞİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Devletler, uzunca süre egemen birimler olarak hukukun yegâne yaratıcısı ve uygulayıcısı olmuşlardır. Egemenlik, bu süreçte devletin hükmetme yetkisini meşrulaştıran başlıca araç olmuştur. Oysa özellikle son dönemde yaşanan pek çok gelişme, egemenlik açısından farklı bir noktaya gelindiğine işaret etmektedir. Özellikle II. Dünya Savaşından sonra devlet egemenliği sorgulanmaya başlanmış; mutlak bir egemenlik anlayışının birey ve grup haklarının ihlaline sebep olabileceği ve bireysel haklarla özgürlüklerin güvence altına alınmasının sadece devletlerin inisiyatifine bırakılamayacağı fikri, uluslararası düzlemde etik ilkelere dayalı normatif bir düzen oluşturulmasına yönelik arayışları beraberinde getirmiştir. Bunun yanında küresel kapitalizmin geldiği aşama ulusal ekonomilerin yerlerini tek bir küresel ekonomiye bırakmaları yönünde işlemektedir. Avrupa Birliği’nin yeni bir siyasal örgütlenme modeli olarak belirişi ve yarattığı “ortak egemenlik havuzu” aracılığıyla ulus-devlet anlayışına farklı bir boyut kazandırması da “ulusal egemenlik” anlayışında yeni bir aşamaya gelindiğini göstermektedir. Bu noktada temel meşruiyet kaynağı olarak devletlerin egemenliğe hâlâ ihtiyaç duyduğu; evrensel ölçekte barışın ve siyasal istikrarın korunması için devletlerin “sorumlu egemenlik” anlayışına sahip olmalarının gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Egemenlik, ulus-devlet, meşruiyet, insan hakları, küreselleşme

Kaynakça

• AGNEW, John (2005), “Sovereignty, Regimes: Territoriality and State Authority in Contemporary World Politics,” Annuals of The Association of American Geographers (Vol 95, No 2): 437-461.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali (1991), “Demokratik Mitoslar: Halk-Ulus Egemenliği ve Siyasal Temsil,” A.Ü.S.B.F.D. (Cilt XLVI, No.1-2): 195-228.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali (2006), Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği (Ankara: İmge Kitabevi Yay.).
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali/KÖKER, Levent (2000), Kral-Devlet ya da Ölümlü Tanrı (Ankara: İmge Kitabevi Yay., 2. Baskı).
• AKAL, Cemal Bali (1999), “Devlet, Yasa, Hakimiyet,” Cumhuriyet’in 75. Yıl Armağanı (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.): 21-55.
• AKAL, Cemal Bali (1995), Sivil Toplumun Tanrısı (İstanbul: Engin Yay., 2. Baskı).
• AKAL, Cemal Bali (der.) (2000), Devlet Kuramı (Ankara: Dost Kitabevi Yay.).
• AKAL, Cemal Bali (2003), Modern Düşüncenin Doğuşu: İspanyol Altın Çağı (Ankara: Dost Kitabevi Yay., 3. Baskı).
• AYOOB, Mohammed (2002), “Humanitarian Intervention and State Sovereignty,” The International Journal of Human Rights (Vol. 6, No. 1): 81-102.
• BAŞGİL, Ali Fuat (1957), Türkiye’nin Siyasî Rejimi ve Esas Teşkilat Hukuk Dersleri- Birinci Cilt- Fasikül 1 (İstanbul: Baha Matbaası).
• BEAUD, Oliver (2003), “Egemenlik,” Siyaset Felsefesi Sözlüğü (İstanbul: İletişim Yay.) (Çev. İ. Yerguz vd.): 271-280.
• BERİŞ, Hamit Emrah (2003), “Savaş, Meşruiyet ve Ahlâkilik,” Birikim (Sayı 169): 57-62.
• BODIN, Jean (2003), On Sovereignty (Cambridge: Cambridge University Press, 6 th ed.) (ed. ve İng. Çev. J. H. Franklin).
• BROWN, Chris (2002), Sovereignty, Rights and Justice: International Political Theory Today (London: Polity Press).
• BRUNKHORST, Haike (2000), “Rights and the Sovereignty of the People in the Crisis of the Nation State,” Ratio Juris (Vol 13, No 1): 49-62.
• COHEN, Jean L. (2004), “Whose Sovereignty: Empire versus International Law,” Ethics & International Affairs (Vol. 18, Issue 2): 1-24.
• DE BENOIST, Alain (1999), “What is Sovereignty,” Telos (No. 116) (İng. Çev. J. Kostova): 99-119.
• DEDMAN, Martin J. (1996), The Origins and Development of the European Union: A History of European Integration (London & New York: Routledge).
• DUGUIT, Leon (2000), “Egemenlik ve Özgürlük,” AKAL, C. B. (Der.)
• Devlet Kuramı (Ankara: Dost Kitabevi Yay.) (Çev. D. Köse, S. Koç): 379-400.
• DONNELLY, Jack (1995), Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları (Ankara: Yetkin Yay.) (Çev. M. Erdoğan, L. Korkut).
• DONNELY, Jack (1999), “The Social Construction of International Human Rights,” DUNNE, T./WHEELER, N. J. (eds.), Human Rights in Global Politics (Cambridge: Cambridge University Press): 71-102.
• DUPUIS/DÉRI, Francis (2004), “The Political Power of Words: The Birth of Pro-democratic Discourse in the Nineteenth Century in the United States and France,” Political Studies (Vol. 52): 118-134 .
• EBENSTEIN, William (2001), Siyasî Felsefenin Büyük Düşünürleri (İstanbul: Şule Yay., 2. Baskı,) (Çev. İ. Özel).
• FALK, Richard (2001), Yırtıcı Küreselleşme: Bir Eleştiri (İstanbul: Küre Yay.) (Çev. A. Çaksu).
• FALK, Richard (2005), Dünya Düzeni Nereye: Amerikan Emperyal Jeopolitikası (İstanbul: Metis Yay.) (Çev. N. Domaniç, N. Arhan).
• GERSTENBERG, Oliver (2001), “Denationalization and Very Idea of Democratic Constituonalism: The Case of European Community,” Ratio Juris (Vol. 14, No. 3): 298-325.
• GHALI, Boutros-Boutros (1996), “Foreword,” WEISS, T.G./GORDENKER, L. (eds.), NGO’s, the UN& Global Governance (London: Lynne Rienner Pub.).
• GIDDENS, Antony (2005), Ulus-Devlet ve Şiddet (İstanbul: Devin Yay.) (Çev. C. Atay).
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki (2004), Mutlak Monarşilerden Günümüze Egemenlik Kavramı(Ankara: Seçkin Yay.).
• HASAN, Ghali, “Creating a New Enemy,” http://www.globalresearch.ca/index.php? context=viewArticle&code=HAS20050714&articleId=696 (Erişim Tarihi: 23. 12.2005).
• HINSLEY, F. H. (1966), Sovereignty (New York: Basic Books).
• HOBBES, Thomas (2001), Leviathan veya bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi, Kudreti (İstanbul: Yapı Kredi Yay., 3. Baskı) (Çev. S. Lim).
• HOBSBAWM, Eric J. (1989), Devrim Çağı: 1789-1848 (Ankara: V Yay.) (Çev. J. Ergüder, A. Şenel)
• HOFFMAN, John (1998), Sovereignty (Buckhingham: Open University Press).
• IGNATIEFF, Michael (2002), “Intervention and State Failure,” Dissent (Vol. 49, Issue 1): 115-123.
• KALYVAS, Andreas (2005), “Popular Sovereignty, Democracy, and Constituent Power,” Constellations (Vol. 12, No. 2): 223-244.
• KAPANİ, Münci (1993), Kamu Hürriyetleri (Ankara: Yetkin Yay., 7. Baskı).
• KARAKAŞ, Ayşe Işıl (1993), Avrupa Topluluğu Hukuk Düzeni ve Ulus-Devlet Egemenliği (İstanbul: Der Yay.).
• KAZGAN, Gülten (2002), Küreselleşme ve Ulus-Devlet: Yeni Ekonomik Düzen (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.).
• KELSEN, Hans (1969), “Sovereignty and International Law,” STANKIEWICZ, W.F. (ed.), In Defence of Sovereignty (Oxford: Oxford University Press): 115-131.
• KRASNER, Stephen (2001), Sovereignty: Organized Hypocrisy (Princeton: Princeton University Press).
• KRATOCHWIL, Friedrich (1995), “Sovereignty as Dominium: Is There a Right of Humanitarian Intervention?,” LYONS, G. M./MASTANDUNO, M. (eds.), Beyond Westphalia? State Sovereignty and International Intervention (Baltimore: The Johns Hopkins University Press): 21-42.
• KRUT, Riva (1997), Globalization and Civil Society NGO Influence in International Decision- Making (UNRISD).
• MICHAELSEN, Scott/ SHERSHOW, Scott Cutler (2004), “Beyond and Before Law at the Guantanamo,” Peace Review (Vol. 16, No. 3): 293-303.
• MIDDLETON, K. W. B. (1969), “Sovereignty in Theory and Practice,” STANKIEWICZ, W.F. (ed.), In Defence of Sovereignty (Oxford: Oxford University Press): 132-159.
• MILLS, Kurt (1998), Human Rights in the Emerging Global Order: a New Sovereignty? (London/New York: Macmillan/St. Martin’s Press).
• MORGENTHAU, Hans J. (1970), Uluslararası Politika Cilt 2: Güç ve Barış Mücadelesi (Ankara: Sevinç Matbaası) (Çev. B. Oran, Ü. Oskay).
• NALBANT, Atilla (1997), Üniter Devlet: Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye (İstanbul: Yapı Kredi Yay.).
• NEWMAN, Michael (1996), Democracy, Sovereignty and the European Union (London: Hurst Company).
• PAYE, Jean Claude (2005), “Guantanamo and New Legal Order,” Monthly Review (Vol. 57, Issue 1): 45-55.
• PETERSON, John (1997), “The European Union: Pooled Sovereignty, Divided Accountability,” Political Studies (XLV): 559-578.
• PHILLPOTT, Daniel (1999), “Westphalia, Authority and International Society,” JACKSON, Robert J. (ed.), Sovereignty at the Millennium (Massachusetts: Blackwell Pub.): 144-167.
• PHILPOTT, Daniel (2001), Revolutions in Sovereignty: How Ideas Shaped Modern International Relations (Princeton/Oxford: Princeton University Press).
• PIERSON, P. (1998), “The Path to European Integration: Historical-Institutionalist Analysis,” SANDHOLTZ, W./SWEET, A. S. (eds.), European Integration and Supranational Governance (Oxford: Oxford University Press): 27-58.
• POLANYI, Karl (1986), Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri (İstanbul: Alan Yay.) (Çev. A. Buğra).
• POPPER, Karl (2000), Açık Toplum ve Düşmanları Cilt 1- Platon (İstanbul: Remzi Kitabevi Yay., 4. Baskı) (Çev. M. Tunçay).
• POPPER, Karl (2005), Hayat Problem Çözmektir: Bilgi, Tarih ve Politika Üzerine (İstanbul: Yapı Kredi Yay.) (Çev. A. Nalbant).
• REHMAN, Javaid (2003), International Human Rights Law: A Practical Approach (Dorset: Pearson Education).
• ROBERTSON A. H./ MERRILS, J. G. (1989), Human Rights in the World: An Introduction to the Study of the International Protection of Human Rights (Manchester & New York: Manchester University Press, 3 rd Edition)
• ROUSSEAU, Jean Jacques (1989), Toplum Anlaşması (İstanbul: MEB Yay., 2. Baskı) (Çev. V. Günyol).
• SABINE, George (1969), Siyasal Düşünceler Tarihi 2: Yeni Çağ (Ankara: Türk Siyasi İlimler Derneği Yay.) (Çev. A. Öktem).
• SANCAR, Mithat (2004), “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti (İstanbul: İletişim Yay., 3. Baskı).
• SASSEN, Saskia (1996), Losing Control? Sovereignty in an Age of Globalization (New York: Columbia University Press).
• SARICA, Murat (1969), Fransa ve İngiltere’de Emredici Vekâletten Yeni Temsil Anlayışına Geçiş (İstanbul: İ. Ü. H. F. Yay.).
• SCHILLING, Kurt (1971), Toplumsal Düşünce Tarihi: Birey-Topluluk-Toplum (İstanbul: Varlık Yay.) (Çev. N. Önol).
• SCHMITT, Carl (2002), Siyasi İlahiyat: Egemenlik Kuramı Üzerine Dört Bölüm (Ankara: Dost Kitabevi Yay.) (Çev. E. Zeybekoğlu).
• SCHULZE, Hagen (2005), Avrupa’da Ulus ve Devlet (İstanbul: Literatür Yay.) (Çev. T. Binder).
• SIEYÉS, Emmanuel (2002), “Üçüncü Tabaka Nedir’den Seçme Parçalar,” TUNÇAY, M. (der.) Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi: Yeni Çağ, Seçilmiş Yazılar (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2. Baskı) (Çev. M. A. Ağaoğulları): 517-543.
• SUY, Eric (2002), “New Players in International Relations,” KREIJEN, G. (ed.), State, Sovereignty, And International Relations (Oxford & New York: Oxford University Press): 373-386.
• ŞAYLAN, Gencay (2003), Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi
• (Ankara: İmge Kitabevi Yay. 2. Baskı).
• TEZİÇ, Erdoğan (1996), Anayasa Hukuku (İstanbul: Beta Yay., 3. Baskı).
• TOULMIN, Stephen (2002), Kozmopolis: Modernitenin Gizli Gündemi (İstanbul: Paradigma Yay.).
• TUNÇAY, Mete (der.) (2002), Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi: Yeni Çağ, Seçilmiş Yazılar (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2. Baskı).
• UYGUN, Oktay (1996), Federal Devlet (İstanbul: Çınar Yay.).
• WALLERSTEIN, Immanuel (2002), Bildiğimiz Dünyanın Sonu (İstanbul: Metis Yay.) (Çev. T. Birkan).
• YOUNGS, Gillian (1997), “Political Economy, Sovereignty and Borders in Global Contexts,” BRACE, L./HOFFMAN, J. (eds.), Reclaiming Sovereignty (London/Washington: Pinter Pub.): 117-133.