Marketization of Climate: Shifting Paradigms in Public Administration through the Case of Planning Law

Yıl 2025, , 1 - 24

Ilgın Özkaya Özlüer

https://doi.org/10.33630/ausbf.1679346

Öz

This article analyzes the neoliberal climate go vernance regime—where environmental values are redefined through a market-oriented rationale—by taking the example of the Climate Law in Turkey. Specifically, the notion of the “economization of climate” is articulated within a legal framework in which nature is reconstituted not merely as a physical entity, but as a functional and economic resource. This conceptual shift proposes a new model of public regulation characterized by market-based risk mitigation strategies and performance benchmarks, thereby displacing the classical normati ve framework of environmental law rooted in the “conservation-utilization balance.” This transformation is examined not as a merely technical or administrati ve reform, but as a profound reconfiguration of the normati ve foundations of planning law and public law.

Anahtar Kelimeler

Climate Law , Economization of Climate , Climate , Planning , Market Economy

İklimin Piyasalaşması: Planlama Hukuku Örneğinde Kamu Yönetiminin Değişen Paradigmaları

Öz

Bu çalışma, çevresel ve kentsel değerlerin işletmecilik temelli bir kamu yönetimi mantığıyla yeniden tanımlandığı neoliberal iklim yönetişimi rejimini, Türkiye’de İklim Kanunu örneğinde ele alarak değerlendirmektedir. Özellikle "iklimin işlettirilmesi" kavramı, doğanın fiziksel bir varlık olarak değil, işlevsel ve ekonomik bir araç olduğu kadar bir işletme olarak yeniden kodlandığı bir hukuki bağlamının yasama düzeyinde kabulü ve kamu yönetiminde merkezi bir konuma sıçraması olarak sunulmaktadır. Bu yaklaşım, çevre ve kent hukukunun klasik normatif çerçevesi olan “koruma-kullanma dengesi”ni dışlayarak, piyasa içinde risk azaltımı ve performans hedefleriyle tanımlanan anaakım bir kamusal düzen ve kamu politikasına yönelimi işaret etmektedir. Bu dönüşüm yalnızca teknik veya yönetsel bir reform olarak değil, kamu hukukunun normatif dayanaklarının dönüşümü olarak ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İklim Kanunu , İklimin İktisatlaşması , İklim , Planlama , Piyasa Ekonomisi

Kaynakça

• Açımuz, H. B. (2018). Doğal risklerin değerlendirilmesi çerçevesinde idare hukuku ve bilim arasındaki ilişki üzerine düşünceler. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 3-49.
• Akbulut, Örsan Ö. (2006). Türkiye’de kamu yönetimi incelemesini tamamlayıcı bir kavram önerisi: Ölçücülük-ideametric. Amme İdaresi Dergisi, 39(4), 159-193.
• Akdemir, B. (2021). İmar planlarında hiyerarşi. Konya Barosu Dergisi, 1, 133-173.
• Akduman, Ö. (2024). Türk afet mevzuatının bütünleşik afet yönetimi açısından incelenmesi. İdealkent, 16(45), 1753-1789.
• Akın, N. (2021). 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında kentsel dönüşüm kolluğu. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 489-576.
• Akkoyunlu Ertan, K. (2008). Otoriter devletçilik, neoliberalizm, Türkiye. Amme İdaresi Dergisi, 41(4), 125-141.
• Aksöz, F., ve Çelik, A. (2023). Küresel iklim değişikliğine karşı dirençli kent yönetişimi. Uluslararası Sosyal Siyasal ve Mali Araştırmalar Dergisi, 3(2), 75-85.
• Aktan, C. C. (1993). Politikada rant kollama. Amme İdaresi Dergisi, 26(4), 119-136.
• Alçık Engürülü, M. (2023). AİHM’in çevre içtihadının iklim değişikliği davalarına uygulanabilirliği. AÜHFD, 72(3), 1007-1054.
• Alkay, E. (2020). Konut piyasası aktörleri gözünden Türk planlama sistemi. Planning, 30(2), 172-186.
• Altın, A. (2013). Kamu hizmeti anlayışında değişim. Muş Alparslan Üniversitesi̇ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 101-118.
• Altınöz, B. (2015). Sürdürülebilir kalkınma sürecinde kamu bütçesinin önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 223-256.
• Aral, B. (2010). Üçüncü kuşak insan hakları olarak kolektif haklar. Siyasal.
• Bayhan, İ. H. (1969). Şehir planlaması. İskender Matbaası.
• Bayraktar, F. (2015). ‘Yönetişim’ paradigması ve neoliberalizm: Çelişki ve kopuş mu uyum ve süreklilik mi? Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2, 71-94.
• Beken, H. G., ve Cebeci, A. (2024). Çatışmalı bir süreç olarak sınırda karbon düzenleme mekanizması uygulaması. Paradigma: İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 13(2), 115-128.
• Birdişli, F. (2014). Çevreye metaekolojik yaklaşım ve doğada karşılıklı dayanışma ilkesi. Akademik İncelemeler Dergisi, 9(1), 25-46.
• Büyükvelioğlu, E. (2024). İmar hukuku ve şehircilik ilkeleri IV. Şehir ve Bölge Planlama Dergisi, 6(2), 103-112.
• Coşkun, B. (2021). Doğanın metalaştırılması: Aydınlanmanın diyalektiğinin zirvesi. Mülkiye Dergisi, 45(3), 771-792.
• Çakan, I. (2006). Erken cumhuriyet döneminde Türk kamu yönetiminin modernleşmesi: Merkezileşme. Amme İdaresi Dergisi, 39(4), 45-73.
• Çamur, Ö., ve Aydın, A. (2022). Yeni kamu yönetimi anlayışının etik temelleri ve kamu yönetiminde etik yönetimin gelişmesi üzerindeki etkisi. Denetişim, 25, 148-159.
• Çelebi, B., ve Kaya, K. (2022). Sürdürülebilir yaşam için geleceği kurtarmak: Türkiye’de yerel iklim değişikliği politikası. Uluslararası Eşitlik Politikası Dergisi, 2(2), 30-48.
• Çelikyay, H., ve Küçükbayraktar, H. (2023). İklim politika belgelerinde iklim dostu kentler ve dirençlilik stratejileri. Humanıtas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 87-107.
• Çoban, A. (2018). Doğanın metalaştırılması. Toplum ve Bilim, 143, 209-241.
• Değirmenci, R., Akşan, G. N., Hadımlıoğlu, S., ve Yılmaz, B. (2022). İklim değişikliğine karşı dirençli şehir uygulamaları: Denizli örneği. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 1(2), 203-204.
• Demir, A. (2022). İklim adaletine Kant ve Rawls’un biyoetik temelli adalet teorileri çerçevesinde felsefi bir yaklaşım. İnsan ve İnsan, 9(33), 63-75.
• Dulkadiroğlu, H. (2018). Hukukun ekolojisi: Doğa ve toplumla uyumlu bir hukuk sistemine doğru. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(4), 1203-1206.
• Durğun, S. (2024). Dağıtılacak potansiyel bir fayda olarak doğal çevre. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(2), 641-662.
• Elitaş, C., ve Çetin, A. C. (2011). Karbon ticareti ve karbon bankacılığı. Muhasebe ve Denetime Bakış, 35, 51-78.
• Fidan, Y. (2010). Yönetimden yönetişime: Kavramsal bir bakış. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 5-10.
• Freeman, M. (2016). Neoliberal politikalar ve insan hakları. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(2), 165-188.
• Gençkaya, Ö. F., ve Öz, B. (2020). İmar kısıtlamaları ve mülkiyet güvenliği. Yasama Dergisi, 42, 159-182.
• Gökce, G., ve Gökce O. (2022). Neoliberalizmin siyasal, yönetimsel ve toplumsal olana etkileri. Türk İdare Dergisi, 94(494), 135-158.
• Gökçe, G. (2011). Neoliberalizmin krizi ve yeni devlet/yönetim modeli arayışları. Türk İdare Dergisi, 471-472, 99-116.
• Gözübüyük, Ş. (2008). Yönetim hukuku. Turhan Kitabevi.
• Gözükızıl, C. A., ve Çelik, H. Z. (2022). Kentsel afetlerle mücadelede 6306 sayılı kanun kapsamındaki kentsel dönüşüm uygulamalarının Türkiye afet durumu üzerinden okunması. Kent Akademisi Dergisi, 15(3), 1109-1131.
• Güden, R. A. (2024). Yaşam hakkının korunmasının afet yönetimi kapsamında incelenmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 69, 9-15.
• Güler, B. (1994). Nesnesini arayan disiplin: Kamu yönetimi. Amme İdaresi Dergisi, 27(4), 3-19.
• Gülersoy, A. E., ve Dursun, E. (2023). Çevre etiği yaklaşımları ve akımlar. İksad.
• Günhan, O. G., ve Hasoğlu, K. A. (2023). Çekirdeğe doğru: Hakkın özü bağlamında mülkiyet hakkına ilişkin güncel bir değerlendirme. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 6(10), 15-41.
• Güntan, B., ve Karakaya Ayalp, E. (2023, 8-10 Kasım). İklim duyarlı planlamanın görünmeyeni: Gıda sistemi [Sözlü bildiri]. Yeni Yüzyılda Planlama: 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 47. Kolokyumu, Ankara, 86-103.
• Güvel, E. A. (1998). Ekonomik açıdan politik rejim tartışmaları. Amme İdaresi Dergisi, 31(4), 17-35.
• Güzelsarı, S. (2003). Neoliberal politikalar ve yönetişim modeli. Amme İdaresi Dergisi, 36(2), 17-34.
• Hamamcı, C. (1983). Çevre ve hukuk. Fehmi Yavuz’a Armağan (ss. 239-250). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Ilık Bilben, M. S. (2018). Yeni bir toplumsal düzenin doğum sancısı: İklim adalet(sizliğ)i ve hak temelli yaklaşımın önemi. Mediterranean Journal Of Humanities, 8(1), 213-226.
• Karacan, G., ve Gökce, D. (2020). Kentsel planlamada iklim direnci teması; Ankara örneği. Dirençlilik Dergisi, 42(2), 221-238.
• Karacan, G., ve Gökce, D. (2023). İklim değişikliği ile yerel mücadele: İklim eylem planları ile mekânsal planların bütünleştirilmesi. Planarch- Design And Planning Research, 7(2), 181-190.
• Karahanoğulları, O. (2008). Kamu hizmeti. Turhan Kitabevi.
• Karapınar, A. N. (2024). Türkiye’de yeşil ekonomi ve yenilenebilir enerji politikaları [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Karasoy, H. A. (2014). Türk kamu yönetiminde performans yönetimine bir bakış. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(22), 257-274.
• Karasu, M. A. (2008). Kentli haklarının gelişimi ve hukuki boyutları. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 78, 37-52.
• Kasapoğlu Turhan, M. (2022, 16-18 Mayıs). İklim değişikliği, iklim adaleti ve idare hukuku ilişkisi [Sözlü bildiri]. İdare Hukuku ve İdari Yargı Uluslararası Sempozyumu İSALAJ, Çevrimiçi, 433-452.
• Kaya, H. E. (2020). Kyoto’dan Paris’e küresel iklim politikaları. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4(10), 165-191.
• Koç, C. (2015). Neoliberalizmde devlet ve kamusal alan üzerine bir bakış. TBB, 117, 91-116.
• Kovancı, E. (2022). İklim krizini hak temelli yaklaşım özelinde değerlendirme. İdealkent, 13(37), 1535-1565.
• Kuran, H. (2022). Türkiye’de çevre yönetiminin merkeziyetçi ve kalkınmacı sürekliliği. İdealkent, 37(13), 1589-1613.
• Muslu, T. (2014). Belediyelerde stratejik planlama ve Ümraniye belediyesi örneği [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Mutlu, A. (2008). Ekolojik sorunlara karşı benimsenen yaklaşımlarda yönetim düşüncesi. Amme İdaresi Dergisi, 41(4), 191-123.
• Orer, G. (2016). Ekonomik kamu düzeni ve devletin ekonomiye müdahalesi. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 6, 363-393.
• Öngen, T. (1994). Tekelci kapitalizm ve sınıf yapısı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49(3), 303-349.
• Örücü, E. (1975). 1961 Anayasası ve Anayasa Mahkemesine göre hakkın özü kavramı ve mülkiyet hakkının özü. İÜHFD, 41(3-4), 145-161.
• Özarallı, N. (2015). Müzakere sürecine bakış: Türk yöneticileriyle nitel bir çalışma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(24), 135-154.
• Özkaya Özlüer, I. (2021). İklim krizi ve afet planlaması. Memleket Siyaset Yönetim, 16(36), 397-420.
• Özkaya Özlüer, I. (2022). Paris anlaşması sonrasında "ÇED kapsam dışı değerlendirme" kararları ve çevresel kolluk faaliyetlerinin iklim hukuku açısından niteliği. AÜHFD, 71(1), 515-542.
• Özkerim Güner, N. (2021). İklim değişikliği ve dünya mirasının korunması. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 263-288.
• Özlüer, M. F. (2021). Ekolojik krizin yeniden üretiminde hukuk. TBB Dergisi, 156, 87-138.
• Öztürk, N. K. (1993). Yeni yönetim paradigması. Amme İdaresi Dergisi, 26(4), 45-58.
• Polatoğlu, A. (2003). Türk kamu yönetim sisteminin yeniden örgütlenmesi üzerine düşünceler. Amme İdaresi Dergisi, 36(4), 1-16.
• Roschmann, C. (2021). İklim değişikliği ve insan hakları. AÜHFD, 70(4), 1155-1198.
• Saçlı, A. (2025). Sürdürülebilir gelecekte yenilenebilir enerjinin rolü. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 34(1), 121-148.
• Sancakdar, O. (2023). İklim değişikliğinin kamu hizmeti, sürdürülebilir kalkınma ve temel haklara etkilerinden kesitler ve iklim davaları. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 22, 99-129.
• Sedik, Y. (2020). Sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarla sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(3), 196-215.
• Sol, A. (2003). Gelecek kuşaklar sorunu, kökenleri ve çözüm önerileri. Felsefe Dünyası, 37, 106-113.
• Somel, A. (2016). Bir kamu politikası olarak post-neoliberalizm. Mülkiye Dergisi, 40(1), 209-236.
• Suna, E. K. (2021). Kötü huylu sorunlarla mücadelede ve kentsel dirençlilik politikalarının geliştirilmesinde uyumlanabilir/uyarlanabilir yönetişim. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(25), 722-735.
• Sünnetçioğlu, G. (1968). İdari planlamanın ekonomik ve sosyal kalkınmada rolü. Amme İdaresi Dergisi, 1, 93-99.
• Şahin Ceylan, Ş. (2012). Nesiller arası adalete faydacı yaklaşım. AÜHFD, 61(2), 749-771.
• Şahin, Y. E. (2016). Sosyal devlet ve yönetişimci devletin kamu politikalarında yaşanan değişim: IV. ve IX. kalkınma planları örnekleri. Toplum ve Demokrasi, 3(5), 57-72.
• Şengül, M. (2008). Türkiye’de kamu yönetiminde neoliberal dönüşümün çevresel sonuçları. Memleket Siyaset Yönetim, 3(6), 67-87.
• Şimşek Öner, A. A. (2024). Siyasal ekoloji çerçevesinde devlet kudretinin yeşilleşmesine ilişkin bir tartışma. AÜHFD, 6(2), 186-255.
• Taşkıran, E., ve Uzun, İ. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi sonrasında 1 ve 4 no’lu cumhurbaşkanlığı kararnameleri çerçevesinde merkezi yönetim düzeyinde imar planlama sürecinin kurumsal yapısı. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(2), 107-128.
• Tolga, F., ve Akçakaya, M. (2024). Neoliberalizmden post neoliberalizme devletin rolünün değişimi: Dönemsek bir analiz. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 33(4), 205-226.
• Turgut, N. (2009). Çevre hukuku. İmaj Yayınevi.
• Ulusoy, A. D. (1998). Kamu hizmeti anlayışında yeni yönelimler: Avrupa yapılanmasının kamu hizmeti teorisine etkileri. Amme İdaresi Dergisi, 31(2), 21-40.
• Uzunçıbuk, L. (2009). Doğal afetlerin kentsel ve bölgesel planlamada yeri. HKM, 2(101), 18-27.
• Uzunyayla, F. (2015). İktisadi araçlarla ekolojik alana müdahalenin doğa ve birikim süreci açısından analizi. Amme İdaresi Dergisi, 48(3), 159-196.
• Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi. Doruk.
• Üste, B. (2014). Neoliberal politikaların çevre konusuna etkileri açısından bir değerlendirme. Beu. Sbe. Derg., 31, 155-176.
• Yırtıcı, H. (2011). Türkiye’de bir sermaye birikim aracı olarak toprak rantı ve kent mekânının dönüşümü. Mimarlık, 362.
• Yücel, C. (2020). 20. yüzyıl dünya ve Türkiye kentleşmesi üzerine bir derleme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 200-230.