Kitleyi Kurmak: Freud ve La Boétie’de Siyasal İtaatin Dinamikleri

Yıl 2025, Cilt: 80 Sayı: 4, 777 - 794, 10.12.2025

Burak İyiekici

https://doi.org/10.33630/ausbf.1746742

Öz

Bu çalışma, siyasal itaatin içsel dinamiklerini ve kitle yapısının kuruluşunu Sigmund Freud ile Étienne La Boétie’nin kavramları üzerinden karşılaştırmalı olarak ele almaktadır. Çalışmanın temel sorunsalı, bireylerin dışsal bir zorlamaya ihtiyaç duymadan iktidara neden ve nasıl boyun eğdiklerinin, iki düşünürün açıklama modelleri çerçevesinde anlaşılmasıdır. Freud, itaati libidinal bağlılık ve bilinçdışı arzuların lidere aktarımı (baba katli, özdeşleşme) yoluyla açıklayarak kitleyi dikey ve arzu temelli bir oluşum olarak konumlandırır. La Boétie ise özgürlüğün alışkanlık yoluyla unutulmasını ve çıkar ağlarının içselleştirilmesini vurgulayarak gönüllü kulluğu yatay ve rızaya dayalı bir rejim olarak tanımlar. Çalışma, arzu ve alışkanlık eksenlerinde şekillenen bu iki yaklaşımın özne, doğa ve lider figürü gibi başlıklardaki köklü ayrımlarını ve olası kesişimlerini tartışmaktadır. Sonuç olarak siyasal itaatin tek bir kaynağa indirgenemeyeceği; Freud’un libidinal arzu ekseni ile La Boétie’nin ideolojik alışkanlık ekseninin kesişiminde ortaya çıkan dinamiklerle anlaşılması gerektiği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kitle , İtaat , Freud , de La Boétie

Constructing the Crowd: The Dynamics of Political Obedience in Freud and La Boétie

Öz

This study offers a comparative analysis of the internal dynamics of political obedience and the construction of the crowd structure using the concepts of Sigmund Freud and Étienne La Boétie. The central question seeks to understand the mechanisms of submission to power without external coercion, as explained within the respective frameworks of these two thinkers. Freud interprets obedience as a form of libidinal attachment and the transference of unconscious desires onto the leader (primal father’s murder, identification), thereby characterizing the crowd as a vertical and desire-based formation. La Boétie, by contrast, emphasizes the forgetting of freedom through habit and the internalization of networks of interest, defining voluntary servitude as a horizontal and consent-based regime. The study discusses the fundamental differences and potential overlaps between these two approaches—desire and habit—particularly regarding the subject, nature, and the leader figure. Ultimately, it is argued that political obedience cannot be reduced to a single source; rather, it should be examined through the dynamics that emerge at the intersection of Freud’s libidinal axis of desire and La Boétie’s ideological axis of habit.

Anahtar Kelimeler

Crowd , obedience , Freud , de La Boétie

Kaynakça

• Akal, C. B. (1999). İktidarın üç yüzü. Dost Kitabevi.
• Ağaoğulları, M. (1983). Etienne De La Boétie ile yapıtı “Gönüllü kulluk üzerine söylev”in kısa bir tanıtılması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 38(1), 245–275.
• Ağaoğulları, M. A., & Köker, L. (2013). Tanrı devletinden kral-devlete. İmge Kitabevi.
• Aytaç, A. M. (2009). Kitle ve siyaset: Kalabalıkların yönetimi (Yayımlanmış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü.
• Brighenti, A. M. (2010). Tarde, Canetti, and Deleuze on crowds and packs. Journal of Classical Sociology, 10(4), 291–314. https://doi.org/10.1177/1468795X10379675.
• Borch-Jacobsen, M. (1988). The Freudian subject. Stanford University Press.
• Çelebi, A. (2014). Teknik yeniden üretilebilirlik çağında kitle ve kitlesellik: Walter Benjamin üzerine bir deneme. Doğu Batı, (69), 11–62.
• Erşen, Ö. (2006). Uygarlıktan geriye ne kaldı. Cogito, (49), 87–94.
• Fischer, G. N. (2022). Sosyal psikolojinin temel kavramları. İletişim Yayınları.
• Freud, S. (2023). Kitle psikolojisi ve benlik analizi. Can Yayınları.
• Freud, S. (2024). Totem ve tabu. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Fromm, E. (1991). Freud düşüncesinin büyüklüğü ve sınırları. Arıtan Yayınevi.
• García-Alonso, M. (2013). La Boétie and the Neo-Roman conception of freedom. History of European Ideas, 39(3), 317–334. https://doi.org/10.1080/01916599.2012.695207.
• Göze, A. (1968). Onaltıncı yüzyıl düşünürlerinde baskıya karşı direnme. Journal of Istanbul University Law Faculty, 34(1–4), 243–277. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/96148.
• Honneth, A. (1996). The perpetuation of the state of nature: On the cognitive content of Elias Canetti’s Crowds and Power. Thesis Eleven, 45(1), 69–85. https://doi.org/10.1177/0725513696001045007.
• Keohane, N. O. (1977). The radical humanism of Étienne de La Boétie. Journal of the History of Ideas, 38(1), 119–130. https://doi.org/10.2307/2708844.
• Kiss, E. (2004). Does mass psychology renaturalize political theory? On the methodological originality of Crowds and Power. The European Legacy, 9(6), 725–738. https://doi.org/10.1080/1084877042000311581.
• Kütahneci, M. (2006). Kültürde bakış. Cogito, (49), 145–156.
• La Boétie, E. (2019). Gönüllü kulluk üzerine söylev. Alfa Yayınevi.
• Le Bon, G. (2022). Kitleler psikolojisi. Say Yayınları.
• Marcuse, H. (1968). Aşk ve uygarlık. May Yayınları.
• Moscovici, S. (1985). The age of the crowd. Cambridge University Press.
• Özmen, F. A. (2015). Gustave Le Bon ve Freud’un ışığında kitle psikolojisi ve Gezi Hareketi’nin psikolojisi. Alternatif Politika, 7(1), 183–206. https://alternatifpolitika.com/eng/site/dosyalar/arsiv/19-Nisan-2015/8.gustave-le-bon-ve-sigmund-freud-ve-gezi_ahu_ozmen.pdf.
• Parman, T. (2006). Bugün psikanalizi tartışmak. Cogito, (49), 67–74.
• Pieters, J., & Roose, A. (2006). The art of saying ‘no’: Premonitions of Foucault’s ‘governmentality’ in Étienne de La Boétie’s Discours de la servitude volontaire. In J. Deploige & G. Deneckere (Eds.), Mystifying the monarch: Studies on discourse, power and history (pp. 79–97). Amsterdam University Press.
• Roudinesco, E. (2016). Kendi çağından bizim çağımıza Sigmund Freud. Metis Yayınları.
• Smadja, E. (2006). Oidipus kompleksi: Psikanaliz/antropoloji tartışmasının açıklığa kavuşması. Cogito, (49), 175–192.
• Sparling, R. (2013). Sunlight is the best disinfectant? Étienne de la Boétie on corruption and transparency. European Journal of Political Theory, 12(4), 483–509. https://doi.org/10.1177/1474885112471267.
• Teber, S. (2023). Bilimsel bir peri masalı. Okuyan Us Yayınevi.