An Analysis of The Turkish-Russian Federation Relations Within the Framework of The Changes Centered Around Southern Caucasia

Yıl 2023, , 975 - 997, 20.06.2023

Hülya Toker

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1223670

Öz

Anahtar Kelimeler

Güney Kafkasya, Türkiye, Rusya Federasyonu, Bölgesel Çatışma, Enerji

Güney Kafkasya Eksenli Değişimlerin Türkiye - Rusya Federasyonu İlişkileri Üzerinden Analizi (Ekim 2020 öncesi süreç)

Öz

1991 yılı Aralık ayı sonlarında SSCB’de meydana gelen dağılmayla birlikte bölgede meydan gelen güç boşluğu, Güney Kafkasya özelinde olduğu gibi bölgesel ve küresel aktörlerin mücadelesini tetikleyen önemli değişikliklerin de habercisi olmuştur. İki kutuplu sistemin istikrarlı politikasının, yerini güvensiz ve istikrarsız bir ortama bırakması, Güney Kafkasya ülkelerinin sahip olduğu değerler nedeniyle bölge içi ve bölge dışı devletlerin odak noktası haline gelmesi çatışmaları da beraberinde getirmiştir. Bölgede meydana gelen değişim, SSCB’nin ardılı olan ve bölgeyi arka bahçesi olarak gören Rusya Federasyonunu (RF) olduğu kadar sınırlarında yepyeni komşularla karşı karşıya gelen ve bölgeyle tarihi ve kültürel bağı olan Türkiye’yi de yakından ilgilendirmiş ve dağılma sonrası her iki ülke bölgeye yönelik yeni politikalar üretmek durumunda kalmıştır.
Çalışmada, Güney Kafkasya’nın önemi ve tarihi arka planı kısaca incelendikten sonra, dağılmadan sonra Güney Kafkasya ülkelerinde yaşanan değişim, bu ülkelerin dış politikasını etkileyen bölge içi etnik çatışmalar, Azerbaycan ve Ermenistan arasında Dağlık Karabağ başta olmak üzere günümüzde dahi yaşanan problemler ve Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarına yönelik saldırıları gibi çözülemeyen bölgesel sorunlar, bu sorunlar karşısında Türkiye ve RF’nun izlediği politikalar ve bu politikaların iki ülke ilişkilerine etkisi analiz edilmeye çalışılacaktır.
Gerek RF gerekse Türkiye’nin, Ermenistan ve Azerbaycan gibi çatışma halinde olan devletlerle yakın ilişki içinde olmaları ve Gürcistan’ın etnik meseleleri konusunda Türkiye’nin aldığı tavır gibi hususların iki ülke ilişkilerini zaman zaman olumsuz etkilediği ancak problemleri ayrı tutup ticaret ve turizm gibi ülke çıkarları için önemli konularda anlaşma sağlanabildiği buna rağmen çözülemeyen problemler nedeniyle istikrarın her an bozulabileceği bir süreç yaşandığı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Güney Kafkasya, Türkiye, Rusya Federasyonu, Bölgesel Çatışma, Enerji

Kaynakça

• Arslanlı, Araz. (2015). Karabağ Sorunu ve Türkiye Ermenistan İlişkileri. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Bakan, Zerrin Ayşe (2007). “Soğuk Savaş Sonrasında Yeni Güvenlik Teorileri ve Türkiye’nin Güvenlik Algılamaları”. 21. Yüzyıl, Cilt 1, Sayı 3, 35-50.
• Coene, Frederik. (2010). The Caucasus: An Introduction. New York: Routledge.
• Çelikpala, Mitat. (2007). “1990'lardan Günümüze Türk-Rus İlişkileri”. Avrasya Dosyası, Cilt 13, Sayı 1, 267-298.
• Demir, Ali Faik (2003). Türk Dış Politikası Perspektifinden Güney Kafkasyaya. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Demir, Ali Faik. (2014). “Türkiye'nin Güney Kafkasya Politikaları ve Bölgesel Dengeler Açısından Önemi 2003-2013”. Okan Yeşilot içinde, Hazar'dan Karadeniz'e Stratejik Bakış (s. 61-89). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Demirtaş, Yusuf Serdar (2019). “Doğu Sorunu"ndan "Yeni Büyük Oyun"a”. Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 31, 1-32.
• Dikkaya, Mehmet & Tığlı, Abdülkadir. (2015). “Güney Kafkasya Enerji Koridoru: Alternatif Projeler Kapsamında, "TANAP"”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi/GOSOS, (10)1, 99-117.
• Ege, Aslı. (2008). “Türk Dış Politikasında 1990'lı Yıllar: Soğuk Savaş Sonrası Dönüşüm ve İstikrar”. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt XXIV, Sayı 1, 321-335.
• Elmas, Buket. (2018). “Türkiye'nin Gürcistan Politikasındaki Değişim ve Dönüşüm”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 59 , 344-351.
• Erol, Mehmet Seyfettin. S., & Ozan, Emre. (2011). “Türk Dış Politikasında Süreklilik Unsuru Olarak Siyasal Rejim”. Gazi Akademik Bakış, Cilt 4, Sayı 8, 13-38.
• Françoise, Companjen., Maracz, Laszyo., & Versteegh, Lia. (2010). Exploring the Caucasus in the 21st Century: Essays on Culture, History and Politics in a Dynamic Context. 2010. Pallas: Amsterdam.
• Gürsel, Serap. (2012). “Kafkasya'da Güvenlik Sorunu ve Bunun Türk Dış Politikasında Yansılamaları”. Uluslararası Kafkasya Kongresi, 26 - 27 Nisan April 2012, (687-699). Kocaeli.
• Hacısalihoğlu, İlhan. Yaşar. (2006). 2Jeopolitik Düzlemde Güney Kafkasya”. Güney Kafkasya'ya Güncel Bakış Sempozyumu (s. 7-25). İstanbul: T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Müdürlüğü.
• Hatipoğlu, Osman. Gökhan. (2018). “Farklı Bir Kamu Kurumu Olarak TİKA: Örgüt Yapısının Dönüşümü Hakkında Bir Analiz”. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 99-116.
• Hille, Charlotte. (2010). State Building and Conflict Resolution in the Caucasus. Leiden-Boston: Brill.
• İsmayılov, Elnur. (2013). 221. Yüzyıl Rusya Dış Politika Doktrinleri'nde Güney Kafkasya ve Orta Asya Değerlendoirmesi2. Siyasal Bilimler Dergisi, 87-105.
• İyikan, Necati. (2011). Orta Asya Güney Kafkasya Siyasî Gelişmeler (1991-2010). İstanbul.
• Kadimoğulları, Buket. Yemen. (2019). Soğuk Savaş Sonrası Türkiye ve İran'ın Güney Kafkasya Politikaları. Ankara: Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Uluslararası İlişkiler Programı, Yüksek Lisans Tezi.
• Kamrava, Mehran. (2017). The Great Game in West Asia. Qatar: Georgetown University.
• Kanbolat, Hasan. (2001). “Rusya Federasyonu'nun Kafkasya Politikası ve Çeçenistan Savaşı”. Avrasya Dosyası, Rusya Özel, Kış Cilt: 6, Sayı: 4, : 165-179.
• Kantarcı, Şenol. (2014). “Soğuk Savaş Sonrası Gürcistan: Jeopolitiği ve Etnisite Sorunu”. Okan Yeşilot içinde, Hazar'dan Karadeniz'e Stratejik Bakış ( 227-256). İstanbul: Yeditepe.
• Kasım, Kamer. (2019). “Türkiye-Rusya İlişkilerinde Kafkasya Faktörü”. P. D. Prof. Dr. Emine İnanır içinde, Siyasi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Türkiye ve Rusya -2- (173-189). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kasım, Kamer. (2009). Soğuk Savaş Sonrası Kafkasya. Ankara: Usak Yayınları.
• Kazimirov, Vilademir. (2014). Peace to Karabakh: Russia’s Mediation in the Settlement of the Nagorno-Karabakh Conflict, . Moskow: VES MIR Publishers.
• Kılıç, Selami. (2017). “Türk-Alman Kaynakları Işığında Sovyet İhtilali Sonrasında Kafkasya”. Mehmet Okur, Bahadır Güney, Ülkü Köksal içinde, I. Dünya Savaşı'nda Karadeniz ve Kafkasya (s. 173-228). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Koca, Meryem. (2019). “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde ABD ve Rusya’nın Güney Kafkasya Politikaları”. ANADOLU Strateji Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 15-36.
• Montreux Boğazlar Sözleşmesi. (1936, Ağustos 5). Resmi Gazete. Ankara.
• Nuriyev, Elkhan. (2007). “EU Policy in the South Caucasus A view from Azerbaijan”. Center for European Policy Studies 3. Accessed April 17.
• Oktay, Hasan., & Cerrah, Ufuk. (2018). Uluslararası Politikada Kafkasya. Ankara: Hitabevi Yayınları.
• Oran, Baskın. (1994). “Türkiye'nin Balkan ve Kafkas Politikası”. Instltut de Relatlons Intun.tlon.leı et, (s. 271-278). Paris.
• Özarslan, Bahadır Bumin. (2012). “Soğuk Savaş Sonrası Karadeniz'de Güvenlik Politikaları ve Türk-Rus İlişkileri”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/1 (Yaz 2012), 135-166.
• Özel Altemir, Merve. 2019. “Dağlık Karabağ'ın İşgali Sonrası Türkiye-Ermenistan İlişkilerine Siyasî Etkilerinin İncelenmesi”. Ankara: T.C Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Uluslararası İlişkiler Programı.
• Özkan, Gökhan. (2010). 2Soğuk Savaş Sonrası orta Asya ve Kafkasya Ekseninde Türkiye-NATO-Rusya İlişkileri ve Türk Dış Politikası'na Yansımaları”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (12)1, 109-132.
• Özyılmaz, Emine. Vildan. ( 2013). “Geçmişten Günümüze Dağlık Karabağ”. Gazi Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 191-208.
• Peimani, Hooman. (2009). Conflict and Security in Central Asia and The Caucasus. Santa Barbara: ABC-CLIO.LLC.
• Polat, Doğan. Şafak. (2019). “Kafkasya’da Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan İttifakının Bölgesel Güvenliğe Etkileri”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 (2), 248-265.
• Sammut, Dennis., & Nikola , Cvetkovski. (1996). Confidence Building Matters: The Georgia-South Ossetia Conflict. London: VERTİC Papers.
• Sander, Oral. (1994). “Yeni Bir Bölgesel Güç Olarak Türkiye'nin Dış Politika Hedefleri”. Faruk Söylemezoğlu içinde, Türk Dış Politikasının Analizi (s. 419-424). İstanbul: Der Yayınları.
• Sapmaz, Ahmet. (2008). Rusya'nın Transkafkasya Politikası ve Türkiye'ye Etkileri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sarıahmetoğlu, Nesrin. (2014). “Hazar'ın Stratejik Önemi ve Bölgesel Güvenlik Tehditleri”. Okan Yeşilot içinde, Hazar'dan Karadeniz'e Stratejik Bakış (s. 7-61). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Sarıahmetoğlu, Nesrin. (2016). “Karabağ Sorununun Çözüm Sürecinde Türkiye ve Rusya”. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, III (2), 93-119.
• Suyundikov, Suinbay. (2021). “Dağlık Karabağ Savaşı’nın Çözümü Bağlamında Türkiye ve Rusya”, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 132-145.
• Sönmez, A. Sait. (2015). “Yakın Çevre Doktrini Bağlamında Yeltsin Dönemi Rusya Federasyonu'nun Bağımsız Devletler Topluluğu Ülkeleriyle İlişkileri”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 27, 1-9.
• Şal, Birol. (2009). “Soğuk Savaş Sonrası Süreçte Türkiye'nin Güney Kafkasya'ya Yönelik Dış Politika Açılımları”. İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalıtora Tezi.
• Tellal, Erel. (2010). “Zümrüdüanka: Rusya Federasyonu'nun Dış Politikası”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 65 (3), 189-236.
• Topal, Coşkun. (2015a). “Türkiye'nin Güney Kafkasya Politikası ve Gürcistan”. Turkish Studies. Volume 10/1 Winter, 753-770.
• Topal, Coşkun. (2015b). “Türkiye'nin Güney Kafkasya Politikası ve Ermenistan ile İlişkileri”. Turkish Studies, Volume 10/2 Winter, 963-978.
• Tüysüzoğlu, Göktürk. (2017). “Rusya Dış Politikası’nın Etkin Silahı: Donmuş Çatışma Bölgeleri”. Güvenlik Stratejileri Yıl: 13 Sayı: 26 , 185-219.
• Yalçınkaya., Alaeddin. (2006). Kafkasya'da Siyasî Gelişmeler: Etnik Düğümden Küresel Kördüğüme. Ankara: Lalezar Kitabevi.
• Yılmaz: , Salih & Yakşi, Abdullah. (2016 ). “Osmanlı Devleti’nden Günümüze Türk Rus İlişkileri”. TYB Akademi, 9-57.