Kavramdan Harekete Kuva-yı Milliye

Yıl 2023, , 106 - 141, 29.10.2023

Funda Selçuk Şirin

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1334875

Öz

İmparatorluktan ulus devlete geçiş sürecinin en temel özelliklerinden biri uzun soluklu savaşlardı. Kaybedilen savaşlar sonucunda giderek daralan ülke sınırları, siyasi, sosyal, ekonomik ve toplumsal pek çok ve önemli değişime zemin hazırladı. Ancak bu uzun soluklu savaşlar aynı zamanda ulus devlet inşa sürecinin önemli dinamiklerinden biri de oldu. Savaşlarla şekillenen bu kaotik ortamın, Türkler açısından en belirgin özelliği var olmak ve yaşamak için savaşmak zorunluluğu olmuştur. Osmanlı Devleti’nin paylaşım planlarının uygulandığı I. Dünya Savaşı, imparatorluğun sonunu getirirken mütareke dönemi ve Kurtuluş Savaşı, Anadolu’da bir ulus devletin temellerini attı. Kuva-yı Milliye, bu süreçte kullanılan temel ve baskın kavramlardan biridir. Dar anlamıyla bir teşkilat geniş anlamıyla ise bir zihniyeti ifaden Kuva-yı Milliye, özellikle Balkan Savaşları’ndaki kullanımıyla Milli Mücadele yıllarındaki Kuva-yı Milliye teşkilat ve zihniyetine temel olmuştur. Kuva-yı Milliye kavramını ele aldığımız çalışmamızda tarihsel süreç içinde kavramın ortaya çıkışı, kavrama yüklenen farklı anlamlar üzerine odaklanacağız. Özellikle Milli Mücadele yıllarındaki Kuva-yı Milliye yapısı üzerinde durarak hem teşkilat hem de bir zihniyet olarak hangi anlam ve içerik ile kullanıldığını tespit edeceğiz. Bu bağlamda Kuva-yı Milliye’nin İstanbul ve Ankara hükümetleri tarafından nasıl, hangi anlam ve kavramlarla birlikte kullanıldığını da belirteceğiz. Çalışmanın devamında Kuva-yı Milliye’nin sadece savaş yıllarında değil sonraki dönemlerdeki kullanım şeklide ele alınılacaktır. Bu bağlamda konuyla ilgili birinci el kaynaklar, dönem basını, hatıralar yanında ele alınan dönemin edebi literatürü de kullanılarak bir içerik analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuva-yı Milliye, Milli Mücadele, Müdafaa-ı Hukuk, Misak-ı Milli, Milli Mücadele

From Concept to Movement: Kuva-y Milliye Special Issue

Öz

One of the fundamental features of the process from Empire to national state was the long-termed wars. The country’s boundaries, which were gradually contracted as to lost wars, paved way to many social, political and economic changes. However, these long-termed wars became significant dynamic of the process of nation-state’s foundation. The most prominent feature of this chaotic environment shaped by wars for the Turks was the obligation to exist and to wage war to live. In the time of First World War, when the division plans were fostered for the Ottoman Empire, brought to an end to the Empire, also, Armistice Period and the War of Independence laid the foundation of a new nation-state in Anatolia. National Forces was among the main and dominant concepts of that time. National Forces means an organization in the strict sense while it indicates a mentality in broad terms. Particularly with its use in Balkan Wars, it became base for National Forces’ organization and mentality in the years of National Struggle. This study deals with the emergence of the concept in the historical process and the meaning it gained over time.

Anahtar Kelimeler

National Forces, National Struggle, Defence of National Rights, National Pact

Kaynakça

• Abadan, Yavuz. 1971. Mustafa Kemal ve Çetecilik, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Acaroğlu, Türker.1941. “93 Harbi ve Edebiyatımız” Ülkü Halkevleri Dergisi, Cilt: 17 Sayı: 97-102, s. 440-444. Adıvar, Halide Edip.2015. Vurun Kahpeye, İstanbul: Can Yayınları.
• Ağaoğlu, Samet.1981. Kuvayı Milliye Ruhu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Akın, Rıdvan.2008. TBMM Devleti (1920-1923), Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksakal, H.2009. “Güler Yüzlü” bir Sosyalist, ilkeli bir Siyasetçi: Mehmet Ali Aybar’ın Türk Siyasal Yaşamındaki Yeri ve Önemi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, ss. 79-102
• Akşin, Sina.1992. İstanbul Hükûmetleri ve Milli Mücadele - Son Meşrutiyet (1919–1920), C. 2, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Albayrak, Mustafa.1998. Milli Mücadele Dönemi’nde Batı Anadolu Kongreleri (17 Mart 1919-2 Ağustos 1920), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Apak, Rahmi.1990. İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Aralov, Semiyon Ivanoviç.1967. Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları, (Çev.) Hasan Ali Ediz, İstanbul: Burçak Yayınevi.
• Argunşah, Hülya.2000. “Millî Edebiyat”, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Arı, Kemal. 2014. ”İstiklal Harbinde Türk Ordusunun Yapılanması ve Düzenli Orduya Geçiş”, Türk istiklal Harbinde Kuva-yı Milliye, Düzenli Ordu ve Cepheler, Ankara: Genel Kurmay Yayınevi.
• Atatürk, Mustafa Kemal.1970.Nutuk, 2 Cilt, İstanbul : Milli Eğitim Basımevi
• Atatürk’ün Milli Dış Politikası, C. I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri.1989. C.I, Ankara: Türk tarih Kurumu Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri.1992. Cilt: II (1906-1938), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Atay, Falih Rıfkı.1933. “Kuvayı Milliye”, Kadro, Sayı: 16, s.3.
• Atay, Falih Rıfkı.1980. Çankaya, İstanbul: Bateş Yayınları.
• Avcıoğlu, Gürcan Şevket. 2013. “Kriz Dönemlerinde Sosyal Bütünleşme: Milli Mücadele Örneği”, Tarihin Peşinde, Sayı: 10, s.155-170.
• Aybars, Ergün.2000. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. I, İzmir: Ercan Kitabevi.
• Aydemir, Şevket Süreyya. 1981. Aydemir Tek Adam, Cilt:2, (1919-1922), İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Aydemir, Şevket Süreyya .1981. Tek Adam. Cilt: 2 (1919-1922), İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Aydın, Mustafa.2005. “Bir Milli İslamcılık Serüveni: Mücadelecilik” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 452-468.
• Aydınoğlu, E. 2013. “Hikmet Kıvılcımlı ve 1960’lar Türkiye Solu”, Dr Hikmet Kıvılcımlı Sempozyumu, İstanbul, ss. 75-92.
• Bakır, Sinan. 2022.“Çete Romanında Milli Bilincin Uyanışı: Hatay Örneği”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Yıl 8, Sayı: 17 (Güz), ss..263-265.
• Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuvayı Millîye Hatıraları (1919 1920).1967. Ankara: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Banoğlu, Niyazi.1986. “Milli Kongre ve Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: III, Sayı: 7, ss.19-29.
• Bayar, Celal.1997. Ben de Yazdım: Milli Mücadeleye Giriş̧, Cilt: 7, İstanbul: Medya Ofset.
• Baykal, Bekir Sıtkı.1974. Tarih Terimleri Sözlüğü, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayraktar, Bayram.2020. Kurtuluş Savaşı’nda Millîyetçi ve Devrimci Nitelikte Millî Halk Ayaklanması Olarak Kuva-yi Millîye Üzerine Tarihsel ve Kuramsal Bir Yaklaşım, Çağdaş
• Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi XX/40, ss28-29.
• Belen, Fahri.1983. Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Beşikçi, Mehmet.2015.“Başıbozuk Savaşçıdan ‘Makbul’ Tebaaya: 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlı Ordusunda Çerkez Muhacirler”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23, ss.85-123
• Beyoğlu, Süleyman.2009. Milli Mücadele Kahramanı Giresunlu Osman Ağa: Yayınlanmamış Bilgi ve Belgelerle, İstanbul: Bengi Yayınları.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik.1992. Trakya’da Milli Mücadele, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bilgiç, A.Timur.2012. Tarih Terimleri Sözlüğü İstanbul:Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Bilgin, Mehmet.2008. Rus İşgalinde Trabzon Direnişi, Trabzon: Serander Basın Yayıncılık.
• Bora, Tanıl.2018. Cereyanlar Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulut, Taner.2009. “Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu”, ÇTTAD, VIII, Sayı: 18-19 (Bahar-Güz ), s.332-345.