THE LEGENDS TOLD ABOUT "FATMA ANA"

Yıl 2015, , 106 - 115, 06.02.2015

Satı Kumartaşlıoğlu

https://doi.org/10.33692/avrasyad.175245

Cited By: 5

Öz

Hazrat Fatima became to a legendary identity with the Fatma Ana name scraped from the date identity in the Turkish culture. Her owned religious and sacred role has been effective in the Turkish-İslam word to her gaining legendary an identity. This role of Fatma Ana integrated with idea of dominant spirit in old Turkish culture and became Fatma Ana cult. There are many beliefs and practices and legens described related to these in the Fatma Ana cult. It is important that folklorist evaluate together beliefs and practices with literary texts in the cult research. It is important that the legends described about Fatma Ana in this respect as well. In this study, evaluated the role of Fatma Ana in the legends, also studied cultural codes and motives of these legends.

Anahtar Kelimeler

Fatma Ana, cult, legend, belief, practice

FATMA ANA ÜZERİNE ANLATLAN EFSANELER

Öz

Hz. Fatma, Türk kültüründe tarihî kişiliğinden sıyrılarak Fatma Ana adıyla efsanevî bir kişiliğe dönüşmüştür. Onun efsanevî bir kimlik kazanmasında, Türk-İslâm dünyasında sahip olduğu dinî ve kutsî mevki etkili olmuştur. Fatma Ana’nın bu rolü, eski Türk kültüründeki “iye” anlayışı ile bütünleşmiş ve Fatma Ana kültü oluşmuştur. Fatma Ana kültü içerisinde Fatma Ana’ya bağlı pek çok inanış ve uygulama ile bunlara bağlı olarak anlatılan efsaneler mevcuttur. “Kült” temelli araştırmalarda halkbilimcilerin inanış ve uygulamalar ile edebî metinleri bir arada değerlendirmeleri önemlidir. Fatma Ana kültüne bağlı olarak anlatılan efsaneler de bu açıdan örnek arz etmektedir. Bu çalışmada efsanelerde Fatma Ana’nın rolü ele alınmış, ayrıca bu efsanelerin kültürel kodları ve motifleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fatma Ana, kült, efsane, inanış, uygulama.

Kaynakça

• Yazılı Kaynaklar
• BAYAT, Fuzuli, (2007), Türk Mitolojik Sistemi (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji), C. 2, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• BEYDİLİ, Celal, (2005), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, (Çeviren: Eren Ercan), Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
• BORATAV, Pertev Naili, (1969), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ESİN, Emel, (1978), İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş (Türk Kültürü El-Kitabı, II, Cilt I/b’den Ayrı Basım), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• XÜRREMQIZI, Afaq, (2002), Azərbaycan Mərasim Folkloru (Türk ve Dünya Halkları Folkloru ile Tarixi-Mükayiseli, Araşdırma), Bakı: “Seda” Neşriyatı.
• İNAN, Abdülkadir, (1998), Makaleler ve İncelemeler, I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir, (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KALAFAT, Yaşar, (2007), Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları I, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KALAFAT, Yaşar, (2008), Türk Kültürlü Halklarda Türk Halk İnançları Pir-i Türkistan Ahmet Yesevi Sultan, Ankara: Berikan Yayınevi.
• KARA, Ruhi, (1994), Erzincan Efsaneleri Üzerine Bir Araştırma, Ankara: Erzincan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Yayınları.
• KUMARTAŞLIOĞLU, Satı, (2012), Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Balıkesir.
• OLGUNSOY, Berna, (2007), Balıkesir Yöresinden Derlenmiş Bitki ve Hayvanlarla İlgili İnanış ve Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma, T.C. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir.
• OSAN, Mustafa, (2006), Kuzeydoğu Denizli Yöresinde Anlatılan Efsaneler, T.C. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Halkbilimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• ÖNGEL, Gülnur, (1997), Denizli Halk Hekimliğinde Ocaklar, T.C. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, Denizli.
• ÖZTÜRK, Emine, (2010), “Hz. Fatma Kültü”, Toplum Bilimleri, 4 (8): 127-144.
• RAYMAN, Hayrettin, (2001), Bayburt Efsaneleri, Bayburt: Bayburt Belediyesi Kültür Yayınları.
• SAKAOĞLU, Saim (1976). 101 Anadolu Efsanesi, İstanbul: Damla Yayınevi.
• SAKAOĞLU, Saim, (1980), Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.
• Sakaoğlu, Saim, (2009), Efsane Araştırmaları, Konya: Kömen Yayınevi.
• TACEMAN, Ahmet, (1995), Türk Fin-Ugor, Moğol-Mançu Toplulukları İnanışları Zemininde Bulgaristan Türkleri İnanışları veya Türk Kimliği, Ankara: Üçbilek Matbaası.
• TANYU, Hikmet, (1982), “Fatma Anamız (Fadime Anamız) ve El ile İlgili İnançlar Üzerine Kısa Bir Araştırma”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri IV. Cilt Gelenek-Görenek ve İnançlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 479-495.
• TÜRKMEN, Fikret, (1999), “Eski Türklerin İnançlarında Tabiat Kültü”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 3: 175-181.
• ÜÇER, Müjgan, (1975), “Anadolu Folklorunda ‘Fadime Ana’”, Türk Folkloru Araştırmaları Yıllığı 1975, Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 147-156.
• ÜÇER, Müjgan, (1981), “Türk Folklorunda ‘Fadime Ana’ (II)”, Türk Folkloru Araştırmaları 1981/1, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 113-120. Sözlü Kaynaklar
• (K1) Mukadder İleri, 1961, ilköğretim, Afyonkarahisar/Anıtkaya.
• (K3) Fatma Keser, 1959, ilköğretim, Balıkesir/Edremit/Arıtaşı.
• (K2) Elif Kar, 1977, ilköğretim, Balıkesir/Edremit/Tahtakuşlar.
• (K4) Ali Özdemir, 1948, ilköğretim, Afyonkarahisar/Sandıklı/Selçik.
• Elektronik kaynaklar
• Elektronik Kaynak 1: http://tr.wikipedia.org/wiki/Kuymak (Erişim Tarihi: 17.9.2014)
• Elektronik Kaynak 2: http://www.besiktasmuftulugu.gov.tr/Hz.Ali+ile+Hz.Fatma’nın+Evliliği
• AKBAŞ, Abdurrahman (2005). “Hz. Ali İle Hz. Fatma’nın Evliliği”, Diyanet Aylık Dergisi (Erişim Tarihi: 01.01.2015).
• Elektronik Kaynak 3: http://www.facebook.com/media/set/?set=a.441257812599911.100897.143020365756 992&type=3
• KÖSE, Tarkan (2012). Bir Çok Köyün Tarihi İpek Yolu Köprüsü (Erişim Tarihi: 20.11.2012)