SALÂH BİRSEL’İN DÖRT KÖŞELİ ÜÇGEN’İ VE DENEME-ROMAN ÜZERİNE

Yıl 2019, , 444 - 455, 24.03.2019

HÜLYA Bayrak Akyıldız

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543828

Öz

Dört Köşeli Üçgen edebiyatımızda daha çok denemeciliğiyle tanınmış olan Salâh
Birsel’in tek romanıdır. Roman 1957 yılında yazılmıştır ve yazıldığı döneme göre
değerlendirildiğinde deneysel bazı yeniliklere yer verdiği görülür. Yazar, romanın “Türk
edebiyatının ilk düşünce romanı” olduğu iddiasındadır. Bu büyük iddia bir yana metnin roman
olarak nitelendirilmesi zordur. Birsel’i bir deneme yazarı olarak tanıyan bir okur, romanda
denemeciliğinin dil, üslup ve içerik alanlarında sürdüğünü kolaylıkla tespit edebilir. Bu metne bir
deneme-roman ya da deneysel roman denebilir. Romanın yayımlandığı yıllarda estetik
modernizmin melezleştirdiği edebi türlerin örnekleri yaklaşık elli yıldır görülmekteydi. Bu nedenle
türlere ilişkin kesin niteliklerden bahsetmek mümkün değilse de bu örnekte görüldüğü gibi bir
türe ilişkin alışılagelmiş yazma biçimlerinin yeni denenen türü istila ettiği tespit edilebilir.
Dolayısıyla romanın melezleşmeden ziyade deneme tarzında kaleme alınmış romana örnek
oluşturduğu söylenebilir. Deneme ile roman arasındaki en önemli fark ikincinin kurmaca
olmasıdır. Halbuki metinde kurmaca dünyasının iç tutarlılığı yoktur. Romanın sonunda
başvurulan üstkurmaca ile metnin kurmacalığının okura hatırlatılması, gerek modern
romanlarda gerekse o yıllarda teşekkül etmeye başlamış olan postmodern romanda
gördüğümüz bir özelliktir. Ancak burada, kurmaca ile gerçek ayrımının ortadan kalkması ya da
yazarın gerçeğin kurmacalığını göstermek istemesi gibi amaçlardan ziyade gerçekçi başlayıp
fantastiğe doğru yol almış kurgunun girdiği çıkmazdan kurtarılması için üstkurmacaya
başvurulduğu görülür. Bu makale Dört Köşeli Üçgen’in anlatı özellikleri, özellikle de kurmaca
olmayan bir tür olarak denemeyle ilişkileri üzerine bir değerlendirme denemesidir. 

Anahtar Kelimeler

Dört Köşeli Üçgen, Salâh Birsel, Roman, Deneme, DenemeRoman, Anlatı

Kaynakça

• .