EŞİKK ALTI BOŞ DEĞİLDİR: “EŞİK” KAVRAMININ TÜRK DÜŞÜNCESİNE YANSIMALARI

Yıl 2019, , 151 - 162, 30.06.2019

Dilek Türkyılmaz

https://doi.org/10.33692/avrasyad.590608

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan eşik kavramı temel ve yan
anlamlarıyla ele alınmış ve Anadolu sahası ve Türk dünyasından örnekler verilerek kelimenin
metaforik anlamları üzerinde durulmuştur. Tasavvufta ve Bektaşîlikte bu kelimeye yüklenen
anlam ve değer konusu üzerinde de durulmuş ve buradaki anlamından hareketle Divân
edebiyatında eşik kelimesiyle ne anlatılmak istendiği kısaca izah edilmeye çalışılmıştır. Eşiğin
Türk mitolojisinde neye karşılık geldiği üzerinde durulmuş, farklı anlamlar ve fonksiyonlar
yüklenen bu kavramın, canlılığını Türkler‟in gündelik hayatına yansıyan inanma ve rütüellerinde
günümüze kadar takip etmenin mümkün olduğu görülmüştür. Anadolu ve diğer Türk
coğrafyalarında hala yaşayan eşik inanışlarından örnekler verilmiş, bu kavram etrafında oluşan
inanç sisteminin bir gereği olarak eşiğin bir an evvel terk edilmesi gereken bir yer olması
gerektiği, iki ayrı atmosferin, iki ayrı iklimin, iki ayrı dünyanın, iki ayrı akımın, iki ayrı havanın, iki
ayrı durumun, iki ayrı sürecin, arasında kalan yer olduğu ve olması gereken şeyin eşiğin sadece
geçiş için kullanılması olduğu sonucuna varılmıĢtır. Bu bağlamda Türk inanç ve düĢünce
sisteminde içinde yer alan iye anlayıĢı doğrultusunda eĢik iyesi ve kapı iyesi kavramları da ele
alınmıştır. İslamî kültürde eşik ile ilgili bu uygulamalar değişmemekle birlikte eşik Hz. Ali‟nin ve
çocuklarının sembolüne dönüşmüştür. Beşik- Eşik- Keşik sözleriyle ifade edilen hayatın geçiş dönemlerini de birer eşik olarak ele bu çalışma, Arnold Van Gennep, Mircea Eliade, Victor
Turner, gibi ünlü araştırmacıların ele aldıkları ritüel, inisiasyon, erginlenme gibi kavramlarla bu
bakış açısını desteklemeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eşik, Eşik İyesi, tasavvuf, geçiş dönemleri, ritüel, erginlenme

Kaynakça

• .