TÜRK HALKLARININ MİTLERİ VE DESTANLARINDA EVRENSEL KAVRAMLARIN DÜZENİ

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 1203 - 1210, 24.03.2019

Şakir Ibrayev

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543622

Öz

Kazak mitlerinin türleri ve onların çıkış tarihi eski Türklerin mitolojik dünya görüşleri ile
sıkı bir bağlantısı vardır. Eski Türklerin mitleri yazma eserlerinde bölümler halinde saklanmıştır.
Onları derleme ve düzenleme Türkoloji’de çok zorluklarla karşılaşılmakta. Özellikle Türk
halklarının mitleri bu güne kadar derlenip tek tek incelenmemiştir. Kazak mitlerini özel olarak
incelemek için onun türlerini içeriğini ve yapısal özelliklerini genel olarak düzenlenmelidir.
Makalede Kazak kozmogonik, antopogonduk, totemsel, eshatologiyalık mitleri incelenmektedir.
Günümüz folklorunda mit ve destan arasındaki tipolojik ilişkilerin neler olduğu değerlendirilmiş
ve bunların iki farklı türe ayrılmaları konusu işlenmiştir. Mit ve destanın ortak özellikleri üzerinde
durulup değerlendirmelerde bulunmuştur. Destan, mit ve tarih arasındaki ilişkiye değinilmiştir.
Türk haklarının mit ve kahramanlık tipolojik durumu hakkında değerlendirmelerde
bulunulmuştur. Mitten destana geçen tip ve olayların neler olduğu incelenmiştir. Mitlerin kurulum
özelliklerinin dünya görüşü ile inanç temelinde oluşumları ele alınmış ve bunlardan örnekler
vererek konunun değerlendirmesi yapılmıştır. Şamanlık inanç temeline dayanan mit ve destan
kurulumunda önemli meselelerden birisi olan şamanın başka dünya ile transa geçmesi meselesi
arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. Mitin konu iskeletinin destana nasıl dönüştüğü açıklanmıştır.
Canavar düşman tipinin Türk halklarının mit ve destan anlatımlarındaki görünüşü örnekler
üzerinden anlatılmıştır. Mitolojik anlatımların destana dönüşmesindeki değişim ve karakter tipleri
analiz edilmiş ve bunların destan örnekleri ile değerlendirilmesi yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kazak Miti, Kozmaogonik, Antropogondik, Totemdik, Eshatologiyalık, Tipoloji

Kaynakça

• .