Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

ARZU İLE KANBER HİKÂYESİNİN YENİ BİR VARYANTI VE ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 23, 20 - 44, 15.09.2020
https://doi.org/10.33692/avrasyad.754057

Öz

Çalışma konusu, Arzu ile Kanber hikâyesinin, “Leipzing Üniversitesi Kütüphanesi İslam El Yazmaları bölümündeki katalog kaydı Fleischer, 548/2”de kayıtlı olan varyantıdır. Bu varyantta hikâyenin adı “Ḳıṣṣa-yıḲanber” olarak geçmektedir. 14 varaktan oluşan bu hikâye, nesih hattı ile yazılmış olup genel olarak hareke kullanılmamıştır. Bu özellikleri olan yazmanın ilmî transkripsiyon alfabesiyle metni ortaya konmuştur.Arzu ile Kanber Hikâyesi’nin Türk ve dünya kütüphanelerinde bulunan birçok varyantı ile ilgili detaylı çalışmalarhem halk bilimi, hem de dil alanında yapılmıştır; ancak çalışmadaki varyant, çalışılan mevcut varyantların muhtemelen sözlü kültür dönemine en yakın, en kısa ve en eski varyantlarındandır. Çalışmada öncelikle yazmanın tavsifi yapılmış; daha sonra halkbilimi açısından ele alınmış, benzer çalışmalardaki varyantlarla hikâyenin motifleri, hikâyedeki şiirlerin incelenmesi vb. bazı hususlarda karşılaştırılması yapılmış, Arzu ile Kanber hikâyesinin tasnifteki yeri verilmiş,hikâyenin epizotları çıkarılmış ve eserin söz varlığıile dil özellikleri verilmeye çalışılmıştır.
Mensur-manzum karışık olarak yazılmış anonim bir halk hikâyesi olan ve dili oldukça sade ve akıcı olan Arzu ile Kanber’in Osmanlı Türkçesi içerisinde yazılmış olmasına rağmen EAT’den izler taşıdığı söylenebilir. Hikâyenin tam olarak ne zaman ve nerede çıktığı bilinmemekle birlikte incelemeye tabi tutulan bu varyant, H. 999 (M. 1590-91)şerhlidir. Bu metinden hareketle Arzu ile Kanber hikâyesinin oluşum tarihinin XVI. yy’ın ilk yarısı ya da daha önceki bir tarihte şekillendiği, ilk yazılı metinlerle taş baskısı metinler arasında önemli farklılıklar oluştuğu görülmüş ve bu hususlar çalışmada detaylandırılmıştır.

Kaynakça

  • “araz mad.”, TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), (2020/sözlük.gov.tr). BULAK, Şahap (2017) Karşılaştırmalı Tarihî Türk Yazı Dilleri Grameri (Fiil Çekimi), İstanbul:Kesit Yayınları.
  • “deyi mad.”, TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), (2020/sözlük.gov.tr).
  • BORATAV, Pertev Naili (2014) Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Tarih Vakfı, İstanbul.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul (2000) Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ, Ankara.
  • DURDIYEVA, Amangül (2000) Arzu İle Kamber Destanının Varyantları Üzerine Bir İnceleme, Bilig-12/Kış, s.45-62.
  • DUYMAZ, Ali (1996) Nevruz Bey Hikâyesi, Milli Folklor, Aydın.
  • ELÇİN, Şükrü(1993) Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları: Ankara.
  • ERASLAN, Kemal (1970) “Doğu Türkçesinde Ek Uyumsuzluklarına Dair”, TDED, C. XVIII, s. 113-124.
  • ERDEM, Mehmet Dursun (2006) “Ağızlardan Etkilenme Derecelerine Göre Osmanlı ve Eski Anadolu Türkçesi Metinleri ve Bu Metinlerin Diline Kaynaklık Eden Ağızlar”, İlmî Araştırmalar, S. 22, Güz/2006, s. 83-110.
  • ERDEMLİ, Gizem Buse (2019) Türk Halk Hikâyeleri Ve Halk Türküleri Arasındaki İlişkiler(Anadolu Sahası Köroğlu Ve Arzu İle Kamber Örneği), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Türk Halkbilimi, Ankara.
  • ERGİN, Muharrem (1985)Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • KORKMAZ, Türkan (2017) Arzu İle Kanber Hikâyesi, (Milli Kütüphane Nüshası 06 Mil Yz A 8618 ve Konya Nüshası 42 Kon 1882/2)(İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım), T.C.Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim DalıTürk Dili Bilim Dalı, İstanbul.
  • mefte mad., TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), [2020, sozluk.gov.tr]
  • mefte mad., TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), [2020, sozluk.gov.tr]
  • KUNOS,Ignacz (1892) “Türkische Wolksromane in Klein Asien”, Ungarische Revue, Budapeşte 12-13: 453-468.
  • KÖSE, Nerin (y.y.) “Türk Halk Hikâyelerinin Tasnifi Hakkında”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri, c.II, s. 97-104.
  • SAKAOĞLU, Saim(2011) Halk Hikâyeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları. SEV, Gülsel (2007) Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • ŞİMŞEK, Esma (1987) Arzu ile Kamber Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Elazığ.

ARZU İLE KANBER HİKÂYESİNİN YENİ BİR VARYANTI VE ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 23, 20 - 44, 15.09.2020
https://doi.org/10.33692/avrasyad.754057

Öz

Çalışma konusu, Arzu ile Kanber hikâyesinin, “Leipzing Üniversitesi Kütüphanesi İslam El Yazmaları bölümündeki katalog kaydı Fleischer, 548/2”de kayıtlı olan varyantıdır. Bu varyantta hikâyenin adı “Ḳıṣṣa-yıḲanber” olarak geçmektedir. 14 varaktan oluşan bu hikâye, nesih hattı ile yazılmış olup genel olarak hareke kullanılmamıştır. Bu özellikleri olan yazmanın ilmî transkripsiyon alfabesiyle metni ortaya konmuştur.Arzu ile Kanber Hikâyesi’nin Türk ve dünya kütüphanelerinde bulunan birçok varyantı ile ilgili detaylı çalışmalarhem halk bilimi, hem de dil alanında yapılmıştır; ancak çalışmadaki varyant, çalışılan mevcut varyantların muhtemelen sözlü kültür dönemine en yakın, en kısa ve en eski varyantlarındandır. Çalışmada öncelikle yazmanın tavsifi yapılmış; daha sonra halkbilimi açısından ele alınmış, benzer çalışmalardaki varyantlarla hikâyenin motifleri, hikâyedeki şiirlerin incelenmesi vb. bazı hususlarda karşılaştırılması yapılmış, Arzu ile Kanber hikâyesinin tasnifteki yeri verilmiş,hikâyenin epizotları çıkarılmış ve eserin söz varlığıile dil özellikleri verilmeye çalışılmıştır.
Mensur-manzum karışık olarak yazılmış anonim bir halk hikâyesi olan ve dili oldukça sade ve akıcı olan Arzu ile Kanber’in Osmanlı Türkçesi içerisinde yazılmış olmasına rağmen EAT’den izler taşıdığı söylenebilir. Hikâyenin tam olarak ne zaman ve nerede çıktığı bilinmemekle birlikte incelemeye tabi tutulan bu varyant, H. 999 (M. 1590-91)şerhlidir.Bu metinden hareketle Arzu ile Kanber hikâyesinin oluşum tarihinin XVI. yy’ın ilk yarısı ya da daha önceki bir tarihte şekillendiği, ilk yazılı metinlerle taş baskısı metinler arasında önemli farklılıklar oluştuğu görülmüş ve bu hususlar çalışmada detaylandırılmıştır.

Kaynakça

  • “araz mad.”, TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), (2020/sözlük.gov.tr). BULAK, Şahap (2017) Karşılaştırmalı Tarihî Türk Yazı Dilleri Grameri (Fiil Çekimi), İstanbul:Kesit Yayınları.
  • “deyi mad.”, TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), (2020/sözlük.gov.tr).
  • BORATAV, Pertev Naili (2014) Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Tarih Vakfı, İstanbul.
  • ÇOBANOĞLU, Özkul (2000) Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Akçağ, Ankara.
  • DURDIYEVA, Amangül (2000) Arzu İle Kamber Destanının Varyantları Üzerine Bir İnceleme, Bilig-12/Kış, s.45-62.
  • DUYMAZ, Ali (1996) Nevruz Bey Hikâyesi, Milli Folklor, Aydın.
  • ELÇİN, Şükrü(1993) Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları: Ankara.
  • ERASLAN, Kemal (1970) “Doğu Türkçesinde Ek Uyumsuzluklarına Dair”, TDED, C. XVIII, s. 113-124.
  • ERDEM, Mehmet Dursun (2006) “Ağızlardan Etkilenme Derecelerine Göre Osmanlı ve Eski Anadolu Türkçesi Metinleri ve Bu Metinlerin Diline Kaynaklık Eden Ağızlar”, İlmî Araştırmalar, S. 22, Güz/2006, s. 83-110.
  • ERDEMLİ, Gizem Buse (2019) Türk Halk Hikâyeleri Ve Halk Türküleri Arasındaki İlişkiler(Anadolu Sahası Köroğlu Ve Arzu İle Kamber Örneği), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Türk Halkbilimi, Ankara.
  • ERGİN, Muharrem (1985)Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • KORKMAZ, Türkan (2017) Arzu İle Kanber Hikâyesi, (Milli Kütüphane Nüshası 06 Mil Yz A 8618 ve Konya Nüshası 42 Kon 1882/2)(İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım), T.C.Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim DalıTürk Dili Bilim Dalı, İstanbul.
  • mefte mad., TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), [2020, sozluk.gov.tr]
  • mefte mad., TDK /Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), [2020, sozluk.gov.tr]
  • KUNOS,Ignacz (1892) “Türkische Wolksromane in Klein Asien”, Ungarische Revue, Budapeşte 12-13: 453-468.
  • KÖSE, Nerin (y.y.) “Türk Halk Hikâyelerinin Tasnifi Hakkında”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri, c.II, s. 97-104.
  • SAKAOĞLU, Saim(2011) Halk Hikâyeleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları. SEV, Gülsel (2007) Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • ŞİMŞEK, Esma (1987) Arzu ile Kamber Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Elazığ.
Toplam 18 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Fidan Uğur Çerikan 0000-0002-5913-9715

Sinan Kazancı 0000-0003-4376-7773

Yayımlanma Tarihi 15 Eylül 2020
Gönderilme Tarihi 17 Haziran 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Cilt: 8 Sayı: 23

Kaynak Göster

APA Uğur Çerikan, F., & Kazancı, S. (2020). ARZU İLE KANBER HİKÂYESİNİN YENİ BİR VARYANTI VE ÇÖZÜMLEMESİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(23), 20-44. https://doi.org/10.33692/avrasyad.754057

 27448 27618 27616   27615  27574 27609   27627


Avrasyad''de yayınlanan makaleler, Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır. Bilimsel araştırmaları kamuya ücretsiz sunmanın bilginin küresel paylaşımını artıracağı ilkesini benimseyen dergi, tüm içeriğine anında açık erişim sağlamaktadır. Makalelerdeki fikir ve görüşlerin sorumluluğu sadece yazarlarına ait olup Avrasyad''nin görüşlerini yansıtmazlar. Kullanım Şartları ve Gizlilik Politikası