SES-ANLAM-DUYGU İLİŞKİSİNİ KAVRAMADA FONOLOJİK FARKINDALIĞIN ROLÜ: BİR DURUM ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 26, 313 - 330, 17.03.2021

Behice Varışoğlu Levent Şahin

https://doi.org/10.33692/avrasyad.895698

Öz

Dil farkındalığı bireyin dili doğru ve etkili kullanımına yönelik geliştirdiği bilinçli davranışlar
ve durumlar bütünüdür. Dil farkındalığı terimi; morfolojik, sentaktik, fonolojik, semantik,
pragmatik farkındalık gibi birçok alt farkındalığı kapsayan bir üst çatı görünümündedir. Bu
bağlamda bu çalışmanın amacı, ses-duygu/anlam/mesaj ilişkisini, öğrencilerin görüşleri
doğrultusunda ortaya koymak, farklı okul türlerindeki ortaöğretim on birinci sınıf öğrencilerinin
Necip Fazıl KISAKÜREK’in Çan Sesi şiirinde hangi sesleri fark ettiğini belirlemek ve bu seslerin
şiirin teması bağlamında, şiirin mesajı ve anlamıyla olan ilişkisini ortaya koymaktır. Bu
çalışmada durum çalışması (case studies) deseni kullanılmıştır. Çalışmanın örneklem grubu
Giresun ilinde bulunan üç farklı lisede öğrenim gören toplam 142 on birinci sınıf öğrencisidir.
Örneklem grubu seçilirken kolay ulaşılabilir örnekleme tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın verileri
araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış bir ölçme aracı ile toplanmıştır. Verilerin
analizinde betimsel çözümleme tekniklerinden yararlanılmış ve veriler frekans ve yüzde
değerleriyle sunulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre çalışmaya katılan öğrencilerin en fazla
fark ettikleri sesler ç ve ş sesleridir. Fark edilen seslerle bağlantılı olarak öğrencilerin en çok
hissettikleri duygunun korku ve ürperti olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin %71,6’sı şiirdeki
seslerle şiirin ana duygusu arasında ilişki olduğunu belirtmişlerdir. Cinsiyet açısından sonuçlara
göre, kızların %81,7’si ve erkeklerin %70,8’i korku duygusu ile ç sesinin ilişkili olduğunu
belirtmişlerdir. Farklı okul türlerinde ise en çok fark edilen sesin ç sesi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ses,, anlam,, duygu,

Kaynakça

• ADIYAMAN, Ceyda, (2010), “Türkçede Ses Ve Anlam İlişkisi Üzerine Bir İnceleme”, III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, (Ed. İlyas Yazar), İzmir.
• AKSAN, Doğan, (2013), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim (II. Cilt), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ALLOR, Jill Howard, (2002), “The Relationships Of Phonemic Awareness And Rapid Naming To Reading Development”, Learning Disability Quarterly, S. 25, s. 47-57.
• ANTHONY, Jason L., ve FRANCİS, David J. (2005), “Development Of Phonological Awareness”, Current Directions in Psychological Science, C. 14, S. 5, s. 255-259