BAŞBAKAN CELAL BAYAR’IN ATİNA ZİYARETİ ve TÜRK-ELEN MUNZAM PAKTI’NIN İMZALANMASI (27-30 NİSAN 1938)

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 27, 489 - 505, 16.06.2021

Kadri Unat

Öz

Bu makalenin birbirini tamamlayan iki ana teması bulunmaktadır. Birincisi Başbakan Celal Bayar’ın 27-30 Nisan 1938 tarihleri arasındaki Atina ziyareti, ikincisi de bu ziyaret esnasında Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan “Türk-Elen Munzam Paktı”. Bu çerçevede giriş kısmında Türk-Yunan ilişkilerinin tarihsel gelişimi ele alınmakta, ardından da çalışmanın ana temaları incelenmektedir. Tespitlerimize göre Atina seyahati, İsmet İnönü’nün istifa etmesi üzerine hükümet kurmakla görevlendirilen Bayar’ın, göreve geldikten sonra gerçekleştirdiği Balkan turnesinin birinci ayağını oluşturmaktaydı. Bulgaristan’ın revizyonist devletlere iyice yakınlaştığı, Balkan Antantı üyesi Yugoslavya’nın da tereddütlü bir süreçten geçtiği günlerde yapılan bu ziyaret, bir yönüyle Yunanistan Başbakanı İoannis Metaksas’ın kısa bir süre önceki Türkiye ziyaretine diplomatik karşılık mahiyetindeydi. Diğer yönüyle de Türkiye’nin Batı sınırını garanti altına almayı ve daha önce imzalanmış olan anlaşmaların teyit edilmesini amaçlamaktaydı. Makalenin temel amacı, hem Türkiye’nin Balkan Antantı’nı ayakta tutma çabalarının II. Dünya Savaşı’nın öncesinde devam ettiğini hem de Türkiye’de yaşanan hükümet değişikliğinin Türk dış politikasında herhangi bir değişime neden olmadığını ortaya koymaktır. Ziyaret esnasında 27 Nisan 1938’de Türk-Elen Munzam Paktı’nın imzalanması ve daha önce imzalanan anlaşmaların da bu metne eklenerek on yıl süreyle yürürlükte kalmasının kararlaştırılması, bu durumun göstergesi olarak değerlendirilebilir. Makalede TBMM tutanaklarından, arşiv belgelerinden, basından ve Türk dış politikasıyla ilgili temel eserlerden yararlanılmıştır. Seyahatin ayrıntılarını somutlaştırabilmek amacıyla da bazı görsel materyallere metinde yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Dönemi, Atina Ziyareti, Başbakan Celal Bayar

Kaynakça

• BARLAS, Dilek, (2000), “Atatürk Dönemi’nde Türkiye’nin Balkan Politikası”, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, (Yay. Haz. Berna Türkdoğan), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 273-281.
• BİLGİN, Mustafa Sıtkı, (2004), “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Balkan Diplomasisi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XX, S. 60: s. 799-820.
• ERDAL, İbrahim, (2011), “Yunanistan Kamuoyunda Balkan Antantı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXX, S. 50: s. 105-118.