Araştırma Makalesi
Yıl 2022,
Cilt: 10 Sayı: 32, 310 - 320, 25.09.2022
Öz
Hırka, kıyafetlerin üzerine daha çok soğuktan korunmak için giyilen ve yakın zamana
kadar yün ipliklerden hemen her evde üretilebilen bir giysi çeşididir. Hırkanın son yıllara dek
sadece geleneksel üretimle elde edilmesi diğer geleneksel giyim-kuşam ürünlerinde olduğu gibi
hırkanın da üreten kişiye ve üretilen yere göre farklı motiflerle renklerle ve modellerle
çeşitlendirilmesini sağlamıştır. Böylece hırka bir kültürel aidiyeti ifade eden giyim unsuru da
olmaktadır. Hırkanın yerel çeşitlilikleri ve kültürü ifade eden halkın öz üretimi olması, kullanan
kişilerin de yerelle ve gelenekselle bağdaştırılmasına bir dayanak olmuştur. Hırkanın, bu özelliği
ile ifade ettiği bir anlamın yanı sıra tasavvuf geleneğinin içerisinde edindiği sembolik değeri de
bulunmaktadır. Hırka, tasavvufta bir giysi olmasının ötesine geçerek giyinenlerin dünya
görüşünü, hayat tarzını ve dâhil oldukları bir eğitim-öğretim sistemini simgeleyen bir anlama
bürünmüştür.
Görsel metinler olarak dile getirilebilecek olan sinema metinleri aracılığıyla hırkanın
bugün de sembolik bir işleviyle kullanıldığını dile getirmek mümkündür. Sinema ürünlerinden
olan TV dizilerinde ve filmlerde hırka giyenlerin belirli çağrışımları yapan karakterler olması,
hırkanın toplumsal kimliği ifade eden bir sembolik değere sahip olduğunun en açık örneğidir.
Buradan hareketle, bu çalışmada son dönem popüler dizi-filmlerden birisi olan Haluk Bilginer’in
başrolünü üstlendiği “Baba” adlı dizide geçen “Hırkalılar” tanımlamasıyla Türk sinemasında
“hırka” ve temsili üzerinde tartışma yürütülmektedir. Dizide “Hırkalılar” olarak vurgulanan ailenin,
aile yapısındaki ve gündelik yaşam pratiklerindeki geleneksellik, hırka gibi bir giyim ve kuşam
göstergesiyle simgeleştirilmiştir. Bu vurgunun popüler bir dizi ile birlikte sosyal medyada da
konu olması “hırkanın” günümüzdeki en güncel kimlikleştirilmesini göstermektedir.
Kısaca dile getirilecek olursa Türk edebiyatında hırkanın simgesel değerinin daha çok
tasavvuf edebiyatında kendisine yer bulduğu söylenebilir. Bu çalışma ile ise günümüz görsel
metinleri olarak kabul edilebilecek sinema ürünlerinde de hırkanın sembolik bir değer üstlendiği
ve toplumsal kimliği ifade eden ögelerden biri olduğuna yönelik çözümleme yapılmaktadır.
kadar yün ipliklerden hemen her evde üretilebilen bir giysi çeşididir. Hırkanın son yıllara dek
sadece geleneksel üretimle elde edilmesi diğer geleneksel giyim-kuşam ürünlerinde olduğu gibi
hırkanın da üreten kişiye ve üretilen yere göre farklı motiflerle renklerle ve modellerle
çeşitlendirilmesini sağlamıştır. Böylece hırka bir kültürel aidiyeti ifade eden giyim unsuru da
olmaktadır. Hırkanın yerel çeşitlilikleri ve kültürü ifade eden halkın öz üretimi olması, kullanan
kişilerin de yerelle ve gelenekselle bağdaştırılmasına bir dayanak olmuştur. Hırkanın, bu özelliği
ile ifade ettiği bir anlamın yanı sıra tasavvuf geleneğinin içerisinde edindiği sembolik değeri de
bulunmaktadır. Hırka, tasavvufta bir giysi olmasının ötesine geçerek giyinenlerin dünya
görüşünü, hayat tarzını ve dâhil oldukları bir eğitim-öğretim sistemini simgeleyen bir anlama
bürünmüştür.
Görsel metinler olarak dile getirilebilecek olan sinema metinleri aracılığıyla hırkanın
bugün de sembolik bir işleviyle kullanıldığını dile getirmek mümkündür. Sinema ürünlerinden
olan TV dizilerinde ve filmlerde hırka giyenlerin belirli çağrışımları yapan karakterler olması,
hırkanın toplumsal kimliği ifade eden bir sembolik değere sahip olduğunun en açık örneğidir.
Buradan hareketle, bu çalışmada son dönem popüler dizi-filmlerden birisi olan Haluk Bilginer’in
başrolünü üstlendiği “Baba” adlı dizide geçen “Hırkalılar” tanımlamasıyla Türk sinemasında
“hırka” ve temsili üzerinde tartışma yürütülmektedir. Dizide “Hırkalılar” olarak vurgulanan ailenin,
aile yapısındaki ve gündelik yaşam pratiklerindeki geleneksellik, hırka gibi bir giyim ve kuşam
göstergesiyle simgeleştirilmiştir. Bu vurgunun popüler bir dizi ile birlikte sosyal medyada da
konu olması “hırkanın” günümüzdeki en güncel kimlikleştirilmesini göstermektedir.
Kısaca dile getirilecek olursa Türk edebiyatında hırkanın simgesel değerinin daha çok
tasavvuf edebiyatında kendisine yer bulduğu söylenebilir. Bu çalışma ile ise günümüz görsel
metinleri olarak kabul edilebilecek sinema ürünlerinde de hırkanın sembolik bir değer üstlendiği
ve toplumsal kimliği ifade eden ögelerden biri olduğuna yönelik çözümleme yapılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Agocuk, Pelin. 2012. Türk Sineması’nda Melodram 1960-1975 Dönemi Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kıbrıs: Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Agocuk, Pelin. 2015, “Türk Sineması'nda Melodram: “Seven Ne Yapmaz" Filmi Üzerinden Yeşilçam Sineması'nda Melodramın Kodlarının Çözümlenmesi”, Journal of International Social Research, 8.40 s.562-576
Toplam 2 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Eylül 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 29 Temmuz 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 10 Sayı: 32 |
Avrasyad''de yayınlanan makaleler, Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır. Bilimsel araştırmaları kamuya ücretsiz sunmanın bilginin küresel paylaşımını artıracağı ilkesini benimseyen dergi, tüm içeriğine anında açık erişim sağlamaktadır. Makalelerdeki fikir ve görüşlerin sorumluluğu sadece yazarlarına ait olup Avrasyad''nin görüşlerini yansıtmazlar. Kullanım Şartları ve Gizlilik Politikası