MÜCADELE YOLLARINDA KADINLAR: OSMANLI ÇALIŞMA HAYATINDA KADIN HAREKETİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 33, 130 - 152, 24.12.2022

Tuba Çınar

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1220373

Öz

Osmanlı’da kadınlar ekonomik faaliyetlerde ikinci planda kal(dırıl)mışlardı. Bu durum
kadınların çalışmadığı anlamına gelmemelidir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarından itibaren
farklı mesleklere emek vermiş kadınlar bulunmaktadır. Kadınların çalışma hayatında daha fazla
görünmeye başlamaları 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına denk gelir. Batı teknoloji ve
sermayesinin Osmanlı’ya girişiyle kadınlar kent merkezlerinde gelişmekte olan ekonomik hayat
içinde yer aldılar. Sosyal, ekonomik, fikri dönüşüm, siyasi durum kadın çalışanları artırdı.
Çekirdeği 17. yüzyılda kadınların toplumsal hayata katılma çabalarıyla atılan kadın hareketi 20.
yüzyıla doğru kökleşti. Kadınlar çalışma hayatında daha aktif oldular. Ancak gerek toplum
gerekse devlet çalışma hayatında kadınların hukuklarının korunmasına pek hazırlıklı değildi.
Hâlbuki kadınların istihdam edildiği alanlar çeşitlenip, çalışanlar artarken koşulların da
iyileştirilmesi beklenirdi. Bunun aksi, devletin kadınları desteklemediğini, emeğini
değersizleştirdiğini düşündürebilir.
Bu çalışma devletin emekçi kadın hareketi karşısında nasıl bir tavır benimsediği
sorusuna yanıtlar aramaktadır. Kadınların evlerinin dışında çalışmaları hakkında hararetli
tartışmalar olup buna tepki gösterenler kadar, devletin içinde bulunduğu çöküşten kurtulması ve
modern devletin kurulması için sunulan reçetelerden biri olması bakımından bunu
destekleyenler de vardı. Modern hayat, güçlü devlet için kadınların çalışmasına ihtiyaç
hissedilmişti. Bu doğrultuda 19. yüzyılda sağlık, sanayi, eğitim alanlarında kadınlara eğitim
imkânı sunulmuştu. Kamusal alanda eğitim alan kadınlardan Cumhuriyet döneminde de istifade
edilmiştir.
Osmanlı Devleti’nde kadınların çalışma koşulları karşısında adalet ve hak arayışları,
grev ve makine kırıcılığı, yeni düzene karşı direnç gibi çeşitli eylemlerdeki yerlerini ele alan bu
çalışmanın temel argümanı, Osmanlı kadınlarının kötü çalışma şartları karşısında verdikleri
mücadelenin bugünkü kadınların kazanımlarının temelini nasıl oluşturduğunu ortaya koymaktır.
Osmanlı kadınları da günümüz kadınları gibi hem insan hem de özellikle anne olmaları
dolayısıyla çalışma hayatında birtakım iyileştirmelere ihtiyaç duymuşlardır. Devletin bu konuda
attığı yahut atmayı tasarladığı adımlarda bu durumun bir göstergesidir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Osmanlı, Çalışma, İşçi, Grev, Hukuk.