Kutadgu Bilig'te Rüya Çeşitleri ve Yorumu

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 34, 1 - 15, 20.03.2023

Zehra Kurtulgan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1063037

Öz

Eski çağlardan bu zamana kadar rüya konusu, insanlar için geleceği sorgulama, bir mesaj veya anlam bildirmesi açısından araştırılması gereken bir alan olarak görülmüştür. Bazı toplumlar bu konuya ilkel bir anlayışla yaklaşsa da çoğu araştırmacı bu konuyu bilimsel bir anlayışla açıklamayı tercih etmiştir. Kimi araştırmacılar, bazı rüyaların gerçeği yansıttığını bazılarının ise inanılmaması gereken şeytanî vasıfta olduğunu düşünmektedir. Kimileri ise, rüyaların kişilerin günlük telaş ya da düşüncelerinden kaynaklı olduğunu söylemektedir. Gerek geleceğe dair bir mesaj gerek şeytanî gerekse günlük telaştan kaynaklı olan rüyaların dolaylı olarak da olsa hayatımıza olan etkileri bilinmektedir. Hatta İslam inancında rüya kavramı oldukça ayrıntılı bir şekilde yer almıştır. Çeşitli eserlerde rüya konusu işlenmiştir. Rüya ve rüya ile ilgili kavramlar 11.yy. Karahanlı dönemi eseri olan Kutadgu Bilig’te de bulunmaktadır. Kutadgu Bilig konu ve sözcük hazinesi açısından oldukça zengin bir alan içermektedir. Özellikle çalışmamızın konusunu teşkil eden rüya için özel bir bölüm ayrılmıştır. Bu bölüm haricinde diğer konuların içine serpiştirilmiş rüya ile ilgili beyitler vardır. Eserdeki rüyalar konularına göre Rahmanî, Şeytanî, Nefsanî rüya olmak üzere üç temel başlık altında ele alınıp incelenmiştir. Bu sınıflama İslami rüya çeşitlerinden hareketle yapılmıştır. Eserdeki rüyaların sınıflandırılması ile rüyanın genel görünümü açığa çıkarılmak istenmektedir. Ayrıca eserin beyitleri örnek olarak verilerek kelime hazinesi ve içinde barındırdığı kültürel değerlerin ortaya çıkması amaçlanmıştır. Böylece yazarın rüya kavramına olan bakış açısı daha net bir görünüm kazanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

: Rüya, Rüya Çeşitleri, Rüya Yorumu, Kutadgu Bilig, Karahanlı Türkçesi

Types of Dream And It’s Interpretatıon in Kutadgu Bilig

Öz

From ancient times until now, subject of dreams has been seen as a area that needs to be investigated in terms of the questioning of future, conventing a message or meaning for people. Altought some societies aproached this issue with a primitive understanding, most researches preferred to explain this issue with a scientific understanding. Some researches think that some dreams reflect reality, while other are demonic that should not be believed. Other says that dreams are caused bye people’s daily rush or thoughts. It is known that dreams which are either a message about to future, a demonic or a daily rush, have an indirect effect on our lives. In fact, the concepts about dreams and dreams 11th century. It is also found in Kutadgu Bilig, which is a work of the Karahanlı period. Kutudgu Bilig constitutes a very rich field in terms of subject and vocabulary. A special section is reserved from the dreams, which is subject of our study. Apart from this section, there are couplets about dreams, interspersed in other subjects. The dreams in the work have been studied and anlyzed under three main headings. This classification is based on the types of Islamic dreams. With the classification of dreams in the work, It is resired to reveal the general view of the dream. In addition, it is aimed to reveal the vocabulary and the cultural values İt containes by giving the couplets of the work as an example. Thus the author’s perspective on the concept of dream will gain a clarer view.

Anahtar Kelimeler

Dream, dream types, dream interpretation, Kutadgu Bilig, Karahan’s Turkish

Kaynakça

• Ahmed-i Da’î. 2021. Tercüme-i Kitâbü’t Ta’bîr Rüya Tabirleri Kitabı, inceleme, tenkitli metin, dizin Yayıma Hazırlayan: İhsan Sabri Çebi: İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları: 181.
• Balaban, Adem. 2014.“Türkçe Yazma Tabirnameler”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 9, 112-132.
• Çağbayır, Yaşar. 2017. Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çakır, Emine. 2019. “Kutadgu Bilig ve Günümüz Kültürel Belleğinde Rüya Yorumlama”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Yazılışının 950.Yılı Anısına Uluslararası Kutadgu Bilig ve Türk Dünyası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, s.661-686.
• Çelebi, İlyas. 2008. “Rüya”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, C. IIIV: 306-309.
• Çetin, Özer. 2013. “Kültürel Din Psikolojisi Açısından Geçiş Dönemi Rüyaları: Kutadgu Bilig Örneği”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/3: 335-357.
• Freud, Sigmund, 1996. Freud Kitaplığı: 4- Düşlerin Yorumu I, 2. Basım. (Çeviren: Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayıncılık.
• Günay, Umay. 2005. Türkiye’de Aşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Parlatır, İsmail. 2011. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sami, Şemseddin. 2017. Kamȗs-ı Türkȋ (Latin Harfleriyle) Yayıma Hazırlayanlar: Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal. İstanbul: İdeal kültür&yayıncılık.
• Sarıkaya, Erdem. 2014. Eski Türk Edebiyatında Rüya (Başlangıçtan XV. Asra Kadar. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Sarıkaya, Erdem. 2016. “Eski Türk Edebiyatında İlk Edebi Rüya: Odgurmuş’un Rüyası”, Türkiyat Mecmuası, C. 26/2: s. 345-370. Şen, Serkan. 2009. “Eski Türkçe Metinlerde Görülen Ölüm Habercisi Rüyalar”, Uçmağa Varmak Kitabı. Ed.: Emine Naskali Gürsoy, Gülden Sağol Yüksekkaya, İstanbul: Kitabevi 415: 299-307.
• Şen, Serkan. 2021. “Eski Uygurca Bir Tabirnameye Göre Türklerin Erken Dönem Rüya Yorumlarındaki Değişim Üzerine Mukayeseli Tespitler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Haziran, S. 71: 7-29.
• Türk Dil Kurumu. 2011. Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Yusuf Has Hâcib. 1947. Kutadgu Bilig, I. Metin, Haz. Reşit Rahmeti Arat. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Yusuf Has Hâcib. 1974. Kutadgu Bilig, II Metin, Haz. Reşit Rahmeti Arat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnternet Kaynağı: Kuran.diyanet.gov.tr, “Yusuf Suresi,44.Ayet”, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Y%C3%BBsuf-suresi/1640/44-ayet-tefsiri /Erişim tarihi: 24.01.2022.
• İnternet Kaynağı: Vikisözlük, “Safra Maddesi”. https://tr.wiktionary.org/wiki/safra, Erişim Tarihi: 2.01.2023.
• İnternet Kaynağı: Vikisözlük, “Safran Maddesi”. https://tr.wiktionary.org/wiki/safran, Erişim Tarihi: 2.01.2023.