“BASMACHI” IN MIKHAIL ROMM’S FILM TRINADTSAT

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 38, 176 - 198, 15.03.2024

Mertcan Akan , Ali Balcı

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1373352

Öz

The 1917 October Revolution had a profound impact on the perception and discourse of Central Asia, which was the legacy of Tsarist Russia shaped within the framework of colonialism. Taking over Russian imperial orientalism, the Soviets attempted to rule and dominate their own East with newly built discourses aimed at eliminating ethnic and regional identities. The exotic, superstitious, and counter-revolutionary Central Asia, positioned against the rational, secular, and revolutionary Soviet thought, had to be rapidly Sovietized. Among these mobilization and propaganda activities, which aimed to make people see the world through the Bolshevik window, cinema played a crucial role. The Civil War in the Central Asian Republics in the 1920s and early 1930s, along with the historical revolutionary films produced to solidify Bolshevik control, formed a popular category within Soviet cinema in terms of Moscow’s engagement with the culture and people of the region. In this study, the 1936 film Trinadtsat, directed by Mikhail Romm, is analyzed and discussed. This study, which focuses on the Soviet settler colonialist discourse created by the Bolsheviks, who claimed to bring enlightenment and progress to a region that was lagging in all aspects through this film influenced by American westerns, draws attention to the Soviet orientalist discourse produced by depicting the enemy Basmachi with all negative characteristics such as ignorance, bigotry, lack of principles, and counter-revolutionary tendencies. The film is examined through historical and ideological analysis to comprehend the historical and political context of the Soviet perspective on the Basmachi, as well as through structuralist and semiotic analysis to elucidate its discursive and artistic framework.

Anahtar Kelimeler

Soviet Union, Soviet Cinema, Trinadtsat, Basmachi, Orientalism, Mikhail Romm

MİHAİL ROMM’UN TRİNADTSAT FİLMİNDE “BASMACILAR”

Öz

1917 Ekim Devrimi, sömürgecilik çerçevesinde şekillenen Çarlık Rusya’sının mirası olan Orta Asya algısına ve söylemi üzerinde derin bir etki yaratmıştır. Rus imparatorluk oryantalizmini devralan Sovyetler, etnik ve bölgesel kimlikleri ortadan kaldırma amacıyla yeni ürettiği söylemler ile kendi Doğu’sunu yönetme ve hükmetme çabası içerisine girmiştir. Rasyonel, seküler ve devrimci Sovyet düşüncesinin karşısında konumlandırılan egzotik, bâtıl ve karşı-devrimci Orta Asya’nın hızlı bir şekilde Sovyetleştirilmesi gerekmekteydi. İnsanların dünyayı Bolşevik penceresinden görmelerini amaç edinen bu seferberlik ve propaganda faaliyetlerinin içerisinden sinema, oldukça önemli bir rol oynamıştır. Moskova’nın bölge kültürüne ve halkına teması noktasında Sovyet sineması içerisinde 1920’ler ve 1930’ların başlarında Orta Asya Cumhuriyetleri’nde yaşanan İç Savaş ve Bolşevik kontrolünün pekiştirilmesi için hazırlanan tarihsel devrim filmleri popüler bir kategori oluşturmuştur. Bu çalışmada 1936 yılı yapımı olan ve Mihail Romm’un yönetmenliğini yaptığı Trinadtsat filmi ele alınmış ve incelenmiştir. Amerikan westernlerinden etkilenilerek hazırlanan bu film üzerinden tüm yönleriyle geri kalmış bir bölgeye aydınlanma ve ilerleme getirme iddiasındaki Bolşevikler aracılığıyla oluşturulan Sovyetlerin yerleşimci sömürgeci söylemi üzerine odaklanan bu çalışmada; cahil, bağnaz, ilkesiz ve karşı-devrimci gibi tüm negatif özellikler ile donatılmış, düşman “Basmacılar” üzerinden üretilen Sovyet oryantalist söylemine dikkat çekilmiştir. Film, Sovyetlerin Basmacılara karşı olan bakışının tarihî ve politik zemininin anlaşılabilmesi adına tarihsel ve ideolojik çözümleme; söylemsel ve sanatsal yapısının açıklanabilmesi adına ise yapısalcı ve göstergebilimsel çözümleme ile incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler Birliği, Sovyet Sineması, Basmacılar, Oryantalizm, Mihail Romm, Trinadstat

Kaynakça

• Akan, Mertcan. 2017. Sovyet Propaganda Afişlerinde “Doğu” İmgesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi: 17(2). 77-102.
• Altımışova, Zuhra. 2017. Kırgızistan’da Basmacı Hareketiyle İlgili Yeni Bilgiler (1925-1934). Bilig (82), 91-116.
• Bagdasaryan, Vardan Ernestoviç. 2003. Epoha Stalina: ekrannıye normativı. obraz vraga v istoriçeskih film’ah 1930-1940-h godov. Oteçestvennaya İstoriya, (6), 31-46. [Багдасарян, Вардан Эрнестович. 2003. Эпоха Сталина: экранные нормативы. образ врага в исторических фильмах 1930-1940-х годов. Отечественная История, (6), 31-46.]
• Bakiyev, Nabican. 2006. Enver Paşa’nın Vasiyeti. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.