ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE TİYATRONUN ARAÇSALLAŞTIRILMASI: ON YILIN DESTANI, İNKILAP ÇOCUKLARI VE İSTİKLAL PİYESLERİNİN ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 38, 473 - 490, 15.03.2024

Abdurrahman Kültür

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1426182

Öz

İlkel kabilelerden beri var olduğu iddia edilen tiyatro, Antik Yunan’dan itibaren araçsallaştırılmış ve iktidar sahipleri tarafından kullanılır hale gelmiştir. Tarih boyunca birçok farklı örneği bulunan bu araçsallaştırmanın Türk toplumundaki en önemli yansımasını Cumhuriyet Dönemi’nde görmekteyiz. Yeni kurulan devletin politikalarını, inkılaplarını halka anlatmak ve halkın desteğini alabilmek için tiyatro en önemli araçlardan biri olarak kullanılmıştır. Tiyatroya yapılan büyük yatırımların yanı sıra oyunlar yazılması için teşvik edilmiştir. 1933’te Cumhuriyet’in Onuncu Yılı Kutlama Yüksek Komisyonu tarafından görevlendirilen Halit Fahri Ozansoy, Yaşar Nabi Nayır ve Reşat Nuri Güntekin cumhuriyeti ve inşa edilmesi gereken yeni ulus kimliğini anlatmak için eserler yazmıştır. Bu çalışmada, Halit Fahri’nin On Yılın Destanı, Yaşar Nabi’nin İnkılap Çocukları ve Reşat Nuri’nin İstiklal isimli piyeslerinin kimlik inşasına dair kullandıkları söylemler tahlil edilmektedir. Bu bağlamda bu metinlerdeki söylemler incelenecek ve bu eserlerde kimlik inşasına dair vurgular tespit edilecektir. Araştırmada ilk olarak Türk Tiyatrosu’nun cumhuriyete kadarki süreci özetlenmiş, daha sonra tiyatronun kimlik inşasındaki rolü ele alınmış, son olarak da belirlenen üç piyes, milli kimliğin yeniden inşasına yönelik vurgular tespit edilerek incelenmiştir. Sonuç olarak Cumhuriyetin ilanını takiben, toplumda talep edilen yeni yurttaş tipinin varlığını arttırmak için, bu üç önemli eser kaleme alınmış; söz konusu eserler, modern Türkiye'nin ihtiyaç duyduğu yeni birey tiplerini şekillendirmeyi hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Kimlik, Kimlik İnşası, Tiyatro, Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu

The Instrumentalization of Theatre in the Early Republican Period: An Analysis Of On Yılın Destanı, İnkılap Çocukları And İstiklal

Öz

Theater, claimed to have existed since primitive tribes, has been instrumentalized since Ancient Greece and became a tool used by those in power. Throughout history, numerous examples of this instrumentalization can be found, with the most significant reflection in Turkish society observed during the Republic Period. Theater was utilized as one of the primary tools to communicate the new state's policies and reforms to the people and to gain their support. Alongside significant investments made in theater, there was also encouragement for the writing of plays. In 1933, Halit Fahri Ozansoy, Yaşar Nabi Nayır, and Reşat Nuri Güntekin were commissioned by the Republic's Tenth Anniversary Celebration High Commission to write works that narrate the republic and the new national identity that needed to be built. In this study, the discourses used in Halit Fahri’s 'On Yılın Destanı', Yaşar Nabi’s 'İnkılap Çocukları', and Reşat Nuri’s 'İstiklal' concerning identity construction are analyzed. In this context, discourses will be identified and examined, and the emphasis on identity construction in these works will be determined. The research initially summarizes the history of Turkish Theater up to the republic, then addresses the role of theater in identity construction, and finally, the three selected plays are read in detail, with emphasis on historical events and the reconstruction of national identity being identified, quoted, and examined. In conclusion, following the proclamation of the Republic, three significant works were written to increase the presence of the new type of citizen demanded by society; these works aimed to shape the types of individuals needed by modern Turkey.

Anahtar Kelimeler

Culture, Identity, Identity Construction, Theater, Republic Period Theater

Kaynakça

• Akçura, Y. 1976. Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• And, Metin. 1970. 100 Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• And, Metin. 1973. 50 Yılın Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, Metin. 1983. Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, Metin. 2017. Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aytaş, Gıyasettin. 2010. Tanzimatta Tiyatro Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Balay, A. Metin. 1995. Halk Tiyatrosu ve Dario Fo. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Chaganti, Seeta, Guynn, Noah ve Jaffe-Berg, Erith. 2017. “Institutional Frameworks”. ss. 17-39 içinde A Cultural History of Theatre in the Middle Ages Volume 2, Jony Enders (Ed.), London: Bloomsbury Academic.
• Çolakoğlu, Gözde. 2006. “Gelenekten Beslenen Karagöz”. Folklor/Edebiyat Dergisi 12(46): 543-554.
• Çongur, Elif. 2017. Ulusal Kimliği Tiyatro ile Kurmak: Türk Tiyatrosunun Kimlik İnşasındaki İşlevi. Ankara: