CENGİZ DAĞCI'NIN ÜŞÜYEN SOKAK ROMANINDA İRONİK DİL KULLANIMI

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 41, 351 - 363, 15.12.2024

Alparslan Demir , Eylem Dereli

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1523795

Öz

Çağdaş Türk ve Kırım edebiyatının seçkin yazarları arasında yer alan Cengiz Dağcı’nın yaşamı, Kırım’ın Gurzuf kasabasında başlar ve vatan hasretiyle geçirdiği İngiltere’nin Londra şehrinde sonlanır. Yazar, anılarını kurgularken toplumun kültürel yaşanmışlığını da geleceğe aktarır. Yazarın benliğine yaptığı arayış yolculuğu, yaşadığı acıların estetize edilmesiyle karşımıza çıkar. Zira Dağcı’da görülen etkili gözlem yapabilme kabiliyeti, onun kendine has mizahi üslubuyla ve gerçekçi bakış açısıyla birleştiğinde özgün eserler meydana gelir. Yazarın realist teknikte ve romantizmin etkisinde eserler vermesinde, dönemin zihni yapısı ve öz yaşamı etkin bir rol oynar. Nitekim yazarın eserleri her ne kadar gerçeklikle örtüşse de dil süzgecinden geçerek bir metne dönüştüğünden hayal gücünün izlerini taşır.
Dağcı’nın edebi eserlerinde canlı, dramatik, trajik sahneler ağır basar. Başarısı samimi üslubunda saklıdır. Yaşadığı trajediyi anlatmayı misyon edinen yazarımızın mizahi dil tercihi, toplumun evrensel sorunlarını içerisinde barındırdığından, keskin bir zekayla yaşananlara tepki verme niteliği de taşır. Yazar özlemini duyduğu Kırım coğrafyasını muhayyilesinde hayal ederek, oraya ulaşabilmeyi arzular. Kırım’ın onda bıraktığı kültürel mirası geleceğe taşıma arzusuyla özgün eserlerini veren Dağcı’nın, yaşadığı acı trajediye yalnızca ideolojik yaklaşmaması romana estetik bir değer katar.
Üşüyen Sokak romanında dilin ironi işlevini çok etkili kullanan Dağcı, toplumsal yaşamda bireyin dış dünya nesnelerine ve iç dünyasına ilişkin yüklediği anlamları ironize etmede oldukça başarılıdır. Bu incelemede Üşüyen Sokak eseri, ironik dil ve kurgudaki işlevi yönüyle çözümlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Dağcı, Üşüyen Sokak, Toplum, Kültür, Mizah, İroni

Teşekkür

Bu makale Doç. Dr. Eylem Dereli danışmanlığında; Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü'ne hazırlanan "Cengiz Dağcı'nın Romanlarında Metafor" adlı yüksek lisans tezi verileriyle üretilmiştir. Değerli tez danışmanım Doç. Dr. Eylem Dereli'ye teşekkür ederim.

THE USE IRONIC LANGUAGE IN CENGİZ DAĞCI'S COLD STREET NOVEL

Öz

Among the distinguished writers of contemporary Turkish and Crimean literature, Cengiz Dağcı’s life began in the town of Gurzuf in Crimea and ended in London, England, where he spent his life longing for his homeland. While constructing his memories, the author also conveys the cultural experiences of the society to the future. The author’s journey of search for his self appears before us with the aestheticization of the pain he experienced. Because when Dağcı’s ability to make effective observations is combined with his unique humorous style and realistic perspective, original works emerge. The mental structure of the period and his own life play an active role in the author’s work in a realistic technique and under the influence of romanticism. Indeed, although the author’s works overlap with reality, they carry traces of imagination as they pass through the filter of language and turn into a text.
In Dağcı’s literary works, vivid, dramatic and tragic scenes predominate. His success lies in his sincere style. The humorous language choice of our author, who made it his mission to tell the tragedy he experienced, also has the quality of reacting to the events with a sharp intelligence, as it contains the universal problems of the society. The author imagines the Crimean geography he longs for in his imagination and wishes to reach there. Dağcı, who produces his original works with the desire to carry the cultural heritage left by Crimea to the future, does not approach the painful tragedy he experienced only ideologically, which adds aesthetic value to the novel.
Dağcı, who uses the ironic function of language very effectively in his novel "Üşüyen Sokak", is quite successful in ironizing the meanings that individuals attribute to external world objects and their internal world in social life. In this review, "Üşüyen Sokak" will be analyzed in terms of ironic language and its function in fiction.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Dağcı, Üşüyen Sokak, Society, Culture, Humor, Irony

Kaynakça

• Bakhtin, Mihail. 2001. Karnavaldan Romana. Çev. S. Irzık. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Baymur, Feriha. 1978. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Billig, Michael. 2005. Laughter and Ridicule. UK: Loughborough University, SAGE Pub/ications Ltd, Theory. Culture&Society Series.
• Cebeci, Oğuz. 2008. Komik Edebi Türler: Parodi, Satir ve İroni. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Dağcı, Cengiz. 1998. Hatıralarda Cengiz Dağcı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dağcı, Cengiz. 2022. Üşüyen Sokak. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Fenoglıo, lrene. 2007. Doğu'da Mizah. Çev. A. Berktay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Koestler, Arthur. 1997. Mizah Yaratma Eylemi. İstanbul: İris Yayınları.
• Lacan, Jacgues. 2013. Psikanalizin Dört Temel Kavramı. Çev. N. Erdem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Morreall, John. 1997. Gülmeyi Ciddiye Almak. Çev. S. Şenay. İstanbul: İris Yayıncılık.
• Öngören, Ferit. 1998. Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi. Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Raskin, Victor. 1985. Semantic Mechanisms of Humar. Netherland: D. Reidel Publishing Company, Texts and Studies in Linguistics and Philosophy.
• Rorty, Richard. 1995. Olumsallık, İroni ve Dayanışma. Çev. M. Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. 2018. Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Türkmen, Fikret. 1996. "Mizahta Üstünlük Teorisi ve Nasreddin Hoca Fıkraları". V. Milletlerarası Türk Halk Kongresi Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Türkmen, Fikret. 1997. "Modern Mizah Teorilerine Göre Nasredddin Hoca Fıkralarının Yorumu", Uluslararası Nasredddin Hoca Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.