OSMANLI MUTFAK KÜLTÜRÜNDE GASTRONOMİK ÜRÜNLER VE KÜLTÜREL MİRAS ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 45, 342 - 361, 15.10.2025

Yusuf Yiğit

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1777350

Öz

Osmanlı mutfak kültürü, imparatorluğun geniş coğrafyası, çok uluslu yapısı ve yoğun ticaret ağları sayesinde gastronomi tarihinin en zengin örneklerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, Osmanlı mutfağında kullanılan farklı gastronomik ürünleri tarihsel, kültürel ve sosyolojik açılardan ele almakta, bu ürünlerin günümüze uzanan etkilerini tartışmaktadır. Saray mutfağı ile halk mutfağı arasındaki farklılıklar, sosyal ve ekonomik yapının yemek kültürü üzerindeki belirleyici rolü eleştirel bir bakış açısı ile incelenmiştir. Tahıllar, et ve av hayvanları, süt ürünleri, sebze ve meyveler ile deniz ürünleri gastronomi alanında tüketilen temel gıda grupları olarak öne çıkarken; baharatlar, tatlandırıcılar, soslar, şerbetler, boza ve kahve gibi içecekler de Osmanlı mutfağının zenginliğini ortaya koyan ürünler olarak dikkat çekmektedir. Türklerde özellikle büyük göç hareketleri, ticaret ilişkileri ve diplomatik temaslar sonucunda farklı mutfaklardan Osmanlı mutfağına yansıyan unsurlar, kültürel etkileşimlerin somut göstergeleri olarak ele alınmıştır. Bu araştırmadan elde edilen bulgular, Osmanlı mutfağının yalnızca tarihsel bir yemek kültürü olmadığını, aynı zamanda günümüz Türk mutfağının temelini oluşturan ve modern gastronomi uygulamalarına ilham veren güçlü bir kültürel miras olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, Osmanlı mutfak kültürünün tarihsel sürekliliği ve kültürel etkileşimiyle dikkat çekmekte olan güçlü bir mutfak olduğu söylenebilir. Diğer taraftan ürün zenginliği ve çeşitliliği ile bugünkü modern gastronomi alanına önemli katkılar sağladığı, turizm ve eğitim alanlarında dikkatle ele alınması gerektiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Mutfağı , Gastronomi , Kültürel Miras , Türk Mutfak Kültürü

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Proje Numarası

Proje yapılmadı

A STUDY ON GASTRONOMIC PRODUCTS AND CULTURAL HERITAGE IN OTTOMAN CULINARY CULTURE

Öz

Ottoman culinary culture stands out as one of the richest examples in gastronomic history, thanks to the empire's vast geography, multinational structure, and dense trade networks. This study examines the diverse gastronomic products used in Ottoman cuisine from historical, cultural, and sociological perspectives, discussing their impact on the present day. The differences between palace and public cuisine, and the determining role of social and economic structure in culinary culture, are critically examined. Grains, meat, game, dairy products, vegetables, fruits, and seafood stand out as the fundamental food groups consumed in gastronomy, while spices, sweeteners, sauces, sherbets, and beverages such as boza and coffee also stand out as products that reveal the richness of Ottoman cuisine. Among Turks, elements from diverse cuisines, particularly as a result of large-scale migrations, trade relations, and diplomatic contacts, are considered concrete indicators of cultural interactions. The findings of this research demonstrate that Ottoman cuisine is not only a historical culinary tradition but also a powerful cultural heritage that forms the foundation of today's Turkish cuisine and inspires modern gastronomic practices. In this context, it can be said that Ottoman culinary culture is a powerful cuisine, notable for its historical continuity and cultural interaction. Furthermore, its richness and diversity of products make significant contributions to modern gastronomy and warrant careful consideration in the fields of tourism and education.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Cuisine , Gastronomy , Cultural Heritage , Turkish Culinary Culture

Proje Numarası

Proje yapılmadı

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri: (BOA, KK.d. 7339). Erişim: 08.08.2012.
• Arşiv Belgeleri: (BOA. C..BLD.17-810). Erişim: 02.06.2012.
• Arşiv Belgeleri: (BOA, TS. MA. No. 20805).Erişim: 27.05.2012.
• Ak, Mehmet. (2012). “19. Yüzyılda Teke Yöresi Yörüklerinin Sosyo-Ekonomik Durumu”, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Aksulu, Melek. (1998). “Mohaç esiri Bartholomaeus Georgievic (1505-1566) ve Türklerle İlgili Yazıları”, Kültür Bakanlığı Yayınları: 64-65.
• Akkoyunlu, Ziyat. (2012). “Türk Mutfağından Kaybolan Kerkük Yemekleri”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 5(9): 326-343.
• Alkazami, Dalal . (2011). “Arabian Peninsula (Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia, The United Arab Emirates and Yemen), İçinde S. Edelstein (Editör), Food, Cuisine and Cultural Competency-For Culinary, Hospitality and Nutrition Professionals”, United States of America: Jones and Bartlett Publishers: 525-532.
• Andreasyan, Hrand. Der. (1964). “Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları: 52-53.
• Arıhan, Seda. (2012). “Antik Çağda Beslenme. Beslenme Antropolojisi-I”, Hatipoğlu Yayınları, Beslenme ve Diyetetik Dizisi: 03: 45-78, Ankara.
• Argunşah, Mustafa. ve Çakır, Müjgan. (2018). 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Aslan, Enes., & Yiğit, Emine. Ay. (2024). “Kırsal Kalkınma ve Geleneksel Gıdaların Pazarlanması”, Stratejik Arastirmalar Merkezi, 16(62): 552-559.
• Altıntaş, Mustafa. (2020). Osmanlı İstanbul’unda Taam Bişirüp Satanlar, İstanbul: Kitap Yayınevi, s. 122.
• Alkan, Nilüfer. (2006). “15. ve 16. Yüzyıllarda İran İpek Yolu'nda Kervanlar”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(11): 141-157.
• Bassano, Luigi. (2015). Kanunî Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat. (Çev. S. Cangi), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Başaran, Vedat., & Güldemir, Osman. (2016). Osmanlı Dönemi Türk Mutfak Kültürü, (Ed: Alev Dündar Arıkan), Türk Mutfak Kültürü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını: 50-85
• Batu, Ali., & Batu, Heysem. S. (2018). “Historical Background of Turkish Gastronomy From Ancient Times Until Today”, Journal of Ethnic Foods, 5(2): 76-82.
• Baysal, Ayşe. (2012). “Türk Mutfağı, Özellikleri, Etkileşimleri, Beslenme Antropolojisi-I”, Hatipoğlu Yayınları, 160, Beslenme ve Diyetetik Dizisi: 03: 123-150, Ankara.
• Belge, Murat. (2001). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları: 34-35.
• Bilgin, Arif. (2004). Osmanlı Saray Mutfağı:(1453-1650). Kitabevi: 91-109.
• Bilgin, Arif. (2016). Saray Mutfağı. A. Bilgin, ve S. Önçel (Ed), Osmanlı Mutfağı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları: 26-48.
• Bilgin, Arif. (2020). Osmanlı Kültüründe Şerbet. Toplumsal Tarih, (317): 50-57.
• Busbecq, Ogier Ghislain de. (2011). Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555-1560). (Çev. D. Türkömer), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Breüning, Hans Jacob. (2020). Breüning Seyahatnamesi Doğu Ülkelerine Yolculuk; İstanbul 1579. (Çev. S. T. Noyan), İstanbul: Kitap Yayınevi: 68-70.
• Can, Mustafa. (2020). Osmanlı Kültüründe Tütsü: 75-95.
• Ciğerim, Nevin. (2001). “Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar: Batı ve Türk Mutfağı'nın Gelişimi. Etkileşimi ve Yiyecek İçecek Hizmetlerinde Türk Mutfağının Yerine Bir Bakış”, Yayın, 28. Ankara.
• Coğrafi İşaretler Portalı (t.y.), ‘Sembusek’ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/120.pdf (08.07.2020).
• De Nicolay, Nicolas. (2014). Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğu’nda. (Çev. Ş. Tekeli, M. Tokyay), Kitap Yayınevi.
• Dernschwam, Hans. (1992). İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü. (Çev. Y. Önen), Kültür Bakanlığı Yayınları: 110-124.
• Doğan, Faruk. (2011). “Osmanlı’da Boğaziçi’nde Balıkçıklık (18.Yüzyıl-20.Yüzyıl) ”. Tarih Okulu Dergisi, 2011(X): 37-57.