THE DEVELOPMENT OF TURKISH PICNIC CULTURE AND PICNIC MENU THROUGHOUT ITS HISTORICAL GEAR

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 45, 321 - 341, 15.10.2025

Nursel Demirden

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1779248

Öz

The tradition of eating outdoors or at recreational areas, which we now call picnicking, has existed in Turkish culture for centuries. Historical sources describe urban dwellers, both men and women, seeking escape from urban life or seeking daily entertainment, visiting recreational areas. Eating, drinking, chatting, having fun, and contemplating outdoors has been a form of therapy for the Turkish people. Picnics have been held for centuries to celebrate the arrival of spring or religious holidays, to celebrate holidays, to socialize, or sometimes to host guests or even to display one's wealth. Changing times and conditions have brought innovations to recreational or picnic culture. It is important to convey various details within recreational culture, such as the characteristics of picnicgoers, picnic locations, and picnic menus, to understand the continuity and variations in the transmission of this tradition. The research has determined that no comprehensive and independent study exists on the recreation tradition in Turkish culture from past to present. While there are studies on recreational area culture, these have largely been limited to specific periods, focusing on the physical characteristics of recreational areas and human behavior. The main focus of this article is the recreational area menu in Turkish culture and its evolution over time. This article is a compilation. Written and visual data from existing sources have been analyzed, adhering to the literature. This study is significant because it addresses a topic that is part of Turkish culture and cuisine and has not been widely discussed. The study concludes by considering the points discussed in the article, which concludes that Turkish picnic culture has been undergoing a transformation due to social and economic events from past to present, and that this process continues, and that this change is reflected in the picnic menu.

Anahtar Kelimeler

Picnic , recreation area , open air , food , kebab.

TARİHÎ SEYRİ İÇERİSİNDE TÜRK PİKNİK KÜLTÜRÜ VE PİKNİK MENÜSÜNÜN GELİŞİMİ

Öz

Bugün piknik yapmak olarak adlandırdığımız, açık alanda ya da mesire yerlerinde yemek yeme geleneği Türk kültüründe yüzlerce yıldır mevcuttur. Tarihî kaynaklarda, şehirli yaşamdan kaçmaya ya da günlük eğlence ihtiyacını karşılamaya çalışan kent sakinlerinin kadın ya da erkek fark etmeksizin mesire yerlerine gittiği anlatılır. Açık havada yiyip içmek, sohbet etmek, eğlenmek, tefekkür etmek Türk halkı için bir terapi gibidir. Baharın gelişinin ya da dinî açıdan özel günlerin kutlanması, tatil günlerinin değerlendirilmesi, insanların sosyalleşmesi ya da kimi zaman misafir ağırlama, hatta zenginliğin teşhiri, amacıyla yüzlerce yıldır piknik yapılmaktadır. Değişen zaman ve koşullar mesire ya da piknik kültürüne yenilikler getirmiştir. Mesire kültürünün içerisinde yer alan; pikniğe gidecek kişilerin özellikleri, piknik yeri, piknik menüsüne dair çeşitli detayları aktarmak, bu geleneğin aktarımındaki devamlılığı ve farklılıkları görmemiz açısından önemlidir. Yapılan araştırmada, geçmişten günümüze Türk kültüründe mesire geleneği hakkında kapsamlı ve müstakil bir çalışmanın bulunmadığı tespit edilmiştir. Mesire kültürüyle ilgili çalışmalar bulunmakla birlikte bunlar büyük ölçüde belli dönemlerle sınırlandırılmış, mesire yerlerinin fiziksel özellikleri ve insan davranışlarına odaklanılmıştır. Makalenin ana eksenini ise Türk kültüründe mesire menüsü ve menünün zaman içindeki değişimi oluşturmaktadır. Makale bir derleme çalışmasıdır. Literatüre bağlı kalınarak mevcut kaynaklardan edinilen yazılı ve görsel veriler analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, Türk kültürünün ve mutfağının bir parçasını oluşturan, üzerinde çok fazla durulmamış olan bir konuyu ele alması açısından önem arz etmektedir. Çalışmanın sonunda, makale içinde yer verilen hususlardan hareketle geçmişten günümüze yaşanan sosyal ve ekonomik olayların etkisiyle Türk piknik kültürünün değişim içinde olduğu ve bu sürecin devam ettiği, söz konusu değişimin ise piknik menüsüne yansıdığı tespitine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Piknik , mesire yeri , açık hava , yemek , kebap.

Etik Beyan

Etik kurul iznine gerek yoktur.

Kaynakça

• Abdülaziz Bey. 1995. Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Albayrak, Çağatay ve Emür, Semih Halil. 2024. “COVID-19 Pandemi Öncesi ve Sonrası Yeşil Alan Kullanım Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi”. İdealkent, 16(45): 1366-1402.
• Alus, Sermet Muhtar. 2021. İstanbul’un Geçmiş Günlerinde Yeme İçme. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Ayşe Fahriye. 1884. Ev Kadını. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
• Bassano, Luigi. 2015. Kanunî Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Cerasi, Maurice M. 1985. "Open Space, Water and Trees in Ottoman Urban Culture in the XVIIIth - XIXth Centuries.” In Environmental Design: Journal of the Islamic Environmental Design Research Centre 2: 36-50.
• Çetin, Ümmügülsün. 2022. “19. Yüzyılda Batılılaşma Hareketleri Kapsamında Yaşanan Kültürel Değişimin İstanbul’daki Mesire Eğlencelerine Yansıması”. Erzurum Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, (4), 79-100. Doi: 10.52003/etut.2022.22
• Çoruk, Ali Şükrü. 2015. “Osmanlı İstanbul’unda Halkın Eğlence Hayatı”. ss.292-313 içinde Büyük İstanbul Tarihi. C. 4. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ekşioğlu, Erdoğan. 2025. “Türkiye’de 2019’dan 2024’e Temel Gıda Mallarının Fiyat Artışı Karşısında Asgari Ücretin Reel Alım Gücündeki Değişim”. Scientific Journal of Innovation and Social Sciences Research, 5(1): 1-14.
• Evliya Çelebi. 2006. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi/3.Cilt 2.Kitap (Haz. Y. Dağlı-S. A. Kahraman). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Evliya Çelebi. 2008. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi/2.Cilt 1.Kitap(Haz. Y. Dağlı-S. A. Kahraman). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Evliya Çelebi. 2010a. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi/4.Cilt 1.Kitap (Haz. Y. Dağlı-S. A. Kahraman). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Evliya Çelebi. 2010b. Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi/5.Cilt 2.Kitap (Haz. Y. Dağlı-S. A. Kahraman). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayınları.
• Güçlü Nergiz, Hatice. 2013. “Orta Asya Mutfağı” (Ed. Mehmet Sarıışık ve Ed. Yrd. Gülçin Özbay). ss. 235-255içindeUluslararası Gastronomi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Güçlü Nergiz, Hatice. 2019. “Orta Asya Mutfağı”. Türkiye Turizm Ansiklopedisi. https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/orta-asya-mutfagi
• Gürbüz, Elif. 2009. “Tarih İçerisinde İstanbul’daki Mesire Olgusu ve Mesire Alanlarının Geçirdikleri Değişimin Kağıthane Mesiresi Örneği Üzerinden İrdelenmesi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hut, Davut. 2022. Beykoz’un Tarihî Suları/ Su Kültürü ve Su Yapıları. İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
• Işın, Priscilla Mary. 2020. Bereketli İmparatorluk: Osmanlı Mutfağı Tarihi (Çev. Ahmet Fethi Yıldırım). İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Köksal, Osman. 2022. “XV-XVI. Yüzyıllarda Aşağı Türkistan ve Hindistan’da Timurlu-Babürlü Bağ, Bahçe ve Mesire Kültürü”. ss. 101-126 içindeGeçmişten Günümüze Türkiye-Hindistan İlişkileri Uluslararası Sempozyumu Bildiriler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Küskü, Fırat. 2020. “II. Abdülhamid Döneminde Kâğıthane Mesiresi”. VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(2): 841-867.
• Küskü, Fırat. 2025. “19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Mesire Kültürü: Üsküdar Mesireleri”. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (25): 271-304.
• Özçelik Heper, Fatma. 2013. “Türk Mutfağı” (Ed. Mehmet Sarıışık ve Ed. Yrd. Gülçin Özbay). ss. 53-76 içindeUluslararası Gastronomi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Şavkay, Tuğrul. 2000. “Gündelik Hayatta Yemek ve İçmek Üzerine”. ss. 21-37 içinde Hünkâr Beğendi/700 Yıllık Mutfak Kültürü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tan, Ahmet ve Karakış, Sultan. 2017. “Tüketici Davranışı Olarak Gaziantep’te Piknik (Sahre) Kültürü Üzerine Bir Saha Araştırması”. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 3(12), 136-150.
• Tapan, İrfan. 2022. “Sağlık Turizmi Açısından Örnek Bir Mekân: İspendere”. Fikriyat Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1): 34-58.
• Toroğlu, Emin ve Ceylan, Serdar. 2013. “Niğde Yöresi Kaplıca, İçmece ve Doğal Mineralli Suları, Sorunlar ve Öneriler”. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30): 47-70.
• Uçar, Zofie. 2013. “XIX. Yüzyıldaki Avrupalı Seyyahların Gözüyle Osmanlı’daki Mesire Kültürü”,Gazi Türkiyat, Bahar (12): 75-89.
• Ünal, Fatih; Karakulak, Mesut ve Özkan, Murat. 2022. İstanbul Seyahatnamesi/19. Yüzyılda Rus Seyyahlarla Osmanlı Topraklarına Yolculuk. İstanbul: Kronik Kitap.
• Yerasimos, Marianna. 2011. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde Yemek Kültürü/Yorumlar ve Sistematik Dizin. İstanbul: Kitap Yayınevi.