A Critical Look at Ş. Teoman Duralı’s Understanding of Human Thinking in the Context of Modern Western Thought

Yıl 2023, , 315 - 341, 30.10.2023

Zafer Çaylı , Hüseyin Adem Tülüce

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1336720

Öz

In this study,one of the contemporaryTurkish thinkers Ş. Teoman Durali’s criticism of human imagination, which emerged as a result of the changes in the understanding of religion and morality caused by the scientific developments in Western thought after Descartes, will be criticized. Scientific developments in the West not only changed the view point of thinkers on religion, but also laid the ground work for the change in the meaning attributed to human in the philosophical sense. Human perception formed on the basis of the relation ship between science, philosophy and morality in Western thought, XVII. With the effect of imperialism and capitalism ideology that developed in the Western geography afterthe 19th century.It has had a significant impact on the way of thinking and life in the Islamic geography since the 19th century; As a result, it resulted in many positive or negative changes and transformations. Departing from this change and transformation, Durali talks about the problems caused by the dominance of the understanding of science based on "non-living" beingsafter Descartes (1596-1650) instead of the scientific thought built on "living" since Aristotle (384-322 BC); He criticizes the destruction of the sources of resistance of the human "self" in integration with the developments in biology, along with othersciences,the moral problem and the standardization activities brought by globalization. This situation has caused the problem of reducing the human being to a biological being and thus neglecting his spiritual structure.In the face of these problems, it is important that the Islamic geography and tradition of thought are the basis of the solution suggestions put forward by Durali and that he produce side as in thisway. This situation paved the way for Durali to try to solve the problems of his own geography, not with an orientalist perspective, but by confronting his own resources.

Anahtar Kelimeler

Science, Religion, Evolution, Human, Morality

Modern Batı Düşüncesi Bağlamında Ş. Teoman Duralı’nın İnsan Tasavvuru Anlayışına Eleştirel Bir Bakış

Öz

Bu çalışmada çağdaş Türk düşünürlerinden Ş. Teoman Duralı’nın Descartes sonrası Batı düşüncesindeki bilimsel gelişmelerin din ve ahlâk anlayışında meydana getirdiği değişimlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan insan tasavvuru eleştirisi kritik edilecektir. Batı’daki bilimsel gelişmeler düşünürlerin dine bakış açısını değiştirdiği gibi felsefî anlamda insana yüklenen anlamın da değişimine zemin hazırlamıştır. Batı düşüncesindeki bilim, felsefe ve ahlâk ilişkisi zemininde oluşan insan algısı, XVII. yüzyıl sonrasında Batı coğrafyasında gelişen emperyalizm ve kapitalizm ideolojisinin etkisiyle XIX. yüzyıldan itibaren İslam coğrafyasında düşünce ve yaşam şekline etkide bulunmuş; böylece olumlu veya olumsuz birçok değişimlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu değişimlerden hareketle Duralı, Aristoteles (MÖ 384-322)’ten itibaren “canlı” üzerine inşa edilen bilimsel düşüncenin yerine Descartes (1596-1650) sonrası “canlı olmayan” varlıklar üzerine kurulan bilim anlayışının hakim olmasının getirdiği problemlerden bahsetmekte; diğer bilimlerle birlikte biyolojideki gelişmelerle entegrasyon içerisinde insan “ben”inin direnç kaynaklarının yıkıma uğramasını ve ahlâk problemini eleştirmektedir. Bu durum insanın biyolojik bir varlığa indirgenmesine ve böylece manevî yapısının ihmal edilmesi problemine sebep olmuştur. İşte bu problemler karşısında Duralı’nın ortaya koyduğu çözüm önerilerinin temelinde İslam coğrafyası ve düşünce geleneğinin olması ve bu minvalde düşünceler üretmesi önemlidir. Bu durum Duralı’nın kendi coğrafyasının problemlerini oryantalist bir bakış açısıyla değil kendi öz kaynaklarıyla yüzleşerek çözmeye çalışmanın yolunu açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilim, Din, Evrim, İnsan, Ahlâk

Kaynakça

• Aristoteles, (1997). Nikomakhos’a Etik, (Çev: S. Babür), Ayraç Yayıncılık.
• Attas, S. N. (1989). Modern Çağ ve İslamî Düşünüşün Problemleri, (Nşr: M. E. Kılıç), İnsan Yayınları.
• Balaban, M. R. (1949). Tarih Boyunca Ahlâk, Gayret Yayınları.
• Carrel, A. (2018). İnsan Denen Meçhul, (Çev: F. Z. Bayrak), Hayat Yayınları.
• Descartes, R. (2013). Metafizik Üzerine Düşünceler, (Çev: Ç. Dürüşken), Kabalcı Yayınları.
• Descartes, R. (2010). Felsefenin İlkeleri, (Çev: M. Akın), Say Yayınları.
• Diken, B. (2011). Nihilizm, Ayrıntı Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2010). Aklın Anatomisi Salt Aklın Eleştirisinin Teşrihi, Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (1992). Biyoloji Felsefesi, Akçağ Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (1987). Canlılar Sorununa Giriş, Remzi Yayınevi.
• Duralı, Ş. T. (2019). Çağdaş İngiliz-Yahudi Küresel Medeniyeti, Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2000). Felsefe-Bilime Giriş, Çantay Kitabevi Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2017). Felsefe Bilim Nedir?, Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2020). Hayatın Anatomisi &Canlılar Bilimi Felsefesi-Evrim ve Ötesi, Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2013). Kutadgubilig Türkçe’nin Felsefe-Bilim Sözlüğü, Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2009). Sorun Çağının Anatomisi, (Haz. M. S. Genç), Şule Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2017). Sorun Nedir?. Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2002). Teoman Duralı ile Üç Konu/şma, İstanbul Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (1981). Biyoloji Felsefesinin Konuca Sınırları, Tanımı, Ana Dalları, Felsefe Arkivi Dergisi, (22-23), 161 – 184.
• Duralı, Ş. T. (2004a). Vefatının İki Yüzüncü Yılında İmmanuel Kant’ı Anarken I. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 5, 9-19.
• Duralı, Ş. T. (2020). Ahlâk görüşü olarak canlılar bilimi felsefesi. erişim: https://www.fikriyat.com/yazarlar/teoman-durali/2020/12/18/ahlâk-gorusu-olarak-canlilar-bilimi-felsefesi.
• Duralı, Ş. T. (2008). Felsefe Konuşmaları (1). erişim: https://www.teomandurali.com.tr/author/teomandurali/page/10/.
• Duralı, Ş. T. (2018). İlahiyattan Kaynaklanan Felsefe Sahası Ahlâk. erişim; https://www.fikriyat.com/yazarlar/teoman-durali/2018/11/18/ilahiyttan-kaynaklanan-felsefe-sahasi-ahlk.
• Farabî, Ebu Nasr, (1987). Fusûlü’l-Medenî (Siyaset Felsefesine Dair Görüşler), (Çev: H. Özcan), Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Fouillee, A. (2009). Descartes. (Çev: A. Altınörs), Eflatun Yayınları.
• Gökhan, Y. (2022). Wittgenstein’ın Metafizik Eleştirisi, Eskiyeni Yayınları.
• Güngör, E. (1997). Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk, Ötüken Yayınları.
• Günenç, M. (2012). Modern Felsefenin Diyalektiği .Felsefe Dünyası Dergisi , (56) , 147-174.erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/felsefedunyasi/issue/58325/847986.
• Hazlitt, H. (2006). Ahlâkın Temelleri, (Çev: M. Aydın & R. Tapramaz), Liberte Yayınları.
• Kant, I. (1980). Pratik Aklın Eleştirisi, (Çev: İ. Kuçuradi, vd.), Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Maclntyre, A. (2001). Etik’in Kısa Tarihi, (Çev: H. Hünler & S. Z. Hünler), Paradigma Yayınları.
• Polat, S. (2022). Kişisel Kimlik Bağlamında Ölümsüzlük Düşüncesinin Temel Dayanakları, İhya Dergisi, 8/2, 727 - 750.
• Sorokin, P. A. (1989). Çağın Bunalımı, (Nşr: T. Akman), Diriliş Yayınları.
• Soysal, E. K. (2023). Teoman Duralı’nın Darwinci Evrim ve Darwinizm Eleştirisi, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 42 - 61.
• Sulhan, M. (2023). Roger Garaudy’nin Din Felsefesi, İlâhiyât Yayınları.
• Timuçin, A. (1972). Descartes, Kitaş Yayınları.
• Ural, Ş. (2000). Bilim Tarihi, Çantay Yayınları.
• West, D. (2013). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş. (Çev: A. Cevizci), Paradigma Yayınları.