SUFISTIC TRANSLATION WORK OF AHMED MEABI: TERCEME-I EZHARU’L-AKDESIYYE

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 43 - 77, 31.03.2020

Mustafa Yasin Başçetin Yunus Emre Uzun

Öz

The use of the allegorical expression in Sufi texts is extremely common. The most important reason for this is that allegorical and symbolic expression contributes to the narrative world of mysticism significantly. His work titled al-Ezharu'l-Akdesiyye fi'l-Ulumi'l-İlahiye, which is such a mystical work is written by Arabic poet Sheikh Muhammed el-Omeri in XVIIIth century. It was brought to our literature by the Turkish poet Ahmed Meâbî, who was one of the poets of the XIth century, by making 13 leafed translation of the sixteenth part of this work. The translation which involved in the study is located in Suleymaniye Library Giresun Manuscripts, nr. 3629. The conclusion section of the work consists of 7 main parts in which discussed the topics of the creation, the creation of the four elements and four temperaments, the creation of human and limbs, knowing yourself and the God, proof of the existence of the God, the story of the body and soul.
After giving information about Ahmed Meabi and Sheikh Muhammed el-Omeri, the content analysis of the work was made by the explanation of the text in the study. A table of mystical elements in the story section of the epistle was created at the end of the analysis. In addition, in the second part of the study, the work has been transferred to transcription. Here, Arabic-Persian elements are translated and given in the footnote with their original sources. Thus, it is thought that it will contribute to both the Ottoman Sufi culture and the Ottoman translation tradition by bringing a new work.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Translation, Prose, Cosmogony, Allegory

AHMED MEÂBÎ'NİN TASAVVUFÎ TERCÜMESİ: TERCEME-İ EZHÂRÜ’L-AKDESİYYE

Öz

Tasavvufî metinlerde alegorik üslûbun kullanımı son derece yaygındır. Bunun en önemli sebebi tasavvufî unsurların soyut anlam dünyâsının anlatımına alegorik ve sembolik üslûbun önemli kolaylaştırıcı katkı sağlıyor olmasıdır. Bu tür bir tasavvufî eser olan Şeyh Muhammed el-Ömerî’nin el-Ezhârü’l-Akdesiyye fi’l-Ulûmi’l-İlâhiye isimli eseri XVIII. yüzyıl şâirlerinden Giritli Ahmed Meâbî tarafından bir kısmının 13 varaklık mensûr tercümesinin yapılması sûretiyle edebiyatımıza kazandırılmıştır. Çalışmaya söz konusu olan tercüme Süleymâniye Kütüphânesi Giresun Yazmaları, nr. 3629’da yer almaktadır. Eser; yaratılış, anâsır-ı erbaa ve ahlât-ı erbaanın yaratılması, insan ve uzuvlarının yaratılması, kendini ve allah’ı bilmek ve bunun imkânı, allah’ın varlığının delillendirilmesi, beden ve rûhun alegorik hikâyesi, risâlenin sonuç bölümü konularının işlendiği 7 ana kısımdan oluşmaktadır.
Çalışmada Ahmed Meâbî ve Şeyh Muhammed el-Ömerî hakkında bilgi verildikten sonra eserin muhtevâ incelemesi metin anlamlandırılmak sûretiyle yapılmıştır. İncelemenin sonunda risâlenin hikâye kısmında yer alan tasavvufî unsurların tablosu oluşturulmuştur. Ayrıca çalışmanın ikinci bölümünde eserin çeviriyazıya aktarımı yapılmıştır. Burada Arapça-Farsça unsurların tercümeleri yapılarak dipnotta asıl kaynakları ile birlikte verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tercüme, Nesir, Kozmogoni, Alegori

Kaynakça

• Referans1 Belge, Murat (2009). Sanat ve Edebiyat Yazıları. İstanbul: İletişim Yayınları. Referans2 Buhârî Ebû Abdullah Muhammed B. İsmâil. (1979). Sahih-i Buhârî. Kahire: Mektebetü’l İslâmiyye. C. 1-8. Referans3 Bursalı Mehmed Tahir. (1972). Osmanlı Müellifleri. (haz. A.F. Yavuz ve İ. Özen), C. 2, İstanbul: Meral Yayınevi. Referans4 Ebû'l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. (Thz). el-Câmiu’s-Sahîh. I-VIII, İstanbul 1329-1332. Referans5 El-Hasan bin Muhammed Sâgânî. (h. 1405). Mevzuatü’s-Sâgânî. Thk.: Abdullah el-Kadî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye Yayınevi (1. Baskı). Referans6 İsmâil Paşa b. Muhammed Emîn. (1971). İzâhü'l-Meknûn. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye Yayınevi. C. 1:53. Referans7 Karahan, Andülkadir (1996). Fuzûlî. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, C. 13: 240-246. Referans8 Karlığa, H. Bekir (1991). Anâsır-ı Erbaa. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, C. 3: 149-151. Referans9 Kehâle, Ömer Rıza (1993). Mu'cemü'l-Müellifîn. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle Yayınevi. C. 3: 85. Referans10 Kılıç, Filiz (2004). Giritli Dîvân Şâirleri. Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (32): 275-294. Referans11 Kurtoğlu, Orhan (2006). Girit Şâirleri (Tezkire-i Şu’arâ-yı Cezîre-i Girid). Ankara: Akçağ Yayınları. Referans12 Muallim Nâcî. (2006). Lûgat-ı Nâcî. İstanbul: Çağrı Yayınları. Referans13 Muhyiddîn bin Arabî. (1971). Şeyhü'l-Ekber. Cevâhirü'n-Nüsûs fî-Halli Kelimâti'l-Füsûs. Şrh.: Abdülganî bin İsmâil e'n-Nablusî. c.1 s. 147. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye Yayınevi. Referans14 Muhyiddîn bin Arabî. (Thz). Şeyhü'l-Ekber el-Fütûhâtu'r-Rabbâniye. Thk.: Dr. Asım İbrahim el-Keyyâlî. Kitâb-Nâşirûn Yayınevi. C.2: 25. Referans15 Sevgi, Ahmet (1992). Giritli Şâirler. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, (7-8): 33-51. Referans16 Şemseddin Sâmî. (2007). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları. Referans17 Şeyh Ali b. Sultan Muhammed Herevî. (2001). Mirkâtü'l-Mefâtîh. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye Yayınevi. C. 1:270. Referans18 Tuman, Mehmet Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî, Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1-2, (haz. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatcı). Ankara: Bizim Büro Basımevi. Referans19 Ünver, İsmail (1993) “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, (11/1): 51-89. Referans20 Yılmaz, Mehmet (2013). Kültürümüzde Âyet ve Hadîsler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Kesit Yayınları. Referans21 Yücer, H. Mahmut (1996). Merâtibü’l-Vücûd Hakkında Üç Risâle. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Referans22 Zîrekli, Hayrüddin (2002). el-a'lâm Kâmûsu Terâcim li-eşhar e'r-ricâl ve'n-nisâ min el-Arab ve'l-Müsta'ribîn ve'l-Müsteşrıkîn. Beyrut: El-ilm li'l-Malâyîn Yayınevi. C. 3: 16