Anamur Müzesi Kovanlı Ok Uçları

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 262 - 276, 30.09.2023

Berna Kavaz Kındığılı , Kübra Yazar

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1300673

Öz

Yaratıldığı ilk günden itibaren varoluş mücadelesi veren insanoğlu gerek karnını doyurmak gerekse kendini korumak amacıyla silah arayışına girmiş, bilinen en eski saldırı silahlarından biri olan oku icat etmiştir. Tarih boyunca çeşitli hammaddelerden ve farklı tiplerde üretilen ok uçlarının bir kısmı kovanlı olarak adlandırılmaktadır. Bu ok uçları, alt kısımlarında bulunan kovan adı verilen deliğe, ahşap sapın sokulması ile birlikte üretilen örneklerdir. Bu çalışma satın alma yoluyla Anamur Müzesi’ne kazandırılmış olan bakır alaşımlı döküm tekniğiyle yapılmış 9 adet “kovanlı” ok ucundan oluşmaktadır. Kovanlı ok uçları, mahmuzlu, mahmuzsuz oluşlarına ve namlu biçimlerine göre alt tiplere ayrılmıştır. Buluntu yerlerinin tam olarak bilinmemesinden dolayı tarihlendirilmesi güç olsa da, literatüre geçmiş benzer örnekleriyle birlikte değerlendirilmesi ve tipolojik olarak gruplandırılmasına, belli bir zaman aralığına tarihlendirilerek Anadolu’daki ok uçlarının tipolojisi ile tarihsel gelişimi hakkında önemli verilere ulaşılmasına katkı sağlamaktadır. Tarih boyunca insanoğlunun varoluş mücadelesinde çok önemli bir yer tutan okun, bilimsel çalışmalarda az görülmesi ve ortak bir terminolojinin olmaması nedeniyle yapılan çalışma literatüre katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ok Ucu, Bakır Alaşımı, Kovanlı, Anamur Müzesi, Döküm Tekniği.

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi Tarafından Desteklenmiştir.

Proje Numarası

11013

Teşekkür

Anamur Müze Müze Müdürü Suat Şahin ve Süleyman Ali Sol'a teşekkür ederiz.

Anamur Museum Socketed Arrowheads

Öz

Mankind, who has been struggling for its existence since the first day of its creation, has gone for search of weapons both to feed and protect himself and invented the arrow, which is one of the oldest attack weapons known. Some of the arrowheads, which have been made with various raw materials and different types throughout the history, are called socketed. These arrowheads are those produced by inserting the wooden shaft into the hole called the socket in its lower part. Thepresent study consists of nine “socketed” arrowheads made with copper alloy casting method, which were brought to the Anamur Museum through purchase. Socketed arrowheads are divided into subtypes according to their arrow barrel types and whether they are with spurs or not. Although it is difficult to date them since the exact location where they were found is not known, they contribute to achieve important information about the typology and historical development of arrowheads in Anatolia by dating them to a certain time period by means of evaluating them together with similar examples that have been included in the literature and grouping them typologically. This study, which was carried out due to the fact that the arrow, which holds a notable place in the mankind’s struggle for the existence throughout the history, is seen rarely in scientific studies and that there is a lack of common terminology, would contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Arrowhead, Copper Alloy, Socketed, Anamur Museum, Casting Technique

Proje Numarası

11013

Kaynakça

• Akar Tanrıver D.S & Foça, S., (2022). Yeni Veriler Işığında Eski Smyrna Ok Uçları Tipolojisi, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 30, 169-201.
• Akyüz, F., (2018). Asur Ordusu (Yeni Asur Dönemi MÖ 911-612), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
• Arslan, B. & Aybek S. & Durak E., (2017). Metropolis’de Bulunan Ok Uçları, Masrop E-Dergi, 9 -13. 54-73
• Backwell, L. & D’errico, F., (2001). Bone Tool Use in Termite Foraging by Early Hominids and its İmpact on our Understanding of Early Hominid Behavior, South African Journal of Sciences, 97(3), 71-75.
• Backwell, L., D’errico, F., Wadley, L., (2008). Middle Stone Age Bone Tools from the Howiesons Poort Layers, Sibudu Cave, South Africa, Journal of Archaeological Science, 35, 1566-1580.
• Baş, D., (2019). Edirne Arkeoloji Müzesi Metal Buluntuları, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne.
• Baş, D., (2021). Edirne Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Metal Buluntu, Masrop E-Dergi 15.1, 5-40.
• Baykan, D., (2012). Nif (Olympos) Dağı Kazısı Metal Buluntularının Tipolojik ve Analojik Değerlendirmesi, 27. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 231-246.
• Baykan, D., (2017). Nif Dağı Kazısı Karamattepe ve Ballıcaoluk’ta Bulunan Ok Uçları, Masrop E-Dergi, 9 (12), 18-40.
• Belli, O., & Yalçın, Ü., (1994). Van Yukarı Anzaf Urartu Kalesinde Bulunan Bronz ve Demir Silahların Arkeometallurjik İncelenmesi, 9. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 53-64.
• Beran T., (1962). Vorlandfiger Bericht Über Die Ausgrabungen İn Boğazköy İn den Jahren 1958 und 1959, Mitteilungen Der Deutschen Orient-Gesselschaft Zu Berlin.
• Bittel K., Beran T., Bossert E. M., Otten F. H., (1957). Vorläufiger Bericht Über Die Ausgrabungen in Boğazköy İm Jahre 1956, Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesselschaft zu Berlin.
• Boehmer R. M., (1972). Die Kleinfunde Von Boğazköy Aus Den Grabungskampagnen 1931-1939 und 1952-1969 Boğazköy-Hasttusa: Ergebnisse der Ausgrabungen VII. Berlin.
• Burney C. A., (1966). A First Season of Excavations at the Urartian Citadel of Kayalıdere, Anatolian Studies, (16), 55-111.
• Clark G., Piggott S., Plumb J. H., (Ed.) (1965). Prehistoric Societies, Alfred A. Knopf, New York.
• Coşkunsu, G., (1999). Çayönü Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Ok Uçlarının Kullanım İzi Analizi ile İşlevlerinin Belirlenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• Çilingiroğlu A. & Yalçın Ü., (ED.) (2005). Bronze Arrowheads of Ayanis (Rusahinili Eiduru-Kai): Indicate Ethnic Identity, Anatolian Metal III, 63-66.
• Davis, T. A., (2013). Archery in Archaic Greece, Columbia Universitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi)
• Derin, Z., Muscarella O. W., Çilingiroğlu A., Selvini M., (ED.) (2001). Ayanis I Ten Years Excavations At Rusahinili Eiduru-Kai 1989-1998. Roma, 191-217.
• Demir, T., (2008). Anadolu’da Kimmer-İskit İz ve Etkileri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Durma, F., (2019). Zerzevan Kalesi Ok Uçları, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Diyarbakır.
• Erzen A., (1988). Çavuştepe I Urartian Architectural Monuments of the 7th and 6th Centuries B. C. and A Necropolis of The Middle Age, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Goldman H., (1963). Excavations At Gözlü Kule, Tarsus, Volume (III), New Jersey: Princeton University Press. New Jersey.
• Günaşdı Y. & Bingöl B., (2022). Rize Müzesinde Bulunan Bir Grup İskit Tipi Ok Ucu, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (55), 229 -255
• Hellmuth, A., (2014). Horse, Bow And Arrow: A Comparison Between The Scythian Impact on the Mediterranean and on Eastern Middle Europe, Mediterranean Review 1 (7), 138.
• Hellmuth-Kramberger, A. (2015). Persische Pfeilspitzen im Karpatenbecken?Bemerkungen zu einer Variante der Dreiflügeligen Bronzenen Pfeilspitzen Zwischen Persepolis und Kleinen Karpaten. The Early Iron Age in Central Europe: 2.-4.7.2015 Hradec Králové, Czech Republic: Programm und Zusammenfassungen (s. 158-181), Hradec Králové: University of Hradec Králové.
• Ivantchik A., Summerer L., Kienlin A., (2016). Kelainai II Kelainai-Apameia Kibotos: eine Achämenidische, Hellenistische Und Römische Metropole, Bordeaux.
• Karageçi, D., (2019). Kars Müzesi’nde Yer Alan Urartu Ok Uçları, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kars.
• Karaşlar M. S., (2010). Dīvānu Luġāti’t-Türk’teki Oğuzca Eşya Adlarına Bir Bakış, Turkish Studies 5.
• Kasar, Ö., (2021). Daskyleion Metal Silah ve Teçhizatlar: İşlev, Üretim ve Süreçsel Farklılaşma, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Muğla.
• Mori M. & Omura S., (1990). 1988 Kaman-Kalehöyük Kazıları, XI. Kazı Sonuçları Toplantısı C.I 1989, Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara. 335-354.
• Önsoy K., (2018). Burdur Müzesi’nde Bulunan Demir Çağ Ok Uçları, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir.
• Özdoğru, Ş., (2008). Arkaik Dönem Plastik Eserleri Işığında Lykia İkonografisinde Yerli ve Yabancı Unsurlar, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Antalya.
• Petrie, W. M. F., (1917).Tools and Weapons İllustrated By The Egyptian Collection in University College, Londra.
• Romano, I. B., (1995). Gordion Special Studies (II). The Serracotta Figurines and Related Vessels Philadelphia: The University Museum.
• Schmidt E. F., Breasted J. H., ve Allen ,T. G., (Ed.) (1933). The Alishar Hüyük: The seasons of 1928 and 1929 Part II. Researches in Anatolia Vol V, The University of Chicago Oriental Instutite Publications, Vol XX, Chicago.
• Summerer, l., Ivantchik, A., Kienlin, A., (2011). Die Persische Armee in Kelainai, Kelainai I Kelainai-Apameia Kibotos: Stadtentwicklung im Anatolischen Kontext, Bordeaux.
• Şahin, F., (2010). Patara Metal Buluntuları, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Antalya.
• Tulunay, E., T., (2011). Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi 2009 Yılı Kazıları, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt: 3, Ankara.
• Tekin, H., (2018). Madeni Eser Tipolojisi, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Uysal, G., (2011). Mağara Sanatı, Mağara Araştırma Derneği, Sayı 36. 34-47.
• Von Der Osten H. H., Wilson J. A., Allen T. G. (Ed.) (1937). The Alishar Hüyük: The seasons of 1930-32, Part II, The University of Chicago Press, Chicago.
• Waldbaum J. C., (1983). Metalwork From Sardis: The Finds Through 1974, Harvard University Press, Londra. Yahalom-Mack, N., Herzlinger, G., Bogdanovsky, A., Tirosh, O., Garfinkel, Y., Dugaw, S., Erel, Y. 2020. Combining Chemical and Lead Isotope Analyses with 3-D Geometric-Morphometric Shape Analysis: A Methodological Case Study of Socketed Bronze Arrowheads from the Southern Levant, Journal of Archaeological Science.
• Yalçıklı, D., (1999). Anadolu’da M.Ö. 12. Yüzyıldan M.Ö. 6. Yüzyıl Sonuna Kadar Metal Silah Endüstrisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Yalçıklı, D., (2017). Demir Çağı’nda Batı Anadolu’dan Tunç Ok Uçları: Üretim Tekniklerindeki Değişim, Masrop E-Dergi, 9 (12).
• Yavaş, A, Demirek Gökalp, Z. Güder Ü., Kurt M. (2018). Amorium Kazılarında Bulunan Bir Grup Okucu, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji (TÜBA-AR), Sayı 23. 179-209.
• Yazar, K.,(2022). Anamur Müzesi Ok Uçları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
• Yücel, Ü., (1999). Türk Okçuluğu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Ankara.
• Yüksel, F., (2013). Elazığ İli Kalkolitik Dönem Ok Uçlarının Tipolojik Analizi, Gaz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Zunal, O., (2017). Klaros’ta Bulunan Ok Uçlar, Masrop E-Dergi, 9 (12-13), 41-53.