ARCHAEOLOGICAL EXCAVATIONS ON THE 100TH ANNIVERSARY OF THE REPUBLIC

Yıl 2023, Sayı: TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI, 543 - 566, 30.10.2023

Sefa Köse

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1359520

Öz

The oldest prehistoric ruins discovered in Ankara province date back to the Old Stone Age. Ankara was home to the Hatti Civilization in the Bronze Age. This was followed by the Hittite Civilization period in the 2nd millennium BC and the Phrygian Civilization period in the 10th century BC. Afterwards, Lydian dominance was observed in the region. This dominance is followed by the Persians, Macedonians, Galatians, Roman Empire, Byzantine Empire, Seljuk and Ottoman Empire periods.
Many excavations have been carried out in the form of scientific excavations and rescue excavations to reach the material remains of the mentioned civilizations in various archaeological areas within the borders of Ankara. Undoubtedly, a large part of these are the excavations carried out under the Presidency of the Anatolian Civilizations Museum, which has a deep-rooted structure in the name of Turkish museology. This article aims to gather all excavations under one roof. The information about the excavated centers that shed light on the history of Ankara has been presented to the scientific world in a single study. The data we obtained, together with the scientific outputs of the archaeological excavations that continued breathlessly in Ankara until the 100th anniversary of the Republic, were processed into the excavation map we prepared, and visuality was tried to be brought to the fore.

Anahtar Kelimeler

100th Year, Anatolian Civilizations Museum, History of Ankara, Ankara

Cumhuriyetin 100. Yılında Arkeolojik Kazılar Ankara

Öz

Ankara ilinde keşfedilmiş en eski tarih öncesi kalıntılar Eski Taş Çağına kadar uzanmaktadır. Ankara Tunç Çağında Hatti Uygarlığına ev sahipliği yapmaktaydı. Bunu Milattan Önce 2. Bin yılda Hitit Uygarlığı dönemi, Milattan Önce 10. yy’de ki Frigya Uygarlığı dönemi takip etmiştir. Sonrasında bölgede Lidya hâkimiyeti görülmektedir. Bu hâkimiyeti Farslar, Makedonlar, Galatyalılar, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemleri takip etmektedir.
Ankara sınırlarında çeşitli arkeolojik alanlarında bahsi geçen medeniyetlerin maddi kalıntılarına ulaşmak için bilimsel kazılar ve kurtarma kazıları şeklinde birçok kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bunların hiç şüphesiz çok büyük bir kısmı Türk müzeciliği adına köklü bir yapıya sahip olan Anadolu Medeniyetleri Müzesi Başkanlığında gerçekleştirilen kazılardır. Bu makalede tüm kazıların tek bir çatı altında toplanması hedeflenmektedir. Ankara Tarihine ışık tutan, kazısı yapılan merkezlerin bilgileri tek bir çalışmada bilim dünyasına sunulmuştur. Cumhuriyetin 100. Yılına değin Ankara özelinde soluksuz devam eden arkeolojik kazıların bilimsel çıktılarıyla beraber elde ettiğimiz veriler hazırladığımız kazı haritasına işlenerek görsellik ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ankara, 100. Yıl, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara Tarihi

Kaynakça

• AKOK Mahmut, PENÇE Necdet (1941). “Ankara İstasyonunda Bulunan Bizans Devri Mezarlarının Nakli”. Belleten 5 (20): s. 617-622.
• ALAGÖZ Umut (2012). Çağa Roma Hamamı 2012 Yılı Kazı Çalışmaları, 22. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 14-17 Kasım 2013., Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Yay. No: 166 s. 365-386.
• ARIK R. Oğuz (1948). "Karaoğlan Höyüğü Bakır Çağı Mimarlığındaki Özellikler," III. Türk Tarih Kongresi 1943, Ankara, s.48-59.
• ARSLAN, Melih BERTRAM, Gülçin Ilgezdi, BERTRAM, Jan-Krzysztof. (2013). Çayyyolu Höyük-Ankara’da Bir Geç Kalkolitik/İlk Tunç Çağ Yerleşmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 39, s.139-164.
• ARSLAN, Melih (1989). “Mamaderesi Frig Tümülüsü Kurtarma Kazısı”, Müze (Museum) Dergisi, Sayı I, Ankara, s.62-66.
• ARSLAN, Melih (1992). Çankırıkapı Kazısında Bulunmuş Olan Şehir Sikkeleri Işığında Ankara’nın Önemi, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 1991 Yılı Sonbahar Dönemi Konferansları, Ankara.
• ARSLAN Melih, CİNEMRE S, ERDOĞAN T (2011). Dadastana Nekropolü 2009 Yılı Kurtarma Kazısı, 19. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, s.327-340.
• ARSLAN Melih, ATEŞOĞULLARI S, ŞAHİN Y (2011). Haymana Bahçecik Nekropolü Kurtarma Kazısı, 19. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, s.235-254.
• ARSLAN Melih; AKALIN Mehmet; TALAAKAR Aynur (2011). Toy, Naci; Keskin, Candaş (Ed.). "Roma Hamamı 2009 Yılı Kazı Çalışmaları". 19. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. s. 350-351
• ARSLAN Melih, BERTRAM Ilgezdi Gülçin, BERTRAM Jan-Krzysztof (2013). Çayyolu Höyük- Ankara’da Bir Geç Kalkolitik/İlk Tunç Çağı Yerleşmesi, Anadolu Dergisi, 0-0, s.139-164.
• ARSLAN, Melih, METİN, M (2014). 2012 yılı Akyurt-Kalaba Tümülüsü kurtarma kazısı. Anatolia/Anadolu 40, s.145-178
• AYDIN Mahmut, ZOROĞLU Candemir, (2016). Ankara’da Erken Bizans Dönemi Mezar Alanı Kazısı, SEFAD, (35), s.295-328
• BERTRAM Gülçin İlgezdi, BERTRAM Jan-K, (2011). Ankara’daki Yeni İlk Tunç Çağ Araştırmaları Neue Arbeıten Zur Frühbronzezeıt In Ankara, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2.Cilt, 23-28 Mayıs Malatya, s.51-66.
• BERTRAM, J.-K. (2008). Ahlatlıbel, Etiyokuşu, Koçumbeli – Zur Neubewertung der Ankara-Gruppe. Ahlatlıbel, Etiyokuşu, Koçumbeli – Ankara Çevresine Ait Bazı Buluntu Topluluklarının Yeniden Değerlendirilmesi. TÜBA-AR XI, s.73-84.
• BOSCH, C. E, (1948). Ankaradaki antik devir hamamının müessisi, III. Türk Tarih Kongresi, 1943, Ankara, s.576-581.
• BÜYÜKKARAKAYA Ali Metin, (2021). Akyurt Kalaba Tümülüsünden Gün Işığına Çıkarılan İnsan Kalıntıları Üzerine, Ankara Araştırmaları Dergisi, 9(2), s.355-370.
• COŞKUN İsmail (2007). Hitit Sanatında Lituus Tasvirleri, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ÇETİN, N. (2003). ‘‘2001 Yılı Külhöyük Kazı Çalışmaları’’ 13. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 22-26 Nisan 2002 Denizli, Ankara, s. 85-93.
• DALMAN, Knut Olof-SCHNEIDER, Alfonse-Maria vd. (1932). “Archäologische Funde in Ankara 1931”. Ankara: AA 47. s.233-261.
• DALMAN, Knut Olof (1933). “1931’de Ankara’da Meydana Çıkarılan Asarı Attika”. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi (1): Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.121-13.
• DENİZLİ Hikmet, YURTTAGÜL Emel, AKALIN Mehmet, TALAAKAR Aynur, (2007). Roma Hamamı Kutsal Yol Kazısı 2007 İlk Dönem Çalışmaları, İDÖL Dergisi, 9/33, s. 2-8.
• DENİZLİ Hikmet, KAYA Vahap, ÇETİN Nusret (2008). Boyalık Nekropolü 2007 Yılı Kurtarma Kazısı, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, Sayı 78, s.133-140.
• DOLUNAY Necati (1948). “Çankırıkapı Hafriyatı”, III. Türk Tarih Kongresi, Seri IX, No. 3, s.212-218.
• ERSAY Yüksel, Ayşe (2012). Çınar Hüseyin; Müderrisoğlu, Fatih (Ed.). "Şereflikoçhisar Değirmenyolu (Parlasan) Köyü Hacı Ahmet Cami". Vakıflar Dergisi. 37 (37). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. s.225-226.
• ERZEN Afif, (2010). İlkçağda Ankara. Türk Tarih Kurumu, VII/12, Ankara.
• HASPELS C.H.E, (1971). The Highlands of Phrygia. Sites and Monuments, Princeton, NewJersey.
• İNAN Afet (1948). “Türk Tarih Kurumu’nun 1937’den 1943’e Kadar Arkeolojik Çalışmaları”, III. Türk Tarih Kongresi, S. IX, No. 3, s.33-46.
• KADIOĞLU Musa, GÖRKAY, Kutalmış (2007). “Yeni arkeolojik araştırmalar ışığında μητρόπολις τῆς Γαλατίας: Ankyra”. Anadolu/Anatolia (32): s.21-148.
• KADIOĞLU Musa, GÖRKAY, Kutalmış vd. (2011). Roma Döneminde Ankyra. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. KANSU Şevket Aziz, (1940). Etiyokuşu Hafriyatı Raporu (1937). Ankara
• KARTAL, M. (2005). Yontmataş Buluntu Toplulukları Işığında Ankara: Neyi Biliyoruz? Neyi Bilmiyoruz? Yeni Değerlendirmeler ve Sonuçlar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 28, s.49-72.
• KOHLER E. L. (1995). The Gordion Excavations (1950-1973) Final Reports, Volume II. The Lesser Phrygian Tumuli, Part 1: The Inhumations, Philadelphia.
• KOPAR Asım, (1990). Polatlı Kayabaşı Köyü Mozaik Kazısı, I. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 19-20 Nisan 1990, Ankara, s. 329-339.
• KORFMANN M, (1989). “Troia 1988 Kazı Sonuçları” XI. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, s. 361.
• KOŞAY Hamit Zübeyir (1939). “Haberler-Ankara Mabedindeki Hafriyat 1939”. Belleten (3): s.463.
• KÖKTEN İ.K. (1947). 1945 yılında Türk Tarih Kurumu adına Yapılan Tarihöncesi Araştırmalar, Belleten, cilt XI, sayı 43, Temmuz 1947, Ankara: Türk Tarih Kurumu, s. 431-472.
• KÖKTEN İ. K. (1953). “1952 Yılında Yaptığım Tarih Öncesi Araştırmaları Hakkında”, DTCFD 11/2-4, s. 177-211.
• LLOYD S, GÖKÇE N, (1951). “Excavations at Polatlı:A New Investigation of Second and Third Millenium Stratigraphy in Anatolia”, Anatolian Studies 1 s. 21-75.
• LUMSDEN S. (1999). Gavurkalesi, XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, II. Cilt, Ankara, s. 209-218.
• MELLİNK M. J. (1966). Archaeology in Asia Minor. American Journal of Archaeology 70, s. 139-159.
• METİN Mustafa, Ulus Kazısı (1995). VII. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 8-10 Nisan 1996, Kuşadası, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1997, s.199-220.
• MERMERCİ Doğu., (1990). Yağcı, Remzi, Yukarı Bağdere, Yalacık Tümülüsü 1989 Kurtarma Kazısı, I. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 19-20 Nisan 1990, Ankara, s. 163-176
• ORTHMANN, W. (1966). “Untersuchungen auf dem Asarcık Hüyük bei Ilıca”, Istanbuler Mitteilungen 16: s. 27-88.
• ÖRCÜN H. BARIŞTA (2001). Ankara Yıkık Hamam (Eyne Bey Hamamı) 1999 Yılı Kazısı, 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 397-410.
• ÖZGÜÇ Tahsin (1946). “Anadolu’da Arkeoloji Araştırmaları I”. Belleten (10): s. 557- 597.
• PARLITI Umut, CANER Eyüp (2021). Geography and Climate on the Site Selection of Archaeological Settlements:Examples from Kura-Araxes Settlements in the Upper Euphrates-Malatya Basin. Aras Türkiye Eski Yakın Doğu Araştırmaları Dergisi 3, s.29-53.
• PARLITI Umut, KOCAİSPİR Ahmet (2022). Main Factors Affecting the Settlement of Eastern Anatolia from the Beginning to the End of the Bronze Age. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 11 (4) , s.2029-2050.
• SAĞIR Enver, METİN Mustafa, CİNEMRE Okan (2014). Juliopolis Nekropolü 2013 Yılı Kazısı 23.Müze Çalışmaları Senpozyumu, Juliopolis Nekropolü 2013 Yılı Kazısı. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. s.151,170.
• SAMS, G. K. (2005). “Gordion: Exploration over a Century,” in The Archaeology of Midas and the Phrygians. Recent Work at Gordion, ed. L. Kealhofer, Philadelphia, s.10-21.
• SARGIN, Haluk (2012). Antik Ankara. Ankara: Arkadaş Yayınevi. s. 125.
• ŞENYAPILI, Önder (2004). Ne Demek Ankara; Balgat, Niye Balgat!. Ankara: ODTÜ Yayıncılık. s. 40.
• SÜLÜNER, Sinan (2014). "Yabancı Seyyahların Gözlemleriyle Roma ve Bizans Dönemi'nde Ankara" (PDF). Ankara Araştırmaları Dergisi. 2 (1). s. 11-21.
• TEZCAN, B. (1966). 1964 Koçumbeli Kazısı. Koçumbeli Excavation in 1964. Ankara.
• TÜRKTEKİ Murat, (2010). Batı ve Orta Anadolu‟da Çark Yapımı Çanak Çömleğin Ortaya Çıkışı ve Yayılımı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• YOUNG, R. S. (1956). The Campaign of 1955 Gordion, Preliminary Report, American Journal of Archaeology 60-3, s.249-266.