A Quick Overview of the Ottoman Sephardi Journalism

Yıl 2023, Sayı: TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI, 606 - 618, 30.10.2023

Doğa Filiz Subaşı , Öykü Ulusal

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1361875

Öz

The Sephardim, most of whom settled in the Ottoman Empire in 1492, in smaller groups, having previously and later broken away from Sephardic lands, brought their language, literature and culture with them, and were able to preserve these religious and non-religious heritages in their new lives. Very soon after their settlement, the Jews brought the printing press to the Ottoman Empire and started to print religious books. However, due to the various depressions in the empire in general and in their own societies, they could not show their presence in press activities as fast as in printing. This study provides a general overview of the Ottoman-Sephardi press from the first printing press established in the Ottoman Empire to the formation of Sephardi press life, from its golden age to its collapse, and includes some important Sephardi newspapers published in those years. The aim of this study is to reveal the differences between the periods, to draw attention to the Jewish publishing activities in important Ottoman cities, to the prominent Sephardi newspapers and journalists, and of course to the contribution of the Sephardi press to the ethnic-cultural richness of the Ottoman press.

Anahtar Kelimeler

Journalism History, Sephardi Press, Judeo-Spanish (Ladino)

Osmanlı Sefaradi Basınına Hızlı Bir Bakış

Öz

Çok büyük bir bölümü 1492 yılında, daha küçük gruplar halinde daha önce ve sonrasında da Sefarad topraklarından kopup Osmanlı İmparatorluğuna yerleşen Sefaradiler dillerini, edebiyatlarını ve kültürlerini de beraberlerinde getirmiş, yeni yaşamlarında da bu dini ve din dışı miraslarını koruyabilmişlerdir. Yahudiler, yerleştikten çok kısa bir süre sonra Osmanlıya matbaayı getirmiş ve dini kitap basmaya başlamışlardır. Fakat, imparatorluğun genelindeki ve kendi toplumlarındaki çeşitli buhranlar sebebiyle basın faaliyetlerinde matbaacılıktaki kadar hızlı varlık gösterememişlerdir. Bu çalışmada Osmanlıda kurulan ilk matbaadan Sefaradi basın hayatının oluşumuna, altın çağından çöküşüne dek Osmanlı-Sefaradi basını hakkında genel bir bilgi sunulmuş ve o yıllarda yayınlanmış bazı önemli Sefaradi gazetelerine yer verilmiştir. Bu çalışmanın amacı Osmanlı Sefaradi gazeteciliğine mercek tutarak dönemler arasındaki farklılıkları ortaya koymak, önemli Osmanlı şehirlerindeki Yahudi yayıncılık faaliyetlerine, öne çıkan Sefaradi gazetelerine ve gazetecilerine ve elbette Sefaradi basınının Osmanlı Basınının etnik-kültürel zenginliğine katkısına dikkat çekmektir.

Anahtar Kelimeler

Basın Tarihi, Sefaradi Basını, Yahudi-İspanyolcası (Ladino)

Kaynakça

• Ataman, B. (2009). Türkiye’de İlk Basın Yasakları ve Abdülhamid Sansürü. Marmara İletişim Dergisi, 14, 21-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruid/issue/447/3532 [Erişim tarihi: 10.09.2023]
• Barquín, A. (1997). Un periódico sefardí: El Meseret de Alexandr Ben-Guiat. Sefarad, 57(1), 3-31. http://sefarad.revistas.csic.es [Erişim tarihi: 26.09.2023]
• Barnai, J. (1993). La comunidad judía de Salónica (1430-1943). H. Mechoulan (Ed.). Los judíos de España. Historia de una diáspora. 1492-1992 içinde (378-381 ss.), Editorial Trotta.
• Ben Na’eh, Y. (2001). Hebrew Printing Houses. G. Nassi (Ed.). Jewish Journalism and Printing Houses in the Ottoman Empire and Modern Turkey içinde (73-96 ss.), ISIS.
• Benbassa, E. & Rodrigue, A. (2014). Türkiye ve Balkan Yahudileri Tarihi. (Çev. A. Atasoy), İletişim Yayınları.
• Borovaya, O. (2012). Modern Ladino Culture. Press, Belles Lettres, and Theater in the Late Ottoman Empire, Indiana University Press.
• Borovaya, O. (İlk yayın tarihi 2010). Shaʻare ha-Mizraḥ (Puerta del Oriente), Izmir. Encyclopedia of Jews in the Islamic World içinde. Executive Editor N. A. Stillman. [Erişim tarihi: 05.03.2023].
• Bunis, D. M. (1993). The Earliest Judezmo Newspapers: Sociolinguistic Reflections. Mediterranean Language Review, 6-7, 7-66.
• Bunis, D. M. (1996). Modernization and the Language Question among Judezmo-Speaking Sephardim of the Ottoman Empire. H. E. Goldberg (Ed.), Sephardi and Middle Eastern Jewries: History and Culture in the Modern Era içinde (226-239 ss.), Indiana University Press.
• Bürki, Y. (2006). El discurso periodístico de la prensa judeoespañola del siglo XIX. Revista Internacional de Lingüística Iberoamericana, 4.2 (8), 53-76.
• Cohen, D. (2014). Un ‘bien conocido negociante i luchador comunal’: muevas notisias sovre Refael Uziel (1816-1881), precursor de la prensa en djudeoespaniol. R. Sanchez, M.-C. Bornes Varol (Ed.). La presse judéo-espagnole, support et vecteur de la modernité içinde (231-253 ss.), Libra Kitap.
• Díaz-Mas, P. (2006). Los Sefardíes. Historia, Lengua y Cultura, Riopiedras.
• Díaz-Mas, P. & Martínez Gálvez, C. (2012). Los sefardíes ante los retos del mundo contemporáneo. Identidad y mentalidades, CSIC.
• Güleryüz, N. (1993). Türk Yahudileri Tarihi 1, Gözlem Gazetecilik.
• Güleryüz, N. (A.). (2007). Historia de la Prensa Judía Turca. P. Martin Asuero, K. Gerson Şarhon (Ed.). Ayer y hoy de la prensa en judeoespañol içinde (71-76 ss.), İsis.
• Güleryüz, N. (2012). Bizans’tan Günümüze Türk Yahudileri, Gözlem Gazetecilik.
• Güleryüz, N. A. (2014). Edirne Yahudileri, Gözlem Gazetecilik.
• Güleryüz, N. A. (2015). Türk Yahudi Basını Tarihi: Süreli Yayınlar, Gözlem Gazetecilik.
• Hassán, I. M. (1966). El estudio del periodismo sefardí. Sefarad, 26, 229-235.
• Karpat, K. H. (2014). Osmanlı Modernleşmesi. Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus, Timaş Yayınları.
• Lewis, B. (1996). İslam Dünyasında Yahudiler (Çev. Bahadır Sina Şener), İmge Kitabevi.
• Lochow-Drüke, C. (2007). La campaña a favor de la propagación del idioma turco entre los sefardíes. P. MartinAsuero, K. Gerson Şarhon (Ed.). Ayer y hoy de la prensa en judeoespañol içinde (59-69 ss.), İsis.
• Martínez Gálvez, C. (2012). El periodismo sefardí ante su público. (Yayınlanmamış doktora tezi), Universidad de Valencia.
• Martínez Gálvez, C. & Sánchez Pérez, M. (2015). Adaptación al medio: cambios de proyectos iniciales en la prensa sefardí otomana. Historia y Comunicación Social, 20(1), 67-87.
• Mignon, L. (2011). Avram, İsak and the Others: The Genesis of Judeo-Turkish Literature. E. Balta, Mehmet Ö. (Ed.). Between Religion and Language: Turkish-Speaking Christians, Jews and Greek-Speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire içinde (71-83 ss.), Eren.
• Mignon, L. (2017). Judeo-Turkish. L. Kahn, A. D. Rubin (Ed.). Handbook of Jewish Languages içinde (634-640 ss.), Brill.
• Molho, R. (2005). Selanik Yahudileri 1856-1919. Özel Bir Cemaat, (Çev. Panayot Abacı), Bağlam.
• Ortaylı, İ. (2002). Ottoman Jewry and the Turkish Language. M. Rozen (Ed.). The Last Ottoman Century and Beyond: The Jews in Turkey and the Balkans 1808-1945 içinde (129-139 ss.), The Goldenstein-Goren Diaspora Research Center.
• Rodrigue, A. (1997). Türkiye Yahudilerinin Batılılaşması: “Alliance” Okulları 1860-1925, Ayraç Yayınevi.
• Romero, E. (1992). La creación literaria en lengua sefardí, Maphre.
• Romero, E. (2007). La prensa española contra los recelos, la burocracia y la censura. P. Martin Asuero, K. Gerson Şarhon (Ed.). Ayer y hoy de la prensa en judeoespañol, Cuadernos del Bósforo VII içinde (9-36 ss.), İsis.
• Romero, E. (2010). La Polémica sobre el Judeoespañol en la Prensa Sefardí del Imperio Otomano: Más Materiales para su Estudio. Sefarad, 70(2), 435-473.
• Shaw, S. J. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler. (Çev. M. Sobutay), Kapı.
• Subaşı, D. F. (2018). Yildiz i sus sekretos. El reyno de Abdul Hamid de Gabay, Editorial de la Universidad de Granada.
• Ulusal, Ö. (2019). Samuel Halevi’nin Osmanlı Dreyfus’u: Bir Mitin Çeşitlemesi. (Yayınlanmamış yükseklisans tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Varol, M.-C. (1993). La comunidad sefardí de Turquía, desde principios del siglo XX hasta nuestros días. H. Méchoulan (Der.). Los judíos de España: historia de una diáspora (1492- 1992) içinde (394-405 ss.), Editorial Trotta.
• Veinstein, G. (1993). El Imperio Otomano, desde 1492 hasta finales del siglo XIX. H. Mechoulan (Ed.). Los judíos de España. Historia de una diáspora. 1492-1992 içinde (347-369 ss.), Editorial Trotta.