Web
2008 yılında Ankara Üniversitesi Psikoloji bölümü mezunu olan Feyza KORKMAZ SAĞLAM 2009'da kazandığı YLSY Bursu kapsamında 2009-2010 arasında Amerika Ohio Üniversitesi'nde dil eğitimini ardından 2011-2012 İngiltere Sussex Üniversitesi'nde Applied Social Psychology bölümünde yüksek lisansını tamamlamıştır. 2013 yılında Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nde araştırma görevliliğine başlayan SAĞLAM, aynı bölümde öğretim üyeliğine devam etmektedir.
Mustafa Akman;
Erzurum Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ni (1987) bitirdi. Fakülteden itibaren dışarıdan Arapça yoğunluklu çeşitli dersler aldı. Arapça dil puan: 84.
1999’da Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Kur'an'da Cehalet Kavramı adlı teziyle yüksek lisans ve aynı üniversitede 2016’da Kelam Anabilim Dalı’nda “Celaleddin ed-Devvânî’nin Kelam Sistemi” konulu doktora yaptı.
1987-2011 yılları arasında MEB’de öğretmen olarak çalıştıktan sonra 2017 Mart başında Kırklareli Üniversitesi İlahiyat Fakültesine “Kelam ve Mezhepler Tarihi Öğretim Üyesi” olarak atandı. 2020 Eylül ayında ise halen çalıştığı Hakkari Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde aynı anabilim dalına Doç. Dr. olarak geçti. makman64@gmail.com
Yayınlanmış çalışmaları:
KİTAP:
1. İslâm Hukuku Açısından Cehalet, Kayıhan Yayınlan, İstanbul 2000 (Al-i Ferrac’dan çeviri).
2. Kitab'a Vâris Olanlar, Ekin Yayınlan, İstanbul 2004.
3. Kur'an'da Cehalet- Cahil- Cahiliye, Buruc Yayınlan, İstanbul 2005.
4. Kur'an Mesajı'nda Muhammed Esed -eleştirel bir yaklaşım, Çıra Yayınlan, İstanbul 2007.
5. Musa Carullah Bigiyefi Okumaya Giriş, Çıra Yayınlan, İstanbul 2007.
6. Aile Planlaması, Çıra Yayınlan, İstanbul 2009.
7. Hadis- Sünnet İlişkisi ve Toplumun Algısı, Çıra Yayınlan, İstanbul 2011.
8. Kur'an'da Cehalet Kavramı, Ensar Neşriyat, İstanbul 2015.
9. İHL ve İlahiyatlar İçin Hazırlık: Arapça Soru Bankası, Ensar Neşriyat, 2013.
10. İmam Hatip Liseleri 9. Sınıf Arapça Yaprak Testler, Ensar Neşriyat, 2014.
11. İmam Hatip Liseleri 10. Sınıf Arapça Yaprak Testler, Ensar Neşriyat, 2014.
12. İmam Hatip Liseleri 11. Sınıf Arapça Yaprak Testler, Ensar Neşriyat, 2015.
13. İbn-i Arabî: Kelami Tartışmalar, Sorular, Şüpheler, Ekin Yayınlan, İstanbul, 2017.
14. Celâleddin ed-Devvânî’nin Kelâm Sistemi, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2017.
15. Celâleddin ed-Devvânî: ahlâkî, siyâsî, felsefî, tasavvufî ve kelâmî görüşleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2017.
16. Kelâm Soru Bankası, Kayıhan Yayınlan, İstanbul, 2019.
17. Mezhepler Tarihinin Klasik Kaynaklan: İçerik ve Özellikleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2019.
18. Akaid-i Adudiyye Şerhi (Çeviri), Batman: Mütercim Yayınları, 2021.
KİTAP BÖLÜMLERİ:
1. “İmâmet - Velâyet”, Sistematik Kelam, Editörler: Hüseyin Aydın -Sefa Bardakçı, 1. bsk., (İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2019), (Bölüm 10) 283-306.
2. “Halku Amalı’l-İbad” (Celaleddin ed-Devvânî (ö.908/1502)”, Din Felsefesi Açısından Eş‘arî Gelen-Ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi V, Derleyen: Recep Alpyağıl, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2019), 961-965.
3. “Devvânî Açısından Kötülük Problemi (Theodise)”, Din Felsefesi Açısından Eş‘arî Gelen-Ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi V, Derleyen: Recep Alpyağıl, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2019), 699-703.
4. “Kıyamet Alametleri”, Sistematik Yaklaşımla Kelâm Araştırmaları I-II, ed. Ekrem Uysal, (Batman: Mütercim Yayınları, İstanbul, 2020), (21. Ahiret İnancı-II), 449- 458.
5. “Mehdîlik”, Sistematik Yaklaşımla Kelâm Araştırmaları I-II, ed. Ekrem Uysal, (Batman: Mütercim Yayınları, İstanbul, 2020), 459- 475.
6. “İbnu’s-Semmâk (ö. 799)”, İslam’ın Akılcıları Mu‘tezilî Öncüler, Editör: Mehmet Azimli- Özden Kanter, İstanbul: Mana Yayınları/İlimyurdu Yayıncılık, 2021), 69-71.
7. “Kâtip Çelebi’nin Firavun’un İmanı ve Hurûfîlik Hakkındaki Yaklaşımı”, İslam Medeniyetinin Keşfi Kâtip Çelebi’yi Anlamak, Editörler: Sıddık Korkmaz, Murat Kayacan, Coşkun Baba, Eldar Hasanoğlu, Mehmet Büküm, İzzet Marangozoğlu, 1. Bsk., (İstanbul: Hiperyayın, 2021), 327- 365.
8. “Kıyamet Alametleri”, İslâm İnanç Esasları, edt. Vechi Sönmez - Hilmi Karaağaç, 1. Bsk., (İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2021), (12. Bölüm) 239-253.
9. “Kelâm Açısından Kötülük Problemi Kapsamı ve Mahiyeti”, Hakkari İlahiyat Yazıları -I (Dinî İlimlerde Kötülük Problemi), Editör: Mustafa Akman, 1. Bsk., Van: Peywend Yayınları, 2021), 9-93.
10. “Ebu Said es-Sîrâfî (ö. 979)”, İslam’ın Akılcıları Mu‘tezilî Öncüler, Editör: Mehmet Azimli- Özden Kanter, (İstanbul: Mana Yayınları/İlimyurdu Yayıncılık, 2021), 329- 332.
11. “İbnü’l-Arabî’nin Söyleminin Felsefi Yönü ve Kaynakları”, Orta Asya’dan Anadolu’ya İlmin Yolculuğu, Editör: Yakup Koçyiğit & Aiitmamat Kariev, Karabük Üniversitesi Yayınları, (2021), 798-883/686-749. (Uluslararası Orta Asya’dan Anadolu’ya İslâmî İlimler Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Karabük Üniversitesi Yayınları, Karabük, Eylül 2021, 1136).
KONGRE- SEMPOZYUM BİLDİRİLERİ
1. “Celâleddin ed-Devvânî’nin Kelâm Sistemi”, Şarkiyat ICSS’17 Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (14-17 Eylül 2017 Diyarbakır), Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Bildiriler Kitabı, Editörler: Mehmet Bilen, Fuat İstemi, Bayram Kanarya, Veysel Gürhan, Şarkiyat Bilim ve Hikmet Vakfı Yayınıdır, (Aralık 2017), 119-137.
2. “İmâm Hüseyin’in Şehadeti Ve Şehadet Matemlerinin Hatırlattığı Kutlu Doğum Proğramları”, III. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu (26-28 Ekim 2017- Kahramanmaraş), (editör: Özcan Bayrak, Din Bilimleri Tam Metin Kitabı) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 105-109.
3. “Eş'arîlerin Nedensellik Anlayışı Üzerinden Ehl-i Hadis'in Vardığı Sonuçlar”, III. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu (26-28 Ekim 2017- Kahramanmaraş), editör: Özcan Bayrak, Din Bilimleri Tam Metin Kitabı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 111-125.
4. “Aracılık Düşüncesi veya Vesilecilik”, Al -Farabi 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi 6-8 Nisan, Tam Metin Kitabı, Editör: Erkan Alsu- Cengizhan Karaca, İKSAD, (Gaziantep, 2018), 423-433.
5. “Tevbe İhmal Edilmeyecek Bir İbadettir”, Al -Farabi 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi 6-8 Nisan, Tam Metin Kitabı, Editör: Erkan Alsu- Cengizhan Karaca, İKSAD, (Gaziantep 2018), 434-437.
6. “İbnü’l-Arabî’ye Yönelik Eleştiriler ve Mahiyeti”, Uluslararası İbnü’l Arabi Sempozyumu İnsanlığın Hakikat Arayışı ve İbnü’l Arabi 15-16 Kasım 2018 Malatya Bildiriler Kitabı I. cilt, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1. Baskı, Ankara, (Aralık 2018), 316-355.
7. “Kutlu Doğum Kutlamaları veya Mevlid Kandili”, 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (İksad), 9-11 Mart 2018, Mardin, Kongre Tam Metin Kitabı, İksad Uluslararasi Yayinevi, Editörler: Ahmet İlhan- Ersin Kurnaz, 378-384.
8. “Mehdî İnancı ve Günümüzdeki Toplumsal Algı”, 1. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (İksad), 9-11 Mart 2018, Mardin, Kongre Tam Metin Kitabı, İksad Uluslararasi Yayinevi, Editörler: Ahmet İlhan- Ersin Kurnaz, 385-408.
9. “Firavun’un İmânı Konusunda Celâleddin ed-Devvânî İle Ali Elkârî Arasındaki Polemik”, 2. Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi Şanlıurfa 9-11 Subat 2018, Tam Metin Kitabı, iksadyayinevi, Editörler: Mehibe Şahbaz- Damezhan Sadykova, 15-20.
10. “Kozmik İnsanlar / Ricâl'ul-Gayb İnancı”, 2. Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi Şanlıurfa 9-11 Subat 2018, Tam Metin Kitabı, iksadyayinevi, Editörler: Mehibe Şahbaz- Damezhan Sadykova, 21-31.
11. “Celâleddîn ed-Devvânî Perspektifinden İsbât-ı Vâcib”, İlahiyat Fakülteleri XXIII. Kelâm Koordinasyon Toplantısı ve Uluslararası “İslâm Düşüncesinde Ateizm Eleştirisi” Sempzoyumu (21-23 Eylül 2018) Tebliğ Metinleri Kitapçığı, (Siirt 2018), 122-163.
12. “Musa Carullah ve Dinî Çoğulculuk”, 4. Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi 1-3 Şubat - Şanlıurfa 2019 -Tam Metin, 271-286.
13. “Musa Carullah Bigiyef'e Göre Nihaî/Ebedî Kurtuluş”, 4. Uluslararası El Ruha Sosyal Bilimler Kongresi 1-3 Şubat - Şanlıurfa 2019 -Tam Metin, 316-323.
14. “Musa Carullah Bigiyef'in Sünnet Anlayışı”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 2nd International Congress On New Horizons In Education and Social Sciences IBAD (ICES-2019) Proceedings June 18-19, Editor: Hayrullah Kahya, Konferans Bildirisi, Yayımlanma Tarihi: 1 Ağustos 2019, Asos Yayınları, (İstanbul, 2019), 234-243.
15. “Din Öğretiminde Vizyon ve Misyon”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 2nd International Congress On New Horizons In Education and Social Sciences IBAD (ICES-2019) Proceedings June 18-19, Editor: Hayrullah Kahya, Konferans Bildirisi, Yayımlanma Tarihi: 1 Ağustos 2019, Asos Yayınları, (İstanbul, 2019), 244-255.
16. “Musa Carullah Bigiyef’in (1875-1949) ‘İslami Gelenekte Oluşan Kadın Yaklaşımı’na Eleştirileri”, Tam metin, INTERNATIONAL WORLD WOMEN CONFERENCE, 7-8 March 2020 Ankara, Edıtors: Yüksel DEMİREL- Yasemin AĞAOĞLU, (ISBN- 978-625-7914- 32-1) Issued: 23.03.2020, sf. 302- 320.
17. “15. Yüzyıl Düşünürü Devvânî veya Felsefe ve Tasavvuf Kıskacında Kelâm Düşüncesi”, Uluslararası 14. Ve 15. Yüzyıl İslam Düşüncesinde Felsefe, Kelam ve Tasavvuf Sempozyumu Bildirileri-1, Editörler: Murat Demirkol, Hacer Ergin Özkan, Bilge Sever Kıyak, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yayınları, (Ankara Eylül 2020), (1. cilt) 511-524.
18. “Osmanlı'da Kelâm İlminin Seyri”, Internatıonal Asıan Congress On Contemporary Scıences-VI, May 27-29, 2022/Van-Türkiye, Full Texts Book, www.asyakongresi.org, Editor: Muhammad Asif, 522- 534.
19. “Kelâm'da Cem ve Tahkik (Şerh ve Hâşiye) Dönemi”, Internatıonal Asıan Congress On Contemporary Scıences-VI, May 27-29, 2022/Van-Türkiye, Full Texts Book, www.asyakongresi.org, Editor: Muhammad Asif, 508-521.
MAKALELER:
1. Allah'tan Başkası Adına Kesilenler, İslâmî Araştırmalar (Dergisi), 14/3-4, Ankara, 2001): 389-404.
2. İslam Hukuku'na Göre Kısırlaştırmayla ve Geçici Yollarla Doğum Kontrolü, Marife (Dergisi), 1/3, Konya (2002): 133-151 (el-Abd Hâlil Ebû İyd’dan çeviri).
3. Muhammed Esed'in Kur'an Mesajı Adlı Meal-Tefsiri Üzerine Bir İnceleme, İslâmî Araştırmalar (Dergisi), 16/1, Ankara (2003): 127-155.
4. Aile Planlaması, İslamiyat (dergisi), 7/3, Ankara (2004): 163-178.
5. İmam Hatip Liselerinde Okutulan Hadis Ders Kitabı, İslâmî Araştırmalar, 21/3, Ankara (2010): 202-204.
6. Cehâletin Nedenleri ve Sorumluluktaki Etkisi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, Van (2011): 173-205.
7. Hakikat-ı Muhammedi Düşüncesi ve Bu Düşüncenin Referanslarını Aktaran İki Kaynak ve Müellifleri, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2/2, (2011): 107-131.
8. Eş'arîlerin Nedensellik Anlayışı Üzerinden Ehl-i Hadis'in Vardığı Sonuçlar, İslâmî Araştırmalar, 22/2, (2011): 71-88.
9. Kelâmî Perspektifle Elmahlı Muhammed Hamdi Yazır, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/50, (2017): 833- 862.
10. Kelâm Bağlamında Mûsâ Kâzım Efendi ve “Zevra ve Hevra” İsimli Esere Yaptığı Tercüme ve Şerhin Sadeleştirilmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/50, (2017): 863- 881.
11. Bihiştî Ramazan Efendi el-Vizevî ve Kelâmdaki Yeri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/51, (2017): 1181-1208.
12. Mehdî İnancı Özelinde İlmî Çalışmalar ile Günümüz Toplumunun Geleneksel Anlayışı Arasında Görülen Uyuşmazlıklar, Bunun Yansımaları ve Çözüm Önerileri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/51,(2017): 1209-1233.
13. فعاليات المولد الشريف (îmâm Hüseyin’in Şehadeti Ve Şehadet Matemlerinin Hatırlattığı Kutlu Doğum Programları), Mezhep Araştırmaları Dergisi e-makâlât, 10/1 (2017): 103-112.
14. Devvânî’nin Akâidu’l-Adudîyye Şerhi ve Kelâmcılığı, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, X/2, (2017): 471-530.
15. Celâleddin ed-Devvânî’nin Kelâm Sistemi, Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/1, (2017): 53-99.
16. Vizeli Kelâmcı Bihiştî Ramazan Efendi ve Kelamî Dünyası, Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/2, (2017): 45-90.
17. Celâleddîn Ed-Devvânî’nin Şiî Olduğuna Yönelik İddialar Üzerine, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10/1 (19), (2018): 325-351.
18. Celâleddîn ed-Devvânî’nin Eserleri ve Özet Olarak Tanıtımı, Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi, 1/1, (2018), 122-159.
19. İtikadi Mezhepler Tarihinin Kaynakları: İçerik ve Özellikleri, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/2 (2019): 169-204.
20. İbnü’l-Arabî’ye Mutasavvıfların Yönelttiği Eleştiriler ve Mahiyeti, İslâmî Araştırmalar 30(3), (2019): 441-454.
21. Müminler Arasında Kardeşlik Hukuku, The Journal of Social Science (TJSS), 4/7, (2020): 292-304.
22. Devvânî’nin el-'Akâ’idü’l-'Adudiyye Şerhi’nde Hudûs ve Nazar (Çeviri), Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2, (2020): 675-699.
23. Kelâm Perspektifinden Kıyâmet Alâmetlerinin Mahiyeti, İslâmî Araştırmalar, XXXII. cilt, 1. sayı, (2021): 190-214.
24. “Ali el-Kārî’nin “el-Mukaddimetu’s-Sâlime fî Havfı’l-Hâtime” Risalesi (Tahlil, Değerlendirme ve Neşir)”, Dicle İlahiyat Dergisi, XXV/1, 2022), 252-279.
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde yüksek lisansını “1998 Adana Mutabakatından Arap Baharına Türkiye-Suriye İlişkileri” tezini
yazarak tamamlamıştır. Doktorasını Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Şiiliğin İran Dış Politikasına Etkileri” isimli tez çalışması ile bitirmiştir. İlgi alanları ve çalışma konuları arasında Jeopolitik, Ortadoğu tarihi, Türk dış politikası, etnik, dini, mezhepsel kimlikler, Şiilik, İran dış politikası gibi konular bulunmaktadır. Teopower Olarak Şiilik ve İran Dış Politikası (2021) ve Jeopolitiği Anlamak: Uluslararası Politikalar Yazısı (2022) ve Jeopolitik İstihbarat (2024) adlı üç kitabı yayımlanmıştır. Ayrıca Uluslararası İlişkiler Tahlilleri (2019), Uluslararası İlişkiler Tahlilleri 2 (2020), İran: Bir Ülkenin Akademik Anatomisi (2022), İsrail: Bir Ülkenin Akademik Anatomisi (2023) ve Alanya: Kadim Medeniyetler Kalesi (2023) kitaplarının editörlüğünü yapmıştır. Çeşitli mecralarda makale ve analizleri yayımlanmıştır. İngilizce ve Farsça bilmektedir.
He completed his master's degree at Ankara University, Faculty of Political Sciences, Department of International Relations with the thesis "Turkey-Syria Relations from the 1998 Adana Accord to the Arab Spring". He completed his doctorate at Ankara University Institute of Social Sciences. He completed his PhD at Ankara University Institute of Social Sciences with a thesis titled "The Effects of Shiism on Iranian Foreign Policy". His research interests and research topics include Geopolitics, Middle East history, Turkish foreign policy, ethnic, religious, sectarian identities, Shiism, Iranian foreign policy. Shiism and Iranian Foreign Policy as Theopower (2021) and Understanding Geopolitics: Writing International Politics (2022) and Geopolitical Intelligence (2024). He has also published three books, International Relations Analyses (2019), International Relations Analyses 2 (2020), Iran: Academic Anatomy of a Country (2022), Israel: Academic Anatomy of a Country (2023) and Alanya: Castle of Ancient Civilizations (2023). His articles and analyzes have been published in various media. He speaks English and Persian.
varlık felsefesi, metafizik, Mantık
Mimarlık Lisans eğitimini Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde dereceyle tamamladıktan sonra, 2010 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Mimari Tasarım programında Yüksek Lisans eğitimini, 2017 yılında İTÜ Mimarlık Tarihi programında Doktora eğitimini tamamlamıştır. 2011-2017 yılları arasında, İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmış, 2018’den bu yana Bursa Teknik Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi’nde Dr. Öğr. Üyesi olarak çalışmaktadır. Mimarlık Tarihi ve Kuramı, Çağdaş Dünya Mimarlığı, Yüksek yapılar ve Değişen Kent İmgesi, Mimari ve Kentsel Tasarım üzerine çalışmaları ve yayınları bulunmaktadır.
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Külliye, küreselleşen dünyada yerelden evrensele doğru yayılan ve insan faktörünü temel unsur olarak kabul eden, nicelikten çok niteliğe önem veren, konusu çerçevesinde kuramsal ve yöntemsel açıdan Sosyal Bilimlere katkı sağlayacak en geniş sınırlarda bilimsel araştırmaları yayımlamayı amaç edinmiştir. Bu doğrultuda Külliye dergisi, araştırmaların uluslararası düzeye erişmesini ve araştırmalara yeni bakış açıları ve yaklaşımları kazandırmayı hedeflemektedir.
Külliye, Türkçe, İngilizce, Rusça vb. dillerde alana yenilik getiren özgün veya derleme makalelere yer verir. Dergi, makaleler yanında bilimsel çeviri ve kitapların tanıtımlarını da yayımlar.
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Külliye, bilimsel ölçütlerde hazırlanan sosyal, beşeri ve idari bilimler temel alanı başta olmak üzere filoloji, eğitim bilimleri ve öğretmen yetiştirme, güzel sanatlar, hukuk ve ilahiyat temel alanlarında yazılmış özgün araştırma makaleleri yayımlamaktadır.
Külliye, Mart ve Eylül dönemi olmak üzere yılda iki defa çıkarılan akademik, uluslararası, hakemli ve ücretsiz bir dergidir.
a. Makale takip sistemine yüklenecek olan makalenin başında en az 130, en fazla 200 kelimeden oluşan Türkçe ve İngilizce özet, en az 3 en fazla 5 anahtar kelime/keywords; Türkçe ve İngilizce başlığa yer verilmelidir. Türkçe ve İngilizce öz çalışmanın amacını, kapsamını ve sonuçlarını yansıtmalı, okuyucunun makalenin içeriğini kısa zamanda belirlemesine imkân vermelidir. İngilizce yazılan makalelerde Türkçe başlık, öz ve anahtar kelimelere yer verilmelidir. Yabancı dildeki özetlerde dil yanlışları olmamasına özen gösterilmelidir. Özet içinde, yararlanılan kaynaklara, şekil ve çizelge numaralarına değinilmemelidir. Özet, 10 punto olarak yazılmalıdır. Öz ve Anahtar Kelimeler uluslararası standartlara uygun olmalıdır. Bu noktada örnek olarak “TR Dizin Anahtar Terimler Listesi, Medical Subject Headings, CAB Thesaurus, JISCT, ERIC v.b.” gibi kaynaklar kullanılabilir.
b. Dergimize makale gönderen/gönderecek üyelerin, kullanıcı kimlik bilgilerine Orcid Numarası'nı da eklemeleri gerekmektedir.
c. İçerikle uyumlu, onu en iyi ifade eden bir başlık olmalı, büyük harflerle 12 punto koyu yazı karakteriyle ortadan hizalanarak ve paragraf başı ve girinti olmadan yazılmalıdır. Başlığın mümkün olduğunca kısa olmasına özen gösterilmelidir.
d. Makale içerisindeki başlıklar koyu, her bir kelimesinin sadece ilk harfi büyük, sola dayalı olmalı, başka hiçbir biçimlendirmeye yer verilmemelidir.
e. Ana metin, IBM uyumlu bilgisayar ve Microsoft Word yazılım programı kullanılarak en az 5000 en çok 7000 kelime olacak şekilde yazılmalıdır.
f. Bir makalede sıra ile öz, İngilizce özeti, ana metnin bölümleri, İngilizce genişletilmiş özet (Extended Abstract), kaynakça ve (varsa) ekler bulunmalıdır. “Giriş” ve “Sonuç” bölümleri mutlaka bulunmalıdır. “Sonuç”, araştırmanın amaç ve kapsamına uygun olmalı; ana çizgileriyle ve öz olarak verilmelidir. Makalenin hazırlanmasında geçerli bilimsel yöntemlere uyulmalı, çalışmanın konusu, amacı, kapsamı, hazırlanma gerekçesi vb. bilgiler yeterli ölçüde ve belirli bir düzen içinde verilmelidir. Metinde sözü edilmeyen hususlara “Sonuç”ta yer verilmemelidir. Belli bir düzen sağlamak amacıyla ana, ara ve alt başlıklar kullanılabilir.
g. Makale yayıma kabul edildikten sonra, çalışmanın sonuç bölümünden sonra makalenin yaklaşık %5-15'i (500-750 kelimeden oluşan) kadar İngilizce genişletilmiş özet (extended abstract) bulunmalıdır. Genişletilmiş özet, “öz”de olduğu gibi araştırma ile ilgili amaç, problem, yöntem, bulgular ve sonuç bilgilerini içermelidir. Yayımlanan makalelerin yurt dışında atıf alabilmesi için bu önemlidir. Araştırma metninde yer almayan herhangi bir bulgu veya sonuç bulundurmamalıdır. Genişletilmiş özette metin içindeki bilgilere göndermede (Örn. Sayfa 2’de belirtildiği gibi; giriş kısmında da dile getirdiğimiz gibi vs.) bulunulmamalıdır. İngilizce yazılan makalelerde Extended Abstract (Genişletilmiş İngilizce Özet) bulunmasına gerek yoktur.
h. Bir araştırma kurumu/kuruluşu tarafından desteklenen çalışmalarda (BAP, TÜBİTAK, Kalkınma Bakanlığı vb.), söz konusu kurumun/kuruluşun ve projenin adı, varsa, tarihi ve sayısı dipnotla belirtilmelidir.
ı. Kongre ve sempozyum bildirilerinde toplantının adı, yeri ve tarihi belirtilmelidir.
i. Kitap tanıtımı ve çevirilerde “başlık, anahtar kelimeler ve öz”ün İngilizcesi mutlaka bulunmalıdır. Kitap tanıtımlarında yazının başında, tanıtılacak kitabın kapak resmi ve künyesi (basım tarihi, kaçıncı baskı olduğu, basım yeri bilgileri) bulunmalıdır. Çevirilerde çeviri yapılan kitabın/yayımın künyesi dipnotla belirtilmelidir.
j. Atıf ve kaynakça yazımında dergimizin kurallarına göre hazırlanmayan makaleler düzeltilmedikçe kabul edilmeyecektir.
k. Yazılar, Microsoft Word programında yazılmalı ve sayfa yapıları aşağıdaki gibi düzenlenmelidir: Kaynak göstermede kullanılan format, APA (American Psychological Association) Style 7th Edition’dır. Gerek alıntılamalarda gerekse de kaynakça kısmında yazarlar, Amerikan Psikoloji Derneği’nin yayımladığı Amerikan Psikoloji Derneği Yayım Kılavuzu’nda belirtilen yazım kurallarını ve formatını takip etmelidir.
l. Makalelerle birlikte http://www.ithenticate.com/ sitesinden alınacak benzerlik raporu(hiçbir filtreleme yapılmamalı) da ek dosya olarak yüklenmelidir (Yüksek Lisans Doktora öğrencileri danışmanları aracılığıyla veya herhangi bir öğretim üyesinin hesabı ile benzerlik raporu alabilirler. Bağlı bulunulan üniversitenin iThenticate aboneliği varsa söz konusu siteden ücretsiz olarak benzerlik raporu alınabilir).
m. Özel bir yazı tipi (font) kullanılmış yazılarda, kullanılan yazı tipi de, yazıyla birlikte gönderilmelidir.
n. Satır sonunda heceleme yapılmamalıdır. Paragraf başlarında “TAB” tuşu yerine “ENTER” veya “RETURN” tuşu kullanılmalıdır. Noktalama işaretleri kendilerinden önceki kelimelere bitişik yazılmalıdır. Söz konusu işaretlerden sonra bir harflik boşluk bırakılmalıdır.
o. Yazılarda sayfa numarası, üst bilgi ve alt bilgi gibi ayrıntılara yer verilmemelidir. Dipnotlar, sadece yapılması zorunlu açıklamalar için kullanılır ve “DİPNOT” komutuyla otomatik olarak verilir. Buradaki atıflar da parantez içinde yazarın soyadı, eserin yayım yılı ve sayfa numarası gelecek şekilde düzenlenmelidir. Örnek: (Kaya, 2000, s.15). Dipnotta kullanılan eser kaynakçaya mutlaka konulmalıdır.
ö. Alıntılar: Makalede birebir yapılan alıntılar tırnak içinde verilmeli ve alıntının sonunda kaynağı parantez içinde APA kurallarına göre belirtilmelidir. Beş satırdan az alıntılar cümle arasında italik olarak, beş satırdan uzun alıntılar ise sayfanın solundan 1 cm içeride ve satır başı girintisi 0,5 cm olacak şekilde blok hâlinde italik olarak verilmelidir. Birebir olmayan alıntıların sonunda sadece parantez içerisinde kaynak gösterilmelidir.
p. Resimler parlak, sert (yüksek kontrastlı) olmalıdır. Ayrıca şekiller için verilen kurallara uyulmalıdır. Şekil, tablo ve fotoğraflar yazım alanı dışına taşmamalı, gerekiyorsa her biri ayrı bir sayfada yer almalıdır. Şekil ve tablolar numaralandırılmalı ve içeriğine göre adlandırılmalıdır. Numara ve başlıklar, şekillerin altına ve tabloların üstüne gelecek biçimde yazılmalıdır. Tablo ve şekillerin başlıklarının yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılmalıdır. Tablolar, “Microsoft WORD” programındaki tablo komutuyla yapılmalıdır. Zorunlu durumlarda ise “Microsoft EXCEL” tabloları kullanılabilir. Gerektiğinde açıklayıcı dipnotlar veya kısaltmalar, şekil ve tabloların hemen altında verilmelidir. Şekil, tablo ve resimler on sayfayı aşmamalıdır.
r. Kısaltma kullanılacaksa Türk Dil Kurumu Yazım Kılavuzu’nda belirtilen kısaltmalar esas alınmalıdır.
s. Makalede atıf sistemi olarak APA 7 kullanılmalıdır. Makalenin sonunda mutlaka kaynakça bulunmak zorundadır.
Kâğıt Boyutu: A4 Dikey
Üst Kenar Boşluk: 2,5 cm
Alt Kenar Boşluk: 2,5 cm
Sol Kenar Boşluk: 2,5 cm
Sağ Kenar Boşluk: 2,5 cm
Yazı tipi: Times News Roman
Yazı Tipi Stili: Normal
Yazı Boyutu (normal metin): 12
Yazı Boyutu (dipnot metni): 10
Tablo-grafik: 10
Paragraf Girintisi (İlk Satır): 1 cm
Paragraf Aralığı: Önce 6 nk, sonra 0 nk (Tablo ve grafiklerde önce ve sonra 0 nk)
Satır Aralığı: 1,15
Kaynakça: Asılı ve girinti 0,63 cm, Hizalama: Her iki yana yasla, Aralık önce 6 nk, sonra 0 nk, satır aralığı 1,15 cm.
Kaynak Gösterme
Metin içi göndermelerde (atıflarda) ve kaynakçada APA sistemi 7. basım esas alınmıştır.
a. Kitap (Kütüphane Veritabanından Basılı veya e-Kitap)
Tek yazarlı kitap:
Metin İçi Alıntı: (Watson, 2012, s. 70)
Açımlama: (Watson, 2012)
Kaynakça: Watson, J. (2012). Human caring science: A theory of nursing (2nd ed.). Jones & Bartlett Learning.
Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları.
İki Yazarlı Kitap:
Metin İçi Alıntı: (Taner & Bezirci, 1981, s. 57)
Açımlama: (Taner & Bezirci, 1981)
Kaynakça: Taner, R. & Bezirci, A. (1981). Edebiyatımızda Seçme Hikâyeler. Gözlem Yayınları.
Üç ve Daha Çok Yazarlı Kitap:
Metin İçi Alıntı: (Case vd., 2011, s. 57)
Açımlama: (Case vd., 2011)
Kaynakça: Case, L. P., Daristotle, L., Hayek, M. G., & Raash, M. F. (2011). Canine and feline nutrition: A resource for companion animal professionals (3rd ed.). Mosby.
b. Makale
Tek Yazarlı Makale:
Metin İçi Alıntı: (Jungers, 2010, s. 433)
Açımlama: (Jungers, 2010)
Kaynakça: Jungers, W. L. (2010). Biomechanics: Barefoot running strikes back. Nature, 463(2), 433-434.
İki Yazarlı Makale:
Metin İçi Alıntı: (Şahin & Ünsal, 2018, s. 242)
Açımlama: (Şahin & Ünsal, 2011)
Kaynakça: Şahin, D. & Ünsal, N. D. (2018). Ontario Kraliyet Müzesi’nde sergilenen Edessa kökenli bir grup mozaik pano. Journal of Mosaic Research, (11), 239-256.
Üç ve Daha Çok Yazarlı Makale:
Metin içi Alıntı: (Alıcı vd., 2005, s. 447)
Açımlama: (Alıcı vd., 2005)
Kaynakça: Alıcı, T., Kayır, H., Aygören, M. O., Sağlam, E, Uzbay, İ. T. (2005). Discriminative stimulus properties of tianeptine. Psychopharmacology, (185), 446-451.
c. Bildiri
Metin içi Alıntı: (Üstünova, 2014, s. 890)
Açımlama: (Üstünova, 2014)
Kaynakça: Üstünova, K. (2014). Birleşik ekler üzerine. H. Şahin, İ. Karahancı (Ed.), VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri II içinde (889-906. ss.), Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
d. Kitap Çevirisi
Makale içi Alıntı: (Barthers, 2016, s. 45)
Açımlama: (Barthers, 2016)
Kaynakça: Barthes, R. (2016). Göstergebilimsel serüven. (Çev: M. Rifat, S. Rifat), Yapı Kredi Yayınları.
e. Kitap Bölümü
Makale içi Alıntı: (Sınar Uğurlu, 2020, s. 55)
Açımlama: (Sınar Uğurlu, 2020)
Kaynakça: Sınar Uğurlu, A. (2020). Mahcupluk İmtihanı adlı oyunda geleneksel Türk tiyatrosunun etkileri. N. Karaca, M. Başpınar (Ed.). Vefatının 100. Yılında Ömer Seyfettin Kitabı içinde (49-70. ss.), Osmangazi Belediyesi Yayınları.
f. Ansiklopedi Maddesi
Kaynakça: Uzunçarşılı, İ. H. (1997). Mehmed I. İslâm Ansiklopedisi içinde (496-506. ss.), 7, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
g. Tez
Kaynakça: Aydın, H. (2016). Türkiye Türkçesinde dilbilgisel zaman - Oktay Akbal öyküleri örneği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yazım kurallarına ulaşmak için tıklayınız.
Etik İlkeler
Külliye, küreselleşen dünyada yerelden evrensele doğru yayılan ve insan faktörünü temel unsur olarak kabul eden, nicelikten çok niteliğe önem veren, konusu çerçevesinde kuramsal ve yöntemsel açıdan Sosyal Bilimlere katkı sağlayacak en geniş sınırlarda bilimsel araştırmaları yayımlamayı amaç edinmiştir. Bu doğrultuda Külliye dergisi, araştırmaların uluslararası düzeye erişmesini ve araştırmalara yeni bakış açıları ve yaklaşımları kazandırmayı hedeflemektedir. Külliye’de uygulanan yayın süreçleri, bilginin tarafsız ve saygın bir şekilde gelişimine ve dağıtımına temel teşkil etmektedir. Bu doğrultuda uygulanan süreçler, yazarların ve yazarları destekleyen kurumların çalışmalarının kalitesine doğrudan yansımaktadır. Hakemli çalışmalar bilimsel yöntemi somutlaştıran ve destekleyen çalışmalardır. Bu noktada sürecin bütün paydaşlarının (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere yönelik standartlara uyması önem taşımaktadır. Külliye yayın etiği kapsamında tüm paydaşların aşağıdaki etik sorumlulukları taşımasını beklenmektedir.
1. Yazarlar İçin Etik Kurallar
Külliye Dergisi, bir makalenin tüm yazarlarından imzalı bir başvuru mektubu istemez ve yazarlara emir verici uygulamalarda bulunmaz. Külliye Dergisi'ne başvuran tüm yazarların uluslararası standartlara (Yayın Etiği Komitesi'nin (COPE) belirlediği etik ilkeler. https://publicationethics.org/) gönüllü olarak uyması beklenir.
●Gönderilen makalenin akademik alanlara katkı sunacak nitelikte olması yazarın sorumluluğundadır.
●Çalışmaların özgün olması ve araştırmaya dayalı olması gerekmektedir.
●Makale aynı anda farklı dergilere gönderilmemelidir ve daha önce başka bir dergiye gönderilmiş olmamalıdır.
●Makalede ismi yazılacak olan diğer yazarların araştırmaya katkı sağladığından emin olunmalıdır. Akademik katkısı olmayan kişilerin ilave yazar olarak gösterilmesi veya katkı sırası gözetilmeksizin, unvan, yaş ve cinsiyet gibi bilim dışı ölçütlerle yazar sıralaması yapılması bilim etiğine aykırıdır.
●Dergiye makale gönderen yazarların derginin yayım ve yazım ilkelerini okuduğu ve kabul ettiği varsayılır ve yazarlar bu ilkelerde kendinden beklenenleri taahhüt etmiş sayılmaktadır.
●Atıflar ve kaynakça gösterimi eksiksiz olmalıdır.
●Yazarlar, Yükseköğretim Kurulu’nca da belirtilen Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’ni dikkate almalıdır.
2. Hakemler İçin Etik Kurallar
Hakemlerin hakemlik davetini kabul ettikten sonra Hakemlik uluslararası standartlarına uyması gerekmektedir. Külliye Dergisi'nin hakemlerinin uluslararası standartlara (Yayın Etiği Komitesi'nin (COPE) belirlediği etik ilkeler. https://publicationethics.org/) gönüllü olarak uyması beklenir.
●Hakemler dergide yayımlanacak makalenin akademik kalitesinin en temel tespit edicisi olduklarının bilinciyle davranmalı ve akademik kaliteyi arttırma sorumluluğuyla değerlendirme yapmalıdır.
●Hakemler, yalnızca uygun bir değerlendirmeyi yapmak için gereken uzmanlığa sahip oldukları, kör hakemlik gizliliğine riayet edebilecekleri ve makaleye dair detayları her şekilde gizli tutabilecekleri makalelerin hakemliğini kabul etmelidirler.
●Makale inceleme süreci sonrasında da incelenen makaleye dair herhangi bir bilgi hiçbir şekilde başkalarıyla paylaşılmamalıdır.
●Hakemler, yalnızca makalelerin içeriğinin doğruluğunu ve akademik ölçütlere uygunluğunu değerlendirmelidir. Makalede ortaya konan düşüncelerin hakemin düşüncelerinden farklı olması değerlendirmeyi etkilememelidir.
●Hakem raporları objektif ve ölçülü olmalıdır. Hakaret içeren, küçümseyici ve itham edici ifadelerden kesinlikle kaçınılmalıdır.
●Hakemler, değerlendirme raporlarında yüzeysel ve muğlak ifadelerden kaçınmalıdır. Sonucu olumsuz olan değerlendirmelerde sonucun dayandığı eksik ve kusurlu hususlar somut bir şekilde gösterilmelidir.
●Hakemler, kendilerine tanınan süre içerisinde makaleleri değerlendirmelidir. Şayet değerlendirme yapmayacaklarsa, makul bir süre içerisinde dergiye bildirmelidirler.
3. Editörler İçin Etik Kurallar
Editörlerin ve Yayın Kurulunun üyelerinin Yayın Kurulu uluslararası standartlarına uyması gerekmektedir. Külliye Dergisi'nin editörünün ve yayın kurulu üyelerinin uluslararası standartlara (Yayın Etiği Komitesi'nin (COPE) belirlediği etik ilkeler. https://publicationethics.org/) gönüllü olarak uyması beklenir.
●Editörler, dergi politikasında belirtilen ilgili alanlara katkı sağlayacak makaleleri değerlendirme sürecine kabul etmelidir.
●Editörler, kabul veya ret edilen makaleler ile herhangi bir çıkar çatışması/ilişkisi içinde olmamalıdır.
●Editörler bir makaleyi kabul etmek ya da reddetmek için tüm sorumluluğa ve yetkiye sahiptir.
●Hakemlerin ve yazarların isimlerinin karşılıklı olarak gizli tutulması editörlerin sorumluluğudur.
●Yayınlanmak üzere gönderilen makalelerin intihal taraması ve böylece akademik onursuzluğun önüne geçilmesi için editörler gerekli çabayı göstermelidir.
●Dergiye gönderilen makalelerin ön inceleme, hakemlik, düzenleme ve yayınlama süreçlerinin vaktinde ve sağlıklı bir şekilde tamamlanması editörlerin görevidir.
●Editörler dergiye makale kabul ederken akademik kaygı ve ölçütleri öncelemelidir.
4. Okurlar İçin Etik Kurallar
Okuyucu Külliye’de yayımlanan bir makalede önemli bir hata ya da yanlışlık fark ettiğinde ya da editoryal içerik ile ilgili herhangi bir şikayeti (intihal, yinelenen makaleler vb.) olduğu zaman kulliyedergisi@ybu.edu.tr adresine mail atarak şikayette bulunabilir. Şikayetler gelişmemiz için fırsat sağlayacağından şikayetleri memnuniyetle karşılarız, hızlı ve yapıcı bir şekilde geri dönüş yapmayı amaçlarız.
Yayın Politikası
KÜLLİYE (Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi) başta filoloji, sosyoloji, felsefe, tarih, psikoloji olmak üzere sosyal bilimler alanındaki araştırmaları yayımlayan uluslararası ve hakemli bir dergi olup, özel sayılar dışında Mart ve Eylül aylarında olmak üzere yılda 2 sayı yayımlanır. KÜLLİYE Dergisi’nin yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. KÜLLİYE 'ye yayımlanması için makale göndermek isteyenlerin, çalışmalarını https://dergipark.org.tr/tr/pub/aybukulliye adresinde yer alan Makale Takip Sistemi’ne üye olarak, buradan göndermeleri gerekir. KÜLLİYE elektronik bir dergidir. Bu yüzden başvurunun yapılmasından yazının yayınlanması aşamasına kadar uzanan süreçteki tüm işlemler elektronik ortamda DergiPark sistemi içerisinde gerçekleşir. Herhangi bir yazının KÜLLİYE Dergisi’nin elektronik sistemine eklenmesi, yazının yayımlanması için başvuru olarak kabul edilir ve yazının değerlendirilme süreci başlar. Yazılar için telif ücreti ödenmez. Mail yoluyla makale kabul edilmemektedir. Dergiye gönderilen çalışmalarda özgünlük ve alana katkı sağlama ölçütleri aranır.
Külliye, intihale ve yağmacı dergiciliğe karşı sıkı bir yayın anlayışına sahiptir. Dolayısıyla dergiye çalışmalarını göndermek isteyen yazarların çalışmalarının akademik alanlara katkı sunacak nitelikte, özgün ve araştırmaya dayalı, yayın kurallarına uygun, Turnitin ya da İThenticate intihal raporlu (benzerlik oranı %15'i geçmemeli), başka yerde yayımlanmamış ya da yayımlanması için gönderilmemiş; sempozyum ve kongrelerde yapılan sunumlarının daha önce basılmamış olması gerekmektedir. Aynı zamanda yazarlardan birden çok yazarlı çalışmalarda yazarların araştırmaya katkı sağlama düzeyine dikkat etmeleri, derginin yayım ve yazım ilkelerini okuduğunu ve kabul ettiğini beyan etmeleri gerekmektedir. Diğer taraftan Külliye, akademik yayın sürecinin en önemli paydaşlarından olan hakemlerin yayımlanacak çalışmaları değerlendirme aşamasında, çalışmaların akademik kalitesinin en temel tespit edicisi olduklarının bilinciyle davranmalarına ve akademik kaliteyi arttırma sorumluluğuna uygun hareket etmelerine önem vermektedir. Bu amaçla, Külliye, değerlendirilmeye tabii tutulacak çalışmaların uzmanlık alanlarına ve akademik deneyimlerine uygun hakemlere iletilmesine; hakemlerin yalnızca makalelerin içeriğinin doğruluğu ve akademik ölçütlere uygunluğu, raporlarının objektif ve ölçülü olması ve kendilerine verilen sürede değerlendirmelerini tamamlamaları hususuna dikkat etmelerine öncelik vermektedir. Editör, editör yardımcıları ve derginin diğer sorumlularından ise akademik yayım sürecinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlamaları için derginin hitap ettiği alanlara katkı sağlayacak çalışmaları kabul etme, ön değerlendirme; belirtilen kriterlere uymayan çalışmaları geri çevirme işlemlerini gerçekleştirmeleri beklenmektedir. Bununla birlikte, derginin ilgililerinin araştırmacılar ile hakemler arasındaki karşılıklı gizliliği korumaları, çalışmalardaki olası intihallerin önüne geçecek gayreti göstermeleri ve derginin her türlü sürecinde akademik ve etik ilkeleri ön planda tutmaları öncelikli sorumluluklarıdır. KÜLLİYE'ye gönderilmiş yazılardan kaynaklanması muhtemel herhangi bir yasal, hukuksal, ekonomik ve etik sorumluluk, söz konusu yazı yayınlanmış olsa bile yazarlarına aittir. Dergi herhangi bir yükümlülük kabul etmez.
Dergimiz halihazırda makale gönderimi/süreç işletimi için yazarlardan ücret talep etmemektedir.
Külliye Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.