National and Universal Issues in Aşık Veysel's Poems

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 152 - 168, 31.03.2024

Yılmaz Irmak , Lale Yüce

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1416639

Öz

The roots of the minstrel style poetry tradition are based on performing artists such as kam, shaman, baksi, and bard who read poems by playing the kopuz in the Central Asian Turkish culture. The tradition of minstrel-style poetry, which has become traditional and formed a school in Turkish culture since the 15th century, was able to produce a great poet like Âşık Veysel in the 20th century. He grew up in an oral culture environment and kept up with the times, captured the language and style of the intellectuals he interacted with, and in a way, served as a bridge between the intellectuals and the public. This relationship with the intelligentsia also affected his poems in terms of content. Love, separation, nature, mysticism, tolerance, human love, republic values and national issues are spectacular themes in his poems. He dealt with not only national but also universal issues in his poems. Âşık Veysel, who devoted his life to his art and strives to raise moral, tolerant, individuals committed to their homeland and nation, appears before us as a prototypical minstrel who reaches from national values to universal ones. In the tradition, many minstrels took him as an example in terms of instruments and words and sang their folk songs as master craftsmanship. This study aims to examine this feature of Âşık Veysel, who captured universal values based on national issues, with examples from his poems. Thus, it will be pointed out that the way to reach universal values is primarily through the assimilation of national values.

Anahtar Kelimeler

Asik veysel, Asik Style Poetry Tradition, National İssues, Universal Values

Âşık Veysel’in Şiirlerinde Millî ve Evrensel Konular

Öz

Âşık tarzı şiir geleneğinin kökleri Orta Asya Türk kültüründe kopuz çalarak şiirler okuyan kam, şaman, baksı ve ozan gibi icracı sanatçılara dayanmaktadır. Türk kültüründe 15. yüzyıldan itibaren gelenekselleşerek bir ekol oluşturan âşık tarzı şiir geleneği, 20. yüzyıla gelindiğinde içerisinden Âşık Veysel gibi büyük bir ozanı çıkartmaya muktedir olmuştur. Sözlü kültür ortamında yetişen ve bulunduğu çağa ayak uyduran âşık, gelenekte yeni bir çığır açarak etkileşimde bulunduğu entelektüel kesimin dil ve üslubunu yakalamış, bir bakıma aydın kesim ile halk arasında bir köprü işlevi görmüştür. Aydın kesim ile olan bu ilişkisi onun şiirlerini muhteva bakımından da etkilemiştir. Nitekim onun şiirlerinde aşk, ayrılık, tabiat, tasavvuf, hoşgörü, insan sevgisi, Cumhuriyet değerleri ve millî konular tema olarak dikkat çekmektedir. Şiirlerinde işlediği konularda sadece millî mevzularla sınırlı kalmayan âşık, aynı zamanda verdiği mesajlarla da evrensel bir kimlik kazanmıştır. Ömrünü adadığı sanatında insanların ahlaklı, hoşgörülü, vatanına ve milletine bağlı bireylerin yetişmesi için çaba gösteren Âşık Veysel, millî değerlerden evrensel değerlere ulaşan prototip bir âşık olarak karşımıza çıkar. Gelenekte birçok âşık saz ve söz bakımından onu örnek almış ve usta malı olarak türkülerini seslendirmiştir. Bu çalışmanın amacı millî konulardan hareketle evrensel değerleri yakalayan Âşık Veysel’in bu özelliğini şiirlerinden örneklerle incelemektir. Böylelikle evrensel değerlere ulaşmanın yolunun öncellikle millî değerleri özümsemekten geçtiğine dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, Âşık Tarzı Şiir Geleneği, Millî Konular, Evrensel Değerler

Kaynakça

• Alptekin, A.B. (2011). Âşık Veysel Türküz türkü çağırırız. (3. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arıoğlu, İ.E & Atasoy Aydoğdu, Ö. (2023). Somut olmayan kültürel miras bağlamında yaşa(ma)yan insan hazinesi olarak Âşık Veysel, Külliye, [Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı], 22-35.
• Artun, E. (2021). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. (12. bs.). Adana: Karahan Kitabevi.
• Bakiler, Y.B. (2022). Âşık Veysel. (2. bs.). İstanbul: Yakın Plan.
• Bekki, S. (2021). Halk müziğinin seyyar radyosu Âşık Veysel. İstanbul: Muhit Kitap.
• Coşkun Elçi, A. (2009) Yetiştiği ortam ve yetiştiren unsurlar ışığında müzik yönü ile Âşık Veysel, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 51, 189- 210.
• Durbilmez, B. (2021). Türk dünyası kültürü 2. (2. bs.). İstanbul: Ötüken.
• Karaçağıl, A. (2019). Âşık Veysel’in şiirlerinin vatan, millet, din, bayrak kavramları açısından incelenmesi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Kaya, D. (2011). Âşık Veysel. (2. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, D. (1987), Âşık Veysel’de vatan sevgisi, Dolunay II, Erişim Adresi: https://www.marastaedebiyat.com/templates/yayinlar/dolunay-cilt2.pdf (Erişim Tarihi: 22.08.2023)
• Günay, U. (1993). Âşık Veysel ve âşık tarzı şiir geleneği, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10, 21-42.
• Günay, U. (2018) Türkiye’de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. (8. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Irmak, Y. (2014). Âşık Mahzuni Şerif’in şiirlerinde millî birlik ve beraberlik işlevi, Studies of the Ottoman Domain, 7, 37-58.
• Irmak, Y. (2021). Kanadım değdi sevdaya: Âşık Mahzuni Şerif ve şiir dünyası, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Irmak, Y. (2009). Milli olandan evrensele: Cengiz Aytmatov’un “Dağlar devrildiğinde edebi nişanlı” adlı romanına akseden folklorik unsurlar, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 2, 123-140.
• Irmak, Y. & Yüce, L. (2023). Cumhuriyet ideolojisinin halka benimsetilmesinde âşıklardan yararlanma: Âşık Veysel örneği, Ceylan, Ö., Yekbaş H. (Yay. haz.). Türk Âşıklık Geleneği ve Âşık Veysel içinde (ss. 441-449), Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Öztürkmen, A. (2016). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. (6. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pala, İ. (1990). İskender mi? Zülkarneyn mi?. Journal of Turkish Studies, 14, 387-403.
• Sayar, S. (2023). Âşık Veysel’in “dava insanlık davası” söylemi ve bu söylemin Sivas marka şehir kimliğine katkıları, Ceylan, Ö., Yekbaş H. (Yay. haz.). Türk Âşıklık Geleneği ve Âşık içinde (ss. 631-638), Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Şimşek, E. (2016). Âşık Veysel’in âşıklık geleneği içerisindeki yeri üzerine bir değerlendirme, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9, 117-126.
• Tek, R. (2016). Edebiyat-toplum ilişkisi bağlamında Âşık Veysel’in şiir dünyası, SUTAD, 40, 327-350.
• Yakıcı, A. (2012). Geleneksel şiirden türküye dönüşümün yaratıcı ve aktarıcısı olarak Âşık Veysel’in kültürel mirasa katkısı, Millî Folklor, 93, 101-111.
• Yığman, S. (2019). Değerler Eğitimi Açısından Âşık Veysel’in Şiirleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].