Covid-19 Salgın Hastalığının Borsaya Etkisi: Turizm ve Ulaştırma Endeksleri Üzerine bir Uygulama

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 76 - 97, 17.09.2020

Nuri Hacıevliyagil Arif Gümüş

Öz

Dünyada yakın zamanda birçok kriz yaşanmış, ancak bunların hiçbiri Covid-19 kadar küresel olmamış ekonomileri, insanların yaşamlarını ve alışkanlıklarını etkilememiştir. Milyonlarca kişiye kısa sürede bulaşan Covid-19 virüsü yüzbinlerce insanın ölümüne yol açmıştır. Devletlerin bir kısmı salgına karşı sınırları kapatmak, sokağa çıkma yasağı uygulamak, insanların toplanabileceği alanları kapatmak gibi sert önlemler alırken, bir kısım devletler ise bu konuda daha yumuşak davranmıştır. Önlem alan ülkelerde nüfusa oranla vaka sayıları düşük kalırken daha rahat davranan ülkelerde bu sayı artmıştır. Salgın süresince birçok işyeri zarardan dolayı kapanırken binlerce kişi de işsiz kalmıştır. Bu durum ekonomik bir durgunluk yaşanacağı beklentisini yükseltmiştir.
Covid-19 Salgını, sağlık, gıda gibi bazı sektörlerin önemini arttırırken turizm, ulaşım gibi sektörlerin de değerini düşürmüştür. Turizm sektörü savaş, terör, doğal afet, salgın hastalık ve ekonomik kriz dönemlerinde insanlar için zorunlu bir tüketim olmaması sebebiyle en çok etkilenen sektörlerden biri olmuştur. Ulaştırma sektörü ise insanların sokağa çıkma yasağı uygulamalarından veya ülkelerarası ve şehirlerarası seyahat kısıtlamalarından dolayı en çok etkilenen diğer bir sektör olmuştur.
Bu çalışmada Covid-19’un ölüm ve vaka sayıları ile salgının en fazla etkilediği turizm ve ulaştırma sektörleri özelinde borsa endeksleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışmanın ekonometrik uygulama kısmında, uzun dönemli ilişkiyi test etmek için önce birinci nesil ve ikinci nesil birim kök testleri uygulanmış ardından da ARDL Sınır Testi yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda salgının vaka sayıları ile endeks serileri arasında anlamlı bir ilişki tespit edilemezken, salgındaki ölüm sayıları ile %5 anlamlılık düzeyinde bağımsız değişkenlerin uzun dönemde eşbütünleşik olarak birlikte ters yönde hareket ettiği bulunmuştur. Kısa dönemde ise meydana gelen sapmaların yüzde 0.0004’ünün bir sonraki dönemde düzeltilerek uzun dönem dengesine çok düşük bir hızla ulaştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Pandemisi, Turizm, Ulaştırma, ARDL

Kaynakça

• Acar Y. (2020). Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgını ve Turizm Faaliyetlerine Etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 7-21.
• Akca, M. (2020). COVİD-19’un havacılık sektörüne etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 45-64.
• Bakar, N. A., & Rosbi, S. (2020). Effect of Coronavirus disease (COVID-19) to tourism industry. International Journal of Advanced Engineering Research and Science, 7(4).
• Gössling, S., Scott, D., & Hall, C. M. (2020). Pandemics, tourism and global change: a rapid assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 1-20.
• Higgins-Desbiolles, F. (2020). Socialising tourism for social and ecological justice after COVID-19. Tourism Geographies, 1-14.
• Hoque, A., Shikha, F. A., Hasanat, M. W., Arif, I., & Hamid, A. B. A. (2020). The effect of Coronavirus (COVID-19) in the tourism industry in China. Asian Journal of Multidisciplinary Studies, 3(1), 52-58.
• IATA Economics’ Chart of the Week https://www.iata.org/en/iata-repository/publications/economic-reports/recovery-in-air-travel-expected-to-lag-economic-activity/
• ICAU (2020), Effects of Novel Coronavirus (COVID-19) on Civil Aviation: Economic Impact Analysis https://www.icao.int/sustainability/Documents/COVID-19/ICAO_Coronavirus_Econ_Impact.pdf
• ICAU (2020), https://www.icao.int/Newsroom/Pages/Potentially-billion-fewer-international-air-travellers.aspx
• İbiş S., Covıd-19 Salgınının Seyahat Acentaları Üzerine Etkisi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 85-98.
• Kalyankar, M. M. D. (2020). Impact of Covid-19 Pandemic on the Tourism Sector. Purakala with ISSN 0971-2143 is an UGC CARE Journal, 31(8), 611-617.
• Karaçor, S., & Garda, A. (2015). Ekonomik Kriz Döneminde Turizm Pazarlaması Tourism Marketing In Crisis Era. In International Conference on Eurasian Economies (pp. 902-907).
• Kasare, K. S. (2020). Effects of Coronavirus Disease (COVID-19) on Tourism Industry of India. Studies in Indian Place Names, 40(35), 362-365.
• Khan D., Khan L. Y. (2020). The Economic Impact of COVID-19 on Developing Countries, http://www.ipsnews.net/2020/04/the-economic-impact-of-covid-19-on-developing-countries/ (Erişim: 18.05.2020).
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2019). Turizm İstatistikleri https://yigm.ktb.gov.tr/Eklenti/69320,turizmistatistikleri2019-4pdf.pdf?0
• McKercher, B., & Chon, K. (2004). The over-reaction to SARS and the collapse of Asian tourism. Annals of tourism research, 31(3), 716.
• Mustapha, N. N. S. N., Yazid, M. F. M., & Shamsudin, M. F. (2020). How airline industry may rise post covid-19 pandemic. Journal of Postgraduate Current Business Research, 1(1).
• Nazneen, S., Hong, X., & Ud Din, N. (2020). COVID-19 Crises and Tourist Travel Risk Perceptions. Available at SSRN 3592321.
• Nicola, M., Alsafi, Z., Sohrabi, C., Kerwan, A., Al-Jabir, A., Iosifidis, C., ... & Agha, R. (2020). The socio-economic implications of the coronavirus and COVID-19 pandemic: A review. International Journal of Surgery.
• Ozili, P. K., & Arun, T. (2020). Spillover of COVID-19: impact on the Global Economy. Available at SSRN 3562570. Pearce B., COVID-19 Cost of air travel once restrictions start to lift (2020). https://www.iata.org/en/iata-repository/publications/economic-reports/covid-19-cost-of-air-travel-once-restrictions-start-to-lift/
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. (2001), “Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationship”, Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. Rassy, D., & Smith, R. D. (2013). The economic impact of H1N1 on Mexico's tourist and pork sectors. Health economics, 22(7), 824-834.
• Strielkowski, W. COVID-19 recovery strategy for tourism industry. March 2020
• UNWTO. (2019). International tourism continues to outpace the global economy. https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284421152?download=true
• UNWTO. (2020). Internatıonal Tourıst Numbers Could Fall 60-80% In 2020, Unwto Reports https://www.unwto.org/news/covid-19-international-tourist-numbers-could-fall-60-80-in-2020
• Yang, Y., Zhang, H., & Chen, X. (2020). Coronavirus pandemic and tourism: Dynamic stochastic general equilibrium modeling of infectious disease outbreak. Annals of Tourism Research.
• WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020 https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
• WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard https://covid19.who.int/
• World Health Organization (2020). Coronavirus disease (COVID-2019) situation reports. Retrieved from https://www.who.int/emergencies/diseases/novelcoronavirus-2019/situation-reports/.
• Wilder-Smith, A., Chiew, C. J., & Lee, V. J. (2020). Can we contain the COVID-19 outbreak with the same measures as for SARS?. The Lancet Infectious Diseases.
• https://airlines.iata.org/news/potential-for-revenue-losses-of-113bn-due-to-covid-19-“crisis”
• Georgieva K. https://fortune.com/2020/03/23/coronavirus-economic-impact-predictions-great-recession-2020-markets-imf/
• Zivot, E.,& Andrews, D.W.K. (1992). Further Evidence of the Great Crash, the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 10, 251-270.