AFET İLETİŞİM EKOLOJİSİ PENCERESİNDEN AFET GAZETECİLİĞİ: 06 ŞUBAT 2023 KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİ

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1 -Deprem Özel Sayısı-, 485 - 514, 22.02.2024

Selma Koç Akgül

https://doi.org/10.54688/ayd.1398134

Öz

Afete dirençli toplum hedefi ve afet okuryazarlığının geliştirilmesinde önemli bir misyon üstlenen medyanın, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleriyle tekrar tartışma konusu olması ve yeni risklerin afete dönüşme potansiyelleri bu makalenin konusunu oluşturmuştur Çalışmanın amacı, gazetecilikle ilgili uygulamaları afet bilimi ve iletişim bilimi yaklaşımlarının kesiştiği “Afet iletişim ekolojisi” paradigmasından değerlendirmektir. Argümantasyon araştırma tekniğinin kullanıldığı çalışmada, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerine yönelik haberler üzerinden, afetlerde medyadan beklentilerle habercilik pratikleri örtüşüyor mu?, nasıl bir habercilik olmalıdır? soruları üzerine yoğunlaşılmıştır Elde edilen bulgulara göre, afet gazeteciliğinin afet okuryazarlık yetkinliğiyle beraber haber etik kod ve normlarını içselleştiren bir uzmanlık gerektirdiği, sadece afet zamanlarında habercilikle sınırlandırılmasının ise mümkün olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Gazetecilik, Kahramanmaraş, Afet Haberciliği, Afet İletişimi

DISASTER JOURNALISM FROM DISASTER COMMUNICATION ECOLOGY: 6 FEBRUARY 2023 KAHRAMANMARAŞ EARTHQUAKES

Öz

The aim of the study is to evaluate journalistic practices under the paradigm of "disaster communication ecology" where disaster science and communication science approaches overlap. In the study, in which argumentation research technique is used, whether the expectations from the media in disaster situations overlap with journalistic practices and what kind of journalism should be done are examined based on the news coverage of the Kahramanmaraş earthquakes on 6 February 2023. According to the results, it was revealed that disaster journalism requires disaster literacy as well as an expertise that internalises ethical codes and standards related to news and that it cannot be limited to reporting only during disaster periods.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Journalism, Kahramanmaraş, Disaster Journalism, Disaster Communication

Kaynakça

• Abidin, C., Lee, J., Barbetta, T. & Miao, W. S. (2021). Influencers and COVID-19: Reviewing key issues in press coverage across Australia, China, Japan, and South Korea. Media International Australia, 178 (1), 114-135.
• Amann, J., Sleigh, J. & Vayena, E. (2021). Digital contact-tracing during the Covid-19 pandemic: An analysis of newspaper coverage in Germany. Austria, and Switzerland. Plos one, 16 (2), 1-16.
• Antunes, M.N., da Silva Pereira, S. & Zêzere, J.L. (2022). Disaster journalism in print media: Analysis of the top 10 hydrogeomorphological disaster events in Portugal, 1865–2015. Int J Disaster Risk Sci, 13, 521–535. https://doi.org/10.1007/s13753-022-00425-2.
• Akgül Koç, S. (2017). Olağanüstü durumlar, iletişim ve habercilik yaklaşımları. TRT Akademi, 2 (3), 6-47.
• Akgül Koç, S. (2021). Afet odaklı iletişim. Hiperyayın.
• Aral, N. (2023). Depremin çocuklar üzerindeki etkileri, Çocuk ve Gelişim Dergisi, 6 (11), 93-105.
• Benight, C. C. & Bandura, A. (2004). Social cognitive theory of posttraumatic recovery: The role of perceived self-efficacy. Behaviour Research and Therapy, 42 (10), 1129-1148.
• Ball-Rokeach, S. J. (1985). The origins of individual media-system dependency: A sociological framework. Communication Research, 12 (4), 485-510.
• Ball-Rokeach, S. J., Kim, Y. C. & Matei, S. (2001). Storytelling neighborhoods: Paths to belonging in diverse urban environments. Communication Research, 12, 485–510. https://doi.org/10.1177/009365001028004003.
• Baudrillard, J. (2006). Sessiz yığınların gölgesinde- toplumsalın sonu. (Çev. O. Adanır). Doğu Batı Yayınları.
• Boztepe Taşkıran, H. (2021). Risk iletişiminde sosyal medya kullanımının kamu kurumu odağında değerlendirilmesi: Sağlık bakanlığı üzerine bir inceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 9 (1), 193-224.
• Broad, G. M., Ball-Rokeach, S. J., Ognyanova, K., Stokes, B., Picasso, T. & Villanueva, G. (2013). Understanding communication ecologies to bridge communication research and community action. Journal of Applied Communication Research, 41, 325–345. https://doi.org/10.1080/00909882.2013.844848.
• Budak, E. (2022). Haberciliğin odak noktası yapıcı gazetecilik ile değişiyor mu?, Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (8), 248-267. 10.09.2023, https://dergipark.org.tr/en/pub/kiad/issue/70627/1107990.
• Cottle, S. (2014). Rethinking media and disasters in a global age: What’s changed and why it matters. Media War & Conflict, 7 (1), 3–22.
• Değer, K. (2017). Olağanüstü durum haberciliğinin Atatürk Havalimanı terör eylemi üzerinden incelenmesi. Trt Akademi, 2(3), 98-115, https://dergipark.org.tr/en/pub/trta/issue/28362/302183.
• Dill, R.K. & H.D. Wu. (2009). Coverage of Katrina in local, regional, national newspapers. Newspaper Research Journal, 30 (1), 6–20.
• Dong, M. & Zheng, J. (2020). Letter to the editor: Headline stress disorder caused by Netnews during the outbreak of COVID‐19. Health Expectations: An International Journal of Public Participation in Health Care and Health Policy, 23 (2), 259-260.
• Eldem Anar, Ü. İ. (2021). Sosyal medya ortamında yer alan afet haberlerinde etkileşim; İzmir depremi örneği. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11 (3), 1129-1147.
• Erdoğan, İ. (2006). Türkiye'de ulusal ve yerel gazetelerin habercilik anlayışları: deprem haberlerinin karşılaştırmalı analizi. Selçuk İletişim 4 (3), 51-64. https://dergipark.org.tr/en/pub/josc/issue/19013/200756.
• Greenberg, J, Scanlon. & T. Joseph (2016). Old media, new media, and the complex story of disasters. 10.06.2023, https://oxfordre.com/naturalhazardscience/display/10.1093/acrefore/9780199389407.001.0001/acrefore-9780199389407-e-21.
• Gönden, M. & Şafak, A. (2022). Doğal afetlerde gazeteciler ve travma deneyimleri. Sakarya İletişim, 2 (2), 133-151. https://dergipark.org.tr/en/pub/silet/issue/74453/1210749.
• Hearn, G. & Foth, M. (2007). Communicative ecologies: Editorial preface. Electronic Journal of Communication, 17 (1-2), 2-6.
• Houston, J. B., Schraedley, M. K., Worle, M. E., Reed, K. & Saidi, J. (2019). Disaster journalism: fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle. Disaster, 43 (3). https://doi.org/10.1111/disa.12352.
• Houston, J. B., Pfefferbaum, B. & Rosenholtz, C. E. (2012). Disaster news: Framing and frame changing in coverage of major u.s. natural disasters, 2000–2010. Journalism & Mass Communication Quarterly, 89 (4), 606–623. https://doi.org/10.1177/1077699012456022.
• İrdem, İ. & Mert, E. (2023). Deprem, dirençli kent ve acil afet yönetimi: Türkiye örneği. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 4 (2), 241-276. https://doi.org/10.58658/kaypod.1319821.
• Kahraman, S., Polat, E. & Korkmazyürek, B. (2021). Afet yönetim döngüsündeki ana terimler. Avrasya Terim Dergisi, 9 (3), 7 – 14.
• Kay, L., Reilly, R. C., Connolly, K. & Cohen, S. (2010) Help or harm? Symbolic violence, secondary trauma and the impact of press coverage in a community. Journalism Practice, 4 (4), 421–438.
• Kaymak, S., & Çoşkun, A. (2022). Çocuk Odaklı Habercilik Bağlamında Savaş Konulu Haberlerde Kullanılan Çocuklarla İlgili Fotoğrafların Göstergebilimsel Analizi: Suriye İç Savaşı Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 9(2), 803-823, https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiletisim/issue/71307/1079037.
• Kim, Y. C. & Kang, J. (2010). Communication, neighbourhood belonging and household hurricane preparedness. Disasters, 34 (2), 470–488. https://doi.org/10.1111/j.0361-3666.2009.01138.x.
• Kütükoğlu, E. (2021). Afet gazeteciliğine gündem belirleme kuramı ve İzmir depremi haberlerinden bakış. MEDIAJ, 4 (2), 211-233.
• Liu, W. (2022). Disaster communication ecology in multiethnic communities: Understanding disaster coping and community resilience from a communication resource approach. Journal of International and Intercultural Communication, 15 (1), 94-117.
• Liu, X. (2018). Media exposure, perceived efficacy, and protective behaviors in a public health emergency. International Journal of Communication, 12, 2641–2660.
• Liu, X., Li, Z. & Zhang, Y. (2021). Understanding news coverage of tourism safety: A comparative analysis of visitors and non-visitors. Tourism Review, 76 (4). https://doi.org/10.1108/TR-10-2020-0500.
• Mercea, D., Iannelli, L. & Loader, B. D. (2016). Protest communication ecologies. Information, Communication & Society, 19 (3), 279-289.
• Matthews, J. & Thorsen, E. (2020). Introduction: Media, journalism and disaster communities. In J. Matthews & E. Thorsen (Eds.), Media, journalism and disaster communities (pp.1-16). United Kingdom & Palgrave Macmillan.
• Öztunç, M. (2020). İnternet haberciliğinde koronavirüs salgınının sunum biçimi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2825-2840. 12.10.2023, https://dergipark.org.tr/en/pub/itobiad/issue/56503/756934.
• Pantti, M., Wahl-Jorgensen, K. & Cottle, S. (2012). Disasters and the media. University of Tasmania Book. https://figshare.utas.edu.au/articles/book/Disasters_and_the_Media/23042360.
• Pantti, M. K. (2019). Journalism and witnessing. In K. Wahl-Jorgensen & T. Hanitzsch (Ed.), The Handbook of Journalism Studies. (2nd Edition), (pp.151-164). edn, ICA Handbook Series, Routledge, New York and London, https://doi.org/10.4324/9781315167497-10.
• Pazarbaşı, B. (2020). Dijital çağda “habere inanmıyorsunuz” sahte haber, gazetecilik/ ve gerçek. İçinde S. Koç & B. Pazarbaşı (Eds.). Dijital(in) Ritmi İletişim, Medya ve Kültür Alanlarında Yeni Perspektifler, (ss.202-227). Hiperyayın.
• Perreault, M. F., Houston, J. B. & Wilkins, L. (2014). Does scary matter?: Testing the effectiveness of new national weather service tornado warning messages. Communication Studies, 65 (5), 484-499.
• Pınarbaşı, T. E. & Astam, F. K. (2020). Haberin dönü(şü)mü: sosyal medya gazeteciliği pratikleri. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 5(1), 70-87. 13.10.2023, https://dergipark.org.tr/en/pub/inifedergi/issue/55020/717704.
• Reynolds, B. & Seeger, M.W. (2005) Crisis and emergency risk communication as an integrative model. Journal of Health Communication. 10 (1), 43–55.
• Sarı, E. (2021) . Popüler Basında Covid-19 Haberleri: Yeni Tip Koronavirüs Eski Tip Banal Milliyetçilik. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 8(1), 63-108. http://ilefdergisi.ankara.edu.tr/en/pub/issue/58244/798007.
• Seeger, M.W. (2006). Best practices in crisis communication: an expert panel process. Journal of Applied Communication Research. 34 (3), 232–244.
• Sreedharan, C. & Thorsen, E. (2018). Shock and aftershock: mapping the postearthquake challenges of Nepali journalists. In C. Sreedharan & E. Thorsen, (Eds.), Voices from Nepal: Lessons in post-disaster journalism, (pp.15-49). United Kingdom: Bournemouth University.
• Scanlon, J. (2007) Research about the mass media and disaster: Never (well hardly never), the twain shall meet. In D.A. McEntire (Ed.), Disciplines, disasters, and emergency management, (pp.75–94). Charles C. Thomas Publisher, Springfield, IL.
• Spialek, M.L., Czlapinski M.H. & Houston, J.B. (2016). Disaster communication ecology and community resilience rerceptions following the 2013 central illinois tornadoes. International Journal of Disaster Risk Reduction , 17, (August 2016), 154-160.
• Spialek, M.L. & J.B. Houston (2018) The development and initial validation of the citizen disaster Communication assessment (CDCA). Communication Research, 45 (6), 934–955.
• Spialek, M.L. & Houston, J.B. (2019). The influence of citizen disaster communication on perceptions of neighborhood belonging and community resilience. Journal of Applied Communication Research, 47 (1), 1-23.
• Sung, K. (2014) How breaking news handbooks guide member stations. NPR Digital Services, 30.08.2023. http://digitalservices.npr.org/post/how-breaking-news-handbooks-guide-member-stations .
• Steffens, M. (2012) Covering disasters without becoming one. In L.Wilkins., M. Steffens., E, Thorson,., G, Kyle,. K, Collins., F, Vultee (Eds.). Reporting disaster on deadline: A handbook for students and professionals (pp. 1–9). Routledge, New York, NY.
• Şahin, T. (2023). İnternet gazetelerinde toplumsal sorumluluğu aramak: Covid-19 haberlerinin analizi: Odatv, Medyaradar, İnternet haber Örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 13(1), 470-484.
• Thorson, E. (2012). The quality of disaster news: frames, disaster stages, and a public health focus. In L.Wilkins., M. Steffens., E, Thorson,., G, Kyle,. K, Collins., F, Vultee . (Eds.) Reporting Disaster on Deadline, (pp. 69-80). Routledge,
• Timisi,N.&Dursun.Ç (2008). Medya ve Deprem, 17 Ağustos 1999 Depreminin Medyada Temsili, Öncü Basımevi.
• Toulmin, S. (1958). The uses of argument. Cambridge: Cambridge University Press.
• Toulmin, S. (2003). The uses of argument. (Updated Edition First Published), Cambridge: Cambridge University Press.
• Usher, N. (2009) Recovery from disaster: How journalists at the new orleans times-picayune understand the role of a post-katrina newspaper. Journalism Practice, 3 (2), 216–232.
• Wenger, D. E. & Quarantelli, E. L. (1989). Local mass media operations, problems and products in disasters. 20.02.2023. https://udspace.udel.edu/items/f3f726eb-1a85-40d1-952a-d848c31789c9.
• Wilkin, H. A. (2013). Exploring the potential of communication infrastructure theory for informing efforts to reduce health disparities. Journal of Communication, 63 (1), 181–200. https://doi.org/10.1111/jcom.12006.
• Wilkins, L. (2014). Media coverage of two floods. In D.J, Parker (Ed.): Floods, Routledge.
• Varol, N. & Kırıkkaya, E. B. (2017), Afetler karşısında toplum dirençliliği. Journal of Resilience, 1 (1). https://dx.doi.org/10.32569/resilience.344784.
• Vatandaş, S. (2021). Gazete haberlerinde korku sunumunun göstergebilimsel çözümlemesi (COVID-19 örneğinde). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1060-1079, https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/issue/59802/733616.
• Vural, A. M., Boztepe Taşkıran, H.., Türkoğlu, S., Sarı, M., Maral, T., Kutluay K, R., Koparan, E., Yüncüoğlu, B., Gülnar, M., Mahmut, E. A., Şahin, H. & Ünlü, T. (2022a). Risk iletişiminde geleneksel medya: gazete haberlerinin deprem felaketleri örnekleminde analizi. Selçuk İletişim, 15 (2), 672-701. DOI: https://doi.org/10.18094/josc.1116550.
• Vural, A. M., Boztepe Taşkıran, H., Türkoğlu, S., Sarı, M., Maral, T., Kutluay K, R., Koparan, E., Yüncüoğlu, B., Gülnar, M., Mahmut, E. A., Şahin, H. & Ünlü, T. (2022b). İnternet gazetelerinde depremin haberleştirilmesi: Türkiye’nin en çok ziyaret edilen haber sitelerinde deprem içerikli haberlerin risk iletişimi bağlamında analizi. Yeni Medya, 2022 (13), 25-54. https://doi.org/10.55609/yenimedya.1111441.
• White, D. M. (1950). The “GateKeeper”: A casestudy in theselection of news. Journalismquarterly, 17.07.2023, http://www.aejmc.org/home/wpcontent/ uploads/2012/09/Journalism-Quarterly-1950-White-390.pdf.
• Yüksel, B., Sarılar, Ö., Gültekin, M. H., Çağlar, U., Gelmiş, M. & Özgör, F. (2021). The role of social media as an ınformation source in covıd-19 pandemic. Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences, 6 (3), 592-597. https://doi.org/10.5336/healthsci.2020-77283.
• Yeni, O. (2014). Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma: Bir yazın taraması, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 16 (3), 181-2.