Lacanyen Psikanalizde Travma ve Düşlem

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 161 - 185, 28.06.2021

Ayça Korkmaz

https://doi.org/10.31682/ayna.820540

Öz

Lacan, psikanaliz çalışmalarını Freud’a dönüş hareketi olarak adlandırmıştır. Freud’a dönüş hareketi, Freud’un psikanaliz öğretisine dönüşü işaret etmekle beraber post-Freudyen olarak adlandırılan diğer analistlerin çalışmalarının da eleştirisini kapsamaktadır. Lacan’ın psikanaliz öğretisi ve kuramı, Freud’un bilinçdışı çalışması üzerine temellenmiş, 1933’ten 1980’e kadar değişiklikler geçirerek evrimleşmiş ve süreç içerisinde inşa edilmiştir. Bu makalede, Lacanyen psikanalitik kuramda düşlem ve travmanın ilişkisini anlayabilmek için Freud’un kuramında travma ve fantezi ilişkisine ve bu iki kavramın tarihçesine değinilecektir. Freud, travmayı Emma, Katharina ve Kurt Adam vakalarında baştan çıkarma kuramı, sonradan anlamlandırma (nachträglichkeit) ve fantezi kavramları üzerinden tartışmıştır. Freud’un kuramında fantezi, bilinçdışı arzuları temsil eden sahneye karşılık gelmektedir. Lacan, post-Freudyen psikanalitik çalışmalarda kullanılan fantezi kavramının imgesel boyuta vurgu yapılarak kullanılmasını eleştirir ve simgesel ve imgesel düzenleri kapsayan kurgusal bir yapıya işaret etmek için düşlem (fantasme) kavramını kullanmıştır. Düşlem, ilk Başka olan annenin eksiği ile ilişkili olarak das Ding, objet petit a ve fallus kavramlarının inşa aşaması üzerinden incelenecektir. Başka’daki eksiğin fallik formda algılanması sonucunda bir savunma olarak düşlem oluşmaktadır. Travma, Başka’daki eksik imgesel ve simgesel düzende yorumlanamadığında, gerçek ile karşılaşma anında ortaya çıkar. Kuramsal bilgilerin ışığında, travmatik etkiler yaratan bir olay üzerine terapiye başlayan T. Hanım vakası düşlem kavramı ile birlikte aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

travma, düşlem, Freud, Lacan, psikanaliz

Trauma and Fantasy in Lacanian Psychoanalysis

Öz

Lacan named his psychoanalytical work as the return to Freud. The movement of “the to return to Freud”, marks a return to Freud's psychoanalytic doctrine, and includes criticism of the work of other post-Freudian analysts. Lacan’s theory is based on Freud’s work on unconscious. In the current article, the relationship between trauma and phantasy in Freud’s work and the history of these two concepts will be discussed in order to understand the meaning of the concepts of trauma and fantasy in Lacanian psychoanalysis. Freud discussed trauma in the cases of Emma, Katharina, and Wolf Man through seduction theory, nachträglichkeit and phantasy. In Freud's theory, phantasy corresponds to the scene representing unconscious desires. Lacan criticizes the use of the concept of phantasy in post-Freudian psychoanalytical studies because of the emphasis on the imaginary dimension. He uses the concept of fantasy (fantasme) to indicate a fictional structure that includes both symbolic and imaginary orders. From Lacanian perspective, the concept of fantasy will be discussed through the development of the concepts das Ding, objet petit a and phallus in relation to the lack of the mother who is the first Other. Trauma is the moment of encounter with the real. This is the moment when the lack of the Other cannot be interpreted in the imaginary and symbolic order. The case of Mrs. T., who started therapy after being subjected to an event, will be presented with the light of theoretical knowledge.

Anahtar Kelimeler

trauma, fantasy, Freud, Lacan, psychoanalysis

Kaynakça

• Abrevaya, E. (2013). Kadınlığın dolamba lı yolu (1. Basım). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Atmaca, S. (2017). Lacan’ın Özne kurulum yaklaşımına göre obsesyon nevrozu. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 4 (1), 14-25. doi: 10.31682/ayna.470723.
• Bistoen G. (2016) The Lacanian concept of the real and the psychoanalytical take on trauma. Trauma, Ethics and the Political Beyond PTSD içinde. Palgrave Macmillan, London. Erişim adresi: https://doi.org/10.1057/9781137500854_4 Charles, M. (2011). Working with trauma: Lessons from Bion and Lacan. Lanham: Jason Aronson Inc.
• Clero. J. (2011). Lacan sözlüğü (1. Basım). (Ö. Soysal, çev). İstanbul: Say Yayınları (2002).
• Dor, J. (1999). The clinical Lacan. New York: Other Press.
• Evans, D. (1996). An introductory dictionary of Lacanian psychoanalysis. London: Routledge
• Fink, B. (2009). Lacan'ın temel fantazi kavramına bir giriş. (B. Ersoy, çev.) MonoKL Lacan Seçkisi. İstanbul: Monokl Yayınları.
• Fink, B. (2016). Lacancı psikanalize bir giriş: Klinik ve kuram. (Ö. Öğütcen, çev.). İstanbul: Encore Yayınları. (1997).
• Freud, S. (1954). The Origins of Psychoanalysis: Letters to Wilhelm Fliess, Drafts and Notes: 1887- 1902. New York: Basic Books, Inc. (1895).
• Freud, S. (1966). The aetiology of hysteria. The Standard Edition of the Complete Psychological Work of Sigmund Freud içinde. London, Hogarth Press and The Institute of Psycho-Analysis (1896).
• Freud, S., ve Bruer, J. (2001). Histeri üzerine  alışmalar (E. Kapkın, .çev.). İstanbul: Payel Yayınevi. (1895)
• Freud, S. (2014). Haz ilkesinin ötesinde (A. Babaoğlu, çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (1920).
• Freud, S. (2016). Rüyaların yorumu (D. Muradoğlu, çev.). İstanbul: Say Yayınları. (1900).
• Freud, S. (2018). Psikanalize giriş dersleri (S. Budak, çev.). İstanbul: Öteki Yayınları. (1916-1917).
• Freud, S. (2019). Bir çocukluk nevrozu hikayesi: Kurt Adam vakası (D. Muradoğlu, çev.). İstanbul: Say Yayınları. (1918).
• Gürsel, M. D., ve Gençöz, T. (2019). Psikoz. Ankara: Türkiye Klinikleri, 1, 1-8.
• Golan, R. (2006). Loving psychoanalysis: looking at culture with Freud and Lacan. London: Karnac.
• Gökdemir-Bulut, B. (2017). Lacanyen bakış açısından pervert yapı kavramı ve terapötik öneriler. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 4(1), 26-38. doi: 10.31682/ayna.470731
• Kluft, R. P. (2018). Freud’s rejection of hypnosis, part I: the genesis of a rift. American Journal of Clinical Hypnosis, 60(4), 307–323. doi:10.1080/00029157.2018.142632
• Lacan, J. (1938). Family complexes in the formation of the individual (C. Gallagher, çev.). Erişim adresi: http://www.lacanianworks.net/?p=224
• Lacan, J. (1957-1958). The seminar of Jacques Lacan. Book V: The formations of the unconscious (C. Gallagher çev.). [Yayınlanmamış] Erişim adresi: http://www.lacaninireland.com/web/wp-content/uploads/2010/06/Book-05-the- formations-of-the-unconscious.pdf.
• Lacan, J. (1997). In J.-A. Miller (Ed.), The Seminar of Jacques Lacan, The Ethics of Psychoanalysis (Book VII: 1959-1960) (D. Porter, çev.). New York: W. W. Norton & Company.
• Lacan, J. (2006). Ecrits: The first complete edition in English (B. Fink, çev.). New York, NY: W. W. Norton & Company. (1966).
• Lacan, J. (2013). Psikanalizin dört temel kavramı seminer 11. Kitap (N. Erdem, çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (1964).
• Lacan, J. (2014). The seminar of Jacques Lacan. Book X: Anxiety (A. R. Price, Cçev.). Cambridge, UK: Polity Press. (1962-1963).
• Laplanche, D. ve Pontails, J. (1973). The language of psychoanalysis. London: The Hogarth Press and the Institute of Psycho-Analysis.
• Laplanche, J. (1985). Life and death in psychoanalysis. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
• Lear, J. (1999). Open minded: Working out the logic of the soul. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Ormrod, J. S. (2014a). Fantasy in Freudian theory. Fantasy and social movements. Studies in the Psychosocial Series içinde. London: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137348173_2
• Ormrod, J. S. (2014b) Fantasy in Lacanian theory. Fantasy and social movements. Studies in the Psychosocial Series içinde. London: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137348173_4
• Terbaş, Ö. (2016). Bilinçdışı fantezilerin bütünleştirici ve örgütleyici işlevleri. Rüyalardan Gerçekliğe: Psikanaliz ve Sanat içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Trauma, (2020). Online etymology dictionary i inde. Erişim adresi: https://www.etymonline.com/word/trauma Özbek Şimşek, D., Bulut, B. P., Baltacı, S., ve Gençöz, F. (2019). Klinikte Lacanyen psikanaliz. Ankara: Türkiye Klinikleri, 1, 47-52.
• Quinodoz, J. (2017). Freud’u okumak. (B. Kolbay, Ö. Soysal, çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Verhaeghe, P. (2001). Beyond gender. From subject to drive. New York: The Other Press.