Giysilere Yüklenen Anlamlar ve Giyinmede Tekrarlı Davranışlar: Fenomenolojik Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 700 - 724, 30.09.2024

Arzu Evecen , Sinem Baltacı , Birsen Çileroğlu , Ezginur Çelik

https://doi.org/10.31682/ayna.1531964

Öz

Giysiler, tarih boyunca insanların temel ısınma ve korunma ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra sosyal ilişkilerde önemli bir rol oynamış, toplulukları ayırt etme ve kişisel farklılıkları yansıtma işlevi görmüştür. Yapılan araştırmalar, giysi seçimlerinin sosyal algı üzerinde etkili olduğunu, bireylerin giysileri aracılığıyla bilinçli veya bilinçsiz olarak karşıya bir mesaj ilettiklerini göstermektedir. Giysi tercihleri, bireylerin sosyal algısını ve sosyal ilişkilerini önemli ölçüde etkileyen unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenle giysilerin birey için anlamının ve bireyin giyinme davranışlarının derinlemesine incelenmesi, kendisi ve toplumla olan ilişkisini anlamada kritik bir rol oynayacaktır. Bu çalışmanın amacı, bireylerin giysilere yüklediği anlamı ve tekrarlayan giyinme davranışlarını derinlemesine incelemektir. Bu amaçla, giyinmeye dair tekrarlı davranışları olduğunu belirten altı katılımcı ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yürütülmüştür. Görüşmelerin tamamı yazıya dökülmüş, kodlanmış ve Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz ile incelenmiştir. Analiz neticesinde, katılımcıların giysilere yüklediği anlamların hem kişisel hem de toplumsal bağlamlarda çeşitlilik gösterdiği görülmüştür. Giysiyle ilgili tekrarlayan davranışlar satın alma, kullanma, temizleme, giyinme-soyunma ve saklama gibi alanlarda belirginleşmiştir. Satın almada tekrarlayan davranışlar, mantıksal ve duygusal seçim alt temalarına sahipken; kullanımda tekrarlar, sabitlik/ısrar ve değişkenlik/esneklik alt temaları etrafında şekillenmiştir. Temizlikte tekrarlar, yeni satın alınan giysilerin veya kullanılan giysilerin yıkanmadan giyilmemesi; giyinme-soyunmada tekrarlar sağ taraftan başlayarak giyinme-soyunma ile alt bedenden başlayarak giyinme, üst bedenden başlayarak soyunma; saklamada tekrarlar ise giysinin kullanım yeri, türü, mevsim ve renk temalarında ortaya çıkmıştır. Bu bulgular, giysilerin kişisel ve toplumsal alanda farklı anlamlar taşıdığı ve giysiye dair tekrarlı davranışların oldukça farklı biçimde deneyimlendiğini göstermiştir. Elde edilen bulgular, psikolojik ve kültürel faktörler ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

giysinin anlamı, giysi ile ilgili tekrarlı davranışlar, giyinme ile ilgili deneyimler

Meanings Attached to Clothes and Repeated Behaviors in Dressing: A Phenomenological Investigation

Öz

Clothing has played a significant role in meeting people's basic needs for warmth and protection and social interactions, distinguishing communities, and reflecting personal differences. Research indicates clothing choices impact social perception by conveying messages through their clothes. Clothing preferences emerge as factors significantly influencing individuals' social perceptions and relationships. Therefore, it is believed an in-depth examination of the meaning of clothing for individuals and their dressing behaviors will play a critical role in understanding one's relationship with oneself and with society. This study investigated the meaning of clothing and the experiences of recurring clothing behaviors. For this aim, semi-structured interviews were conducted with six participants reporting repetitive clothing-related behaviors. All interviews were transcribed, coded, and analyzed by Interpretive Phenomenological Analysis. As a result of the analysis, it was found the meanings attributed to clothes varied in personal and social contexts. Repetitive behaviors emerged in purchasing, using, cleaning, dressing-undressing, and storing. While in purchasing, recurring behaviors had subthemes of logical and emotional choices, repetitions in using had subthemes of stability/insistency and variability/flexibility. Repetitions in cleaning included washing newly purchased or used clothing before wearing them; repetitions in dressing and undressing, dressing and undressing starting from the right side and dressing starting from the lower body, undressing beginning from the upper body; repetitions in storing had subthemes of place of use, type, season, and color. These findings showed clothing carried different meanings in personal and social realms, and clothing-related recurring behaviors were experienced differently. The results discussed considering psychological and cultural factors.

Anahtar Kelimeler

the meaning of clothing, repetitive behaviors related to clothing, experiences related to clothing

Kaynakça

• Aarts, H., Verplanken, B. ve Knippenberg, A. (1998). Predicting behavior from actions in the past: Repeated decision making or a matter of habit?. Journal of Applied Social Psychology, 28(15), 1355–1374. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1998.tb01681.x
• Adotey, A. J., Pongo, A. N. ve Obinnim, E. (2016). The relationship between clothes and first impressions: Benefits and adverse effects on the individual. International Journal of Innovative Research and Advanced Studies, 3(12), 229-234.
• Ağaç, S. ve Solak, Ö. C. (2016). Üniversite öğrencilerinin online giysi alışveriş davranışlarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 142-151.
• American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5. Basım, Rev.). American Psychiatric Association Publishing.
• Ar-Karcı, Y. (2022). Yorumlayıcı fenomenolojik analiz uygulamalarında araştırma sorusu oluşturma ve örneklem seçimi. İçinde T. Gençöz (Ed.), Psikolojide nitel araştırma yöntemleri: Yaklaşımlar, veri analizi ve uygulama örnekleri (ss. 19-28). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aziz, A. (1994). Araştırma yöntemleri-teknikleri ve iletişimi (2. Basım). Turhan Kitapevi.
• Baird, B. M., Le, K. ve Lucas, R. E. (2006). On the nature of intraindividual personality variability: Reliability, validity, and associations with well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 90(3), 512-527. https://doi.org/10.1037/0022-3514.90.3.512
• Baltacı, S. ve Küçükkömürler, S. (2023). Variability in personality: A Preliminary study on exploring contextualized patterns. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 85(3), 487-493. https://doi.org10.7816/Ulakbilge-11-85-02
• Behling, D. U. (1995). Influence of dress on perception of intelligence and scholastic achievement in urban schools with minority populations. Clothing and Textiles Research Journal, 13(1), 11‐16. https://doi.org/10.1177/0887302X9501300102
• Catalani, A. ve Chung, Y. (2005). Vintage or fashion clothes? An investigation inside the issues collecting and marketing second-hand clothes [Yayımlanmamış çalışma makalesi]. University Of Leicester.
• Cox, W. M. ve Klinger, E. (1988). A motivational model of alcohol use. Journal of Abnormal Psychology, 97(2), 168-180. https://doi.org/10.1037//0021-843x.97.2.168
• Creswell, W. J. (2023). Nitel araştırma yöntemleri (3. Basım). Siyasal Kitabevi.
• Çetin, K. (2018). Satın alma davranışlarında kadınların giysi markası tercihlerini etkileyen faktörler. Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi, 2(2), 354-366.
• Ermert, E. (2019). Ansiklopedik giyim-kuşam ve moda sözlüğü(1. Basım). Hayalperest Yayınları.
• Fettahoğlu, H. S. (2008). Tüketicilerin satın alma davranışlarında özel markaların tüketici tutumları üzerindeki etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Gille-Knauf, T. R. ve Mittag, R. M. (2008). Smart and Sexy? Major and Clothing‟s Influence on Perceptions of Intelligence. UW-L Journal of Undergraduate Research XI, 1-9.
• İlerisoy, M. (2023). Yorumlayıcı fenomolojik analiz. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46), 509-527. https://doi.org/10.46298/iticusbe.1176444
• Jinming, X., Xujun, D., Yao, M., Lei, L., Xintue, H. ve Huafu, C. (2022, 16-18 Aralık). Atypical dynamics of sub-networks predict restricted repetitive patterns of behaviors in children with autism spectrum disorder [Konferans Sunumu]. 9th International Computer Conference on Wavelet Active Media Technology and Information Processing (ICCWAMTIP), Chengdu, China. https://doi.org/10.1109/ICCWAMTIP56608.2022.10016510
• Johnson, K. P. K., Schofield, A. N. ve Yurchisin, J. (2002). Appearance and dress as a source of information: A qualitative approach to data collection. Clothing and Textiles Research Journal, 20(3), 125-137. https://doi.org/10.1177/0887302X0202000301
• Kang, M., Sklar, M. ve Johnson, K. P. K. (2011). Men at work: Using dress to communicate identities. Journal of Fashion Marketing and Management, 15(4), 412-427. http://doi.org/10.1108/13612021111169924
• Kıral, B. (2021). Nitel araştırmada fenomenoloji deseni: Türleri ve araştırma süreci. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 10(4), 92-103.
• Lightstone, K., Francis, R. ve Kocum, L. (2011). University Faculty Style of Dress and Students Perception of Instructor Credibility. International Journal of Business & Social Science, 2(15), 15-22.
• Lyubomirsky, S., Sheldon, K. M. ve Schkade, D. (2005). Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Review of General Psychology, 9(2), 111-131. https://doi.org/10.1037/1089-2680.9.2.111
• Macht, M. ve Mueller, J. (2007). Immediate effects of chocolate on experimentally induced mood states. Appetite, 49(3), 667–674. https://doi.org/10.1016/j.appet.2007.05.004
• Meyer, A. (2001). What’s in it for the customers? Successfully marketing green clothes. Business Strategy and the Environment, 10(5), 317-330. https://doi.org/10.1002/bse.30
• Niedermoser, D. W., Petitjean, S., Schweinfurth, N., Wirz, L., Ankli, V., Schilling, H., Zueger, C., Meyer, M., Poespodihardjo, R., Wiesbeck, G. ve Walter, M. (2021). Shopping addiction: A brief review. Practice Innovations, 6(3), 199-207. https://doi.org/10.1037/pri0000152
• Okutan, S., Bora, B. ve Altunışık, R. B. (2013). Keşifsel satın alma eğilimleri ve bu eğilimlerin plansız, kompülsif ve hedonik satın alma tarzıyla olan ilişkilerin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(13), 117-136.
• Özdemir, E. ve Tokol, T. (2008). Kadın tüketicilere yönelik pazarlama stratejileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 58- 66.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (3. Basım). Pegem Akademi.
• Pavlov, I. (1904). Physiology of digestion. İçinde F. Nobel (Ed.), Nobel lectures: Physiology or medicine (ss. 141-155). Elsevier.
• Peluchette, J. V., Karl, K. ve Rust, K. (2006). Dressing to impress: Beliefs and attitudes regarding workplace attire. Journal of Business Psychology, 21(1), 45–63. https://doi.org/10.1007/s10869-005-9022-1
• Samar, E. ve Erul, B. (2022). The relationship between caffeine consumption status and happiness levels of students in the faculty of sports sciences. Journal of Educational Issues, 8(1), 356-368. https://doi.org/10.5296/jei.v8i1.19657
• Sarı, S. (2022). Yorumlayıcı fenomenolojik analiz ile örneklemden analiz basamaklarına: İnfertilite deneyimi yaşayan kadınların duygusal deneyimleri. İçinde T. Gençöz (Ed.), Psikolojide nitel araştırma yöntemleri: Yaklaşımlar, veri analizi ve uygulama örnekleri (ss. 1-16). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Skinner, B. F. (1953). Science and human behavior (1. Basım). Macmillan.
• Smith, J. A., ve Osborn, M. (2004). Interpretative phenomenological analysis. İçinde G. M. Breakwell (Ed.), Doing social psychology research (ss. 229–254). Blackwell Publishing, British Psychological Society.
• Smith, J. A., ve Osborn, M. (2007). Pain as an assault on the self: An interpretative phenomenological analysis of the psychological impact of chronic benign low back pain. Psychology & Health, 22(5), 517–534. https://doi.org/10.1080/14768320600941756
• Şimşek, Ş., Çelik, A. ve Akgemci, T. (2019). Davranış bilimleri (10. Basım). Eğitim Kitabevi.
• Van Manen, M. (1990). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy (1. Basım). State University Of New York Press.
• Van Manen, M. (2007). Phenomenology in its original sense. Qualitative Health Research, 27(6), 810-825. https://doi.org/10.1177/1049732317699381
• Yajiri, S., Takaoka, T., Akane, Y., Oeda, C., Narumi, T. ve Kobayashi, S. (1994). Kadınların normal giyim gerçeği ve psikolojik etkileri. Evli olmayan işçiler, yarı zamanlı ev hanımları ve tam zamanlı ev hanımları arasındaki farklar. Tekstil Makineleri Dergisi, 47(2), 38-45. https://doi.org/10.4188/transjtmsj.47.T38