Giresun ilinde yetişen yerel bezelye (Pisum sativum L.) populasyonlarının verim ve verim ögelerinin belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 163 - 172, 26.12.2018

Nuri Yılmaz , Havva Vildan Kılınç

https://doi.org/10.29278/azd.476270

Öz

Bu çalışma 2012-2013 yetiştirme döneminde Giresun
ilinde yetişen yerel bezelye genotiplerinin verim ve verim ögelerinin
belirlenmesi amacıyla Ordu Üniversitesi Ziraat Fakültesi deneme arazisinde
kurulmuştur. Giresun ili farklı ilçeleri 2012 yılı Eylül ve Ekim aylarında
gezilerek, tane tüketim amacıyla yetiştirilen bezelye genotiplerinin tohumları
yerel pazarlardan toplanmıştır.  Deneme
materyali 24 adet genotip ile kontrol olarak değerlendirilen 3 adet ticari
çeşitten oluşmaktadır. Augmented Denme desenine göre planlanan denemede ekim 20
Kasım tarihinde, sıra arası 40 cm, sıra üzeri 10 cm, sıraların uzunluğu 4 m ve
her genotip 2 sıra olacak şekilde tesis edilmiştir. Bitkiler kuru hasat
olgunluğu dönemine geldiklerinde elle hasat edilmiştir. Çalışma sonunda bitkide
bakla sayısı 9.70-29.85 adet/bitki, baklada tane sayısı 4.95-8.15 adet/bakla,
bitkide tane verimi 18.45-28.69 g/bitki, bakladaki ortalama kuru tanelerin
ağırlığı 0.90-2.71 g, dekara tane verimi 92.25-143.45 kg/da, dekara biyolojik
verim 156.03-250.43 kg/da, bin tane ağırlığı 128.39-243.82 g,  hasat indeksi % 53.00-73.00 ve protein oranı
% 19.86-28.12 olarak hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bezelye, Pisum sativum L., genotip, verim, verim ögeleri

Kaynakça

• Acar Z., Ayan, İ., 2000. Yem bitkileri kültürü. OMÜ Ziraat Fakültesi Yayınları Ders Kitabı No: 2, Samsun, 152.
• Açıkgöz, E., Uzun, A., 1997. Yarı yapraklı ve normal yapraklı bezelye (Pisum sativum L.) çeşitlerinden geliştirilen melez hatların bazı tarımsal ve morfolojik özellikleri. OMÜ Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Tarla Bilimleri Derneği Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, Samsun. 436-440.
• Akçin, A., 1974. Erzurum şartlarında yetiştirilen kuru fasulye çeşitlerinde gübreleme, ekim zamanı ve sıra aralığının tane verimine etkisi ile bu çeşitlerin bazı fenolojik, morfolojik ve teknolojik karakterleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 157, 1-112, Erzurum.
• Akgün. İ., Tosun M., Sağsöz, S., 1998. Bitkisel gen kaynaklarının önemi ve erzurum’un bitkisel gen kaynakları yönünden değerlendirilmesi. Doğu Anadolu Tarım Kongresi Erzurum.363-372.
• Anlarsal, A. E., Yücel C., Özveren D., 2001. Çukurova koşullarında bazı bezelye (Pisum Sativum Ssp. Sativum L. Ve Pisum Sativum Ssp. Avense L.) hatlarının uyumu ve verimlerinin saptanması üzerinde bir araştırma. Ç.Ü.Z.F. Dergisi, 16 (3): 11-20.
• Anonim, 2001. Tarımsal değerleri ölçme denemeleri teknik talimatı. Yemeklik tane baklagiller. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 2006. Bezelye yetiştiriciliği. Samsun İl Tarım Müdürlüğü, S/24, Samsun.
• Anonim, 2012. Fındık Araştırma Enstitüsü Toprak Analiz Labaratuarı, Giresun.
• Anonim, 2013. Ordu Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü.
• Bozoğlu, H., Pekşen, E. ve Gülümser, A., 2004. Sıra aralığı ve potasyum humat uygulamasının bezelyenin verim ve bazı özelliklerine etkisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fak Tarım Bilimleri Dergisi 10(1): 53-58.
• Ceyhan E., Avcı M.A. 2007. Melezleme yöntemi ile elde edilmiş yemeklik bezelye hatlarının verimi ve bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Bildiriler 1 Kitabı, “Tahıllar, Bitki Islahı ve Biyoteknoloji, Yemeklikler Tane Baklagiller” S; 420-423, Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran 2007, Erzurum.
• Ceyhan E. ve Önder M. 2001. Farklı zamanlarda ekilen bezelye (Pisum Sativum L.) çeşitlerinde verim ve kalite faktörleri ile bu özelliklerin kolerasyonu ve path analizi. S.Ü. Zir. Fak. Der., 15(26): 139-150.
• Ceyhan E., Avcı M.A. ve McPhee K.E. 2005 Konya ekolojik şartlarında kışlık olarak yetiştirilen bezelye genotiplerinin verim ve bazı tarımsal özellikleri. S.Ü. Zir. Fak. Der. 19 (37): 6-12.
• Ceyhan E., Mülayim M. 2003. Bezelyede F1 ve F2 generasyonlarında tane verimi ve bazı tarımsal özellikler arasındaki ilişkiler. S.Ü. Zir. Fak. Der., 17 (31), 68-73.
• Ceyhan, O., Savur, E., 2011. Melezleme yöntemiyle elde edilen yemeklik bezelye (Pisum sativum L.) hatlarının bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üni. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi 25 (2): 17-23, Konya.
• Demirci, G., Ünver, S. 1997. Ankara koşullarında bezelye (Pisum Sativum L.)'de farklı ekim zamanlarının verim ve verim öğelerine etkileri. A.Ü. Fen Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi, s: 50, Ankara.
• Girgel, Ü. 2006. Kahramanmaraş koşullarında bolero bezelye (Pisum Sativum L.) çeşitinde ekim sıklığının verim ve verim özelliklerine etkisi üzerine bir araştırma. K.S.İ.Ü. Fen Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi, S: 48
• Gülümser A. 1981. Bezelyede azotla gübreleme ve sulamanın verim ve verim unsurları ile tanenin protein oranına etkileri, Atatürk.Üni. Zir.Fak. Tarl.Bit.Böl. Basılmamış Doktora.Tezi, Erzurum.
• Gülümser A., 1978. Erzurum ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı bezelye (Pisum sativum L.) çeşitlerinde bitki sıklığının tane ve sap verimine etkileri üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Cilt: 9 Sayı: 4. 23-36.
• Gülümser, A., Seyis, F., Bozoğlu, H., 1994. Samsun ekolojik şartlarında kışlık ve yazlık olarak ekilen bezelye çeşitlerinin konservecilik özellikleri ile tane veriminin tespiti. E.Ü.Z.F. Tarla Bitkileri Bölümü Tarla Bitkileri Bilim Derneği TUBİTAK ve ÜSİGEM. Tarla Bitkileri Kongresi, İzmir. 87-90.
• Kara, K., Ünver, S., 2000. Bezelye (Pisum sativum L.)’de farklı azot dozları ve ekim sıklığının verim ve verim öğelerine etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) Dergisi.
• Karayel R., 2006. Yerel bezelye genotiplerinin tanımlanması ve bazı agronomik özelliklerinin tespiti. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Samsun, 147s.
• Karayel R., Bozoğlu H. 2008. Türkiye’nin farklı bölgelerinden toplanan yerel bezelye popülasyonun bazı agronomik özellikleri. O.M.Ü. Zir. Fak. Der. 23 (1): 32-38.
• Kaya M. 2000. Winner bezelye (Pisum Sativum L.) çeşidinde farklı aşılama yöntemleri, azotlu gübre dozları ile ekim zamanlarının verim ve verim öğelerine etkileri. Ankara Üniv. Fen Bil. Ens. Doktora Tezi, S: 163 Ankara. (Basılmamıştır)
• Kazemekas, O., Becius, V., Kazemekiene, B., 1998. Signifinance of productiviy elements of pea for creating new varieties. Biologija (1): 34-36.
• Koivisto, J. M., Lane, G. P. F., Davies, W. P., Durand, J. L., Emile, J. C., Huyghe, C. and Lemaire G., 2002. Growth and development of semi-leafless grain and forage peas. Multi function grasslands: quality forages, animal products and landscapes. Proceedings of the 19th General Meeting of the European Grassland Federation, La Rochelle, France, 27-30 May 2002. 430-431.
• McPhee, K. E., Muehlbauer F. J., 2002. Improving, the nutritional value of cool seoson food legumes. Journal of Crop Production 5: 1-2. 191-211.
• Öz, M., Karasu A., 2010. Bazı bezelye (Pisum sativum L.) çeşitlerinin tohum verimi ve verim komponentlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üni. Zir. Fak. Dergisi 5(1):44-49, Bursa.
• Özalp, R., 1993. Farklı pix dozları ve uygulama zamanlarının gökçeada ekolojik şartlarında yetiştirilen araka grubu bezelye çeşitlerinde (Pisum sativum L.) tane verimi, protein miktarı, fenolojik ve morfolojik özellikleri üzerinde bir araştırma. Selçuk Üniv. Fen Bil. Ens. (Basılmamış Doktora Tezi), Konya.
• Özgen. M., M.S. Adak., A. Karagöz., H. Ulukan., 2000. Bitkisel gen kaynaklarının korunma ve kullanımında yeni yaklaşımlar. V. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara. 1. Cilt. 259-284.
• Pekşen, E., Bozoğlu, H., Peşken, A., Gülümser A., 2002. Determination of the effects of different row spacings on yield and some other properties of pea (Pisum sativum L.) cultivars sown in spring and autumn. 2nd Balkan Symposium on Vegetables and Potatoes 11-15 October 2000.
• Pekşen, E., Pekşen, A., Bozoğlu, H., Gülümser, A.,2004. Comparison of fresh pod yield and pod related characteristics in pea (Pisum sativum L.) cultivars sown in autumun and spring under Samsun ecological conditions. Turk J Agric For 28 (2004) 363-370.
• Qasim, M., Zubair, M., Wandan, D., 2001. Evaluation of exotic cultivars of pea in Swat valley. Sarhad Journal of Agricultire 17: 4. 545-548.
• Rapan, I., Jurisic, M., Juric, T., 2004. Response of pea (Pisum sativum subsp. Arvense L.) to sowing date, stand and nitrogen fertilization at Vinkovci area. Agriculture Scientific and Professional Review. 10 (1): 25-30.
• SPSS, 2006. SPSS Base 15.0 User’s Guide, SPSS Inc., Chicago, USA.
• Salk, A., 1971. Yerli ve yabancı orijinli bezelye çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik vasıfları ile soğuğa mukavemetleri üzerine araştırmalar (Doktora Tezi). E. Ü. Fen. Bil. Ens. Bornova. İzmir.
• Seyis, F., 1994. Samsun ekolojik şartlarında yazlık olarak ekilen bezelye çeşitlerinin tane verimi ile bazı önemli özellikleri ve bunlar arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun. 75 s.
• Sincik, M., Azkan, N., Karasu A., 1997. Bezelyede farklı ekim zamanlarının verim ve verim öğeleri üzerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13:121- 131.
• Sürmeli M, Gül İ ve Yılmaz Y, 2002. Diyarbakır Ekolojik Şartlarında Yem Bezelyesi Hatlarının Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enst. Md. Gelişme Raporları (Yayınlanmamış). Diyarbakır.
• Timurağaoğlu, K. A., Genç, A., Altınok, S., 2004. Ankara koşullarında yem bezelyesi hatlarında yem ve tane verimleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (4) 457-461.
• Ünver, S., Demirci, G. 2005. Ankara koşullarında Bezelye’de (Pisum sativum L.) farklı ekim zamanlarının verim ve verim öğelerine etkileri. Ankara Üni. Ziraat Fak. Tarla Bit. Böl. Anadolu J. of AARI 15 (1): 49-60 MARA
• Vural, H., 1971. önemli yazlık sebze çeşitlerinin tohum verimleri üzerinde araştırmalar. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi. Cilt 8, Sayı 2. S: 175-206.