Nohutta (Cicer arietinum L.) Fosfor ve Çinko Uygulamalarının Verim ve Verim Özellikleri Üzerine Etkileri

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 159 - 168, 05.07.2024

Mustafa Çirka Haluk Kulaz İshak Baran

https://doi.org/10.29278/azd.1443109

Öz

Amaç: Bu çalışma, Van deneme ve uygulama alanında kuru şartlarda yazlık yetiştirme sezonunda nohut bitkisinde fosfor ve çinko uygulamalarının, verim ve verim öğeleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür.
Materyal ve Yöntem: Çalışma, 2015-2016 yılları arasında kuru şartlarda yazlık yetiştirme sezonunda Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi deneme ve uygulama alanında yürütülmüştür. Deneme, tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü olacak şeklide kurulmuştur. Çalışmada fosfor dozları TSP formunda 3 doz (0, 4, 8 kg da-1) ve çinko, %8’lik Zn kileyt formunda 4 doz (0, 100, 200, 300 ml 100-1) olacak şekilde uygulanmıştır. Çalışmada bitki boyu (cm), ilk bakla yüksekliği (cm), dal sayısı (adet bitki-1), tane sayısı (adet bitki-1), hasat indeksi (%), 100 tane ağırlığı (g), protein oranı (%), biyolojik verim (kg da-1), tane verimi (kg da-1) gibi parametreler incelenmiştir.
Araştırma Bulguları: Denemede iki yılın ortalama değerleri bakımından fosfor ve çinko dozlarının bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, dal sayısı, bitkide bakla sayısı ve tane sayısı üzerine etkisi istatistiksel olarak önemsiz görülmüştür (P>0.05). Hasat indeksi, Biyolojik verim, 100 tane ağırlığı ve tane verimi gibi parametreler ise istatistiksel olarak önemli görülmüştür (p<0.05). Araştırma sonucunda, en yüksek tane verimi 108.10 kg da-1 ile fosforun 8 kg da-1 x 300 ml 100-1 çinko dozundan elde edilmiştir.
Sonuç: Çalışmanın yürütüldüğü iklim ve toprak koşulları ve benzer koşullara sahip alanlarda yapılabilecek nohut yetiştiriciliğinde bu fosfor ve çinko dozlarının tavsiye edilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nohut (Cicer arietinum L.), Çinko, Fosfor, Verim ve Verim Unsurları

Determination of the Effects of Phosphorus and Zinc Applications on Yield and Yield Characteristics of Chickpea (Cicer arietinum L.)

Öz

Objective: The study was conducted to determine the effects of phosphorus and zinc on yield and yield components in chickpea plants in the trial and application area of Van, during the summer growing season under dry conditions.
Materials and Methods: The experiment was conducted as a factorial trial design with 3 replications in random blocks. In the study, phosphorus doses were applied in the form of TSP in 3 doses (0, 4, 8 kg da-1) and zinc in the form of 8% Zn kileyt in 4 doses (0, 100, 200, 300 ml 100-1). In the study, the parameters such as, plant height (cm), first pod height (cm), number of branches (pieces plant-1), number of grains (pieces/plant), harvest index (%), 100 grain weight (g), protein rate (%), biological yield (kg da-1), and grain yield (kg da-1) were examined.
Results: In the research, the effect of phosphorus and zinc doses on plant height, first pod height, number of branches, number of pods per plant, and number of grains was found to be statistically insignificant (P>0.05) in terms of the average values of the two years. Parameters such as harvest index, biological yield, 100-grain weight, and grain yield were found to be statistically significant (p<0.05). As a result of the research, the highest grain yield of 108.10 kg da-1 was obtained from the dose of 8 kg da-1 of phosphorus and 300 ml 100-1 of zinc.
Conclusion: It was concluded that these phosphorus and zinc doses can be recommended for chickpea cultivation in areas with similar climate and soil conditions where the study was conducted.

Anahtar Kelimeler

Chickpea (Cicer arietinum L.), Zinc, Phosphorus, Yield and yield components

Kaynakça

• Aktaş, M. & Ateş, M. (2005). Bitkilerde beslenme bozuklukları. Nurol Matbaacılık, A. Ş. Ostim, Ankara. 247 s.
• Aydoğa, A., Gürbüz, A., Karagül, V., & Aydın, N. (2009). Yüksek alanlarda kışlık nohut (Cicer arietinum L.) yetiştirme imkanlarının araştırılması. Tarla Bitkileri Merkezi Araştırma Enstitüsü Dergisi, 18 (1-2): 11-16.
• Aydoğan, A., Gürbüz, A., Evlice, A. K., & Karaca, K. (2011). Nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde yaprak ve un rengi ile. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(2), 17-23.
• Babagil, G. E. (2010). Muş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(3), 181-186.
• Balai, K., Sharma, Y., Jajoria, M., Deewan, P., & Verma, R. (2017). Effect of phosphorus and zinc growth, yield and economics of chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 6(3), 1174-1181.
• Bampidis, V. A., & Christodoulou, V. (2011). Chickpeas (Cicer arietinum L.) in animal nutrition: A review. Animal Feed Science and Technology, 168(1-2), 1-20.
• Boşgelmez, A., Boşgelmez, İ. İ., Savaşçı, S., & Paslı, N. (2001). Ekoloji – II (Toprak), Başkent Klişe Matbaacılık, Kızılay, Ankara.
• Cakmak, I., Atli, M., Kaya, R., Evliya, H., & Marschner, H. (1995). Association of high light and zinc deficiency in cold-induced leaf chlorosis in grapefruit and mandarin trees. Journal of Plant Physiology, 146(3), 355-360.
• Çakır, S. (2005). Eskişehir Cicer arietinum L çeşit ve morfolojik, fizyolojik ve teknolojik özelliklerine etkisi. Doktora Tezi. Uludağ Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, 115 s.
• Çiftçi, C. Y., & Adak, M. S. (2009). Yemeklik tane baklagiller. Tarla Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın no: 1569. Ders kitabı: 521. Sayfa 257-308
• Doğan, S., & Doğan, Y. (2023). Yarı kurak iklim koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 27(1), 73-82. Doi: 10.29050/harranziraat.1226284
• Doğan, Y., Yücedağ, M., & Doğan, S. (2023). Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Mardin-Kızıltepe ve Şanlıurfa-Bozova Koşullarında Verim ve Verim Unsurları Bakımından Değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 10(3), 739-749. Doi:10.30910/turkjans.1254156
• Eker, S. (2019). Bazı nohut çeşitlerinde farklı gübre uygulamalarının verim ve verim unsurlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü S. 70. Diyarbakır.
• Fehr, W. R. (1987). Genotyp*Enviroment interaction. principles of cultivar development, Vol: I. Theory and Tecnique (Ed. W.R. Fehr). Macmillan Publishing Company, New York, pp: 247-260.
• Foth H. D. (1984). Fundamentals of soil Science. 7th Edition, John Wiley and Sons, New York.
• Kacar, B., & Katkat, V. (2010). Bitki Besleme. 5. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım Tic. Ltd. Şti, Kızılay-Ankara.
• Karadavut, U., & Özdemir, S. (2001). Rhizobium aşılaması ve azot uygulamasının nohutun verim ve verimle ilgili karakterlerine etkisi. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 11(1), 14-22.
• Khourgamy, A., & Farnia, A. (2009). Effect of phosphorus and zinc fertilization on yield components of chickpea cultivars. African Crop Sci. Conference Proc., 9:205-208.
• Koca, M. A. (2019). Çinko uygulamasının nohut (Cicer arietinum l.) çeşitlerinde tane çinko içeriğinin zenginleştirilmesi ve verim öğelerine etkisi (Doktora Tezi) 239s. Ankara.
• Marschner, H. (2008). Mineral Nutrition of higher plants. Digitgal print. Academic press., 889s.
• Mart, D., Cansaran, E., & Karaköy, T. (2005). Çukurova koşullarında nohutta (Cicer arietinum l.) bazı özellikler yönünden genotipxçevre interaksiyonları ve uyum yeteneklerinin saptanması üzerine bir araştırma. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II, 5-9 Eylül, 1027-1032, Antalya.
• Mahawar, A. K. (2013). Effect of phosphorus levels and biofertilizers on growth, yield and quality of pea (Pisum sativum L.). Master Thesis, Swami Keshwanand Rajasthan Agricultural University, Bikaner S.K.N. College of Agriculture, Jobner.
• McCauley, A., Jones, C., & Jacobsen, J. (2009). Nutrient Management. Nutrient management module 9 Montana State University Extension Service. Publication, 4449-9, p.1–16.
• Morad, S., Mohsen, L., Younes, H., Ezatollah, N., Foroozan, K., Mitra, Y., Seyed, M. A., Mahnaz, G. R., Mahdi, S. & Zahra, R. M. (2012). Response of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars to integrated application of zinc nutrient with water stress. Intl. J. Agri. Crop Sci., 4(15), 1074-1082.
• Nalini, P., Bhavana, G. & Girish, C. P. (2013). Enhanced yield and nutritional enrichment of seeds of Pisum sativum L. through foliar application of zinc. Scientia Horti., 164: 474-483.
• Saxena, M. C., & Singh, K. B. (1985). The chikpea. (Chapter 7: Genetics of Chikpea, Muehlbauer, F. J. and Singh, K.B.) C. A.B. Inter. Cent. Sales, Wallingford, Oxon OX10 8DE, UK.
• Sepetoğlu, H. (1987). Yemeklik tane baklagiller. Ege Üniv., Ziraat Fak., Teksir No 37-1, Bornova/İzmir Singh, B.P., Singh, A.P. & Sakal, R. (1983). Differential response of crops to zinc application in calcareous soil. Journal of the Indian Society of Soil Science, 31(4): 534-538.
• Sunder, S. (2001). Effect of phosphorus and zinc on growth, yield and quality of clusterbean in NorthWestern Rajasthan. M. Sc. (Ag.) Thesis, Rajasthan Agricultural University, Bikaner.
• Şahin N., & Geçit, H. H. (2006). Farklı gübreleme yöntemlerinin nohut (Cicer arietinum L.)’ ta verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi, 12 (3): 252-258.
• Pandey, R.K., Raj, Kishore., Tiwari, U.S., Hussain, K., Dubey, S.D. & Tiwari, H.N. (2012). Response of chickpea to phosphorus and zinc under irrigated condition. Curr. Adv. Agril. Sci., 4(2), 174-175.
• Plaster, E. J. (1992). Soil Science and Management. 2nd Edition, Delmar Publishers Inc., Albany, New York, USA.
• Şehirali, S. (1988). Yemeklik dane baklagiller, A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, 1089, Ders Kitabı 31.
• Özkutlu, F., & Erdem, H. (2018). Ekmeklik ve makarnalık buğdaylara uygulanan çinko dozlarının kadmiyum alımına etkisi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi, 6(12), 1713-1717.
• Uzun, A., Özçelik, H., & Yılmaz, S. (2012). Seçilmiş bazı nohut (Cicer arietinum L.) hatlarının agronomik ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 1(1): 29-36.
• Ünsal, H. (2007). Alkalin topraklarda humik asit ve çinko uygulamalarının iki farklı nohut (Cicer arietinum L.) çeşidinde verim ve N, P, K içeriğine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Tekatlı, M., Kılınç, C., & Çınkır, M. A. (2007). Bazı kışlık nohut (Cicer arietinum l.) hatlarında bazı tarımsal karakterlerin ve karakterler arası ilişkilerin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26 (Özel Sayı): 138−141.
• TEPGE, (2023). Ürün Raporu Kuru Baklagil. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Ürün%20Raporları/2023%20Ürün%20Raporları/Baklagil%20Ürün%20Raporu%202023-391%20TEPGE.pdf. (Erişim tarihi: 16.04.2024)
• Weldu, Y. & Habtegriel, K. (2013). Effect of zinc and phosphorus fertilizers application on nodulation and nutrient concentration of faba bean (Vicia faba L.) grown in calcaric cambisol of semi-arid Northern Ethiopia. Academic Journal Agricultural Research, 1(11): 220-226.
• Wood, J. A., & Grusak, M. A. (2007). Nutritional value of chickpea. In Chickpea breeding and management (pp. 101-142). Wallingford UK: CABI.
• White, P. J., & Fageria N. K. (2009). The Use of Nutrients in Crop Plants. Boca Raton, FL, USA: CRC Press. Experimental Agriculture, 45(3), 380-380.